‘De Vlaamse regering belemmert de inburgering van verplichte inburgeraars’

‘Het aangepaste Vlaamse decreet Volwassenonderwijs bemoeilijkt de inburgering van verplichte inburgeraars. Daarom stappen wij naar het Grondwettelijk Hof’, aldus Joke Drijkoningen van Ligo, de belangenbehartiger van de dertien Vlaamse Centra voor Basiseducatie.

Samen met de christelijke vakbond ACV, het Netwerk tegen Armoede en Vluchtelingenwerk Vlaanderen vraagt Ligo aan het Grondwettelijk Hof dat de laatste aanpassingen die de Vlaamse regering heeft aangebracht aan het decreet Volwassenenonderwijs worden geschorst (zodat ze volgend schooljaar hoe dan ook niet kunnen ingaan) en ten slotte vernietigd. Het gaat om het nieuwe inschrijvingsgeld en de invoering van een centrale taaltoets. Dat kondigt Joke Drijkoningen, de directeur van Ligo, aan.

Joke Drijkoningen: Ten eerste willen wij dat er een einde wordt gemaakt aan de manier waarop een inschrijvingsgeld van 180 euro is ingevoerd voor NT2-cursisten (NT2 betekent: Nederlands tweede taal, nvdr). Cursisten bij Ligo hebben de mogelijkheid om een korting op dat bedrag te krijgen, of zelfs een vrijstelling van betaling. Tegelijk bepaalt het decreet dat de categorie van de verplichte inburgeraars – en alleen zij – geen mogelijkheid tot korting of vrijstelling krijgen op dat bedrag. Terwijl die mogelijkheid er dus wel is voor alle andere cursisten. Dat is een schending van het gelijkheidsbeginsel.

Voor een goed begrip: vroeger was er ook een inschrijvingsgeld, maar hadden ook verplichte inburgeraars recht op een sociale vrijstelling. Dat laatste wordt afgeschaft.

Drijkoningen: Inderdaad. Het gaat dus om een maatregel die expliciet gericht is op mensen die zich nu al in een precaire situatie bevinden. En het is nog maar de helft van het verhaal. Ook voor het traject maatschappelijke oriëntatie en de bijbehorende toets betalen ze 180 euro. Dat is samen 360 euro. Dat is een zware bijkomende belasting, zeker in een tijd waarin steeds meer inwoners van dit land het steeds moeilijker hebben om de rekeningen te betalen.

Wie zijn al die inburgeraars, verplicht of niet verplicht?

Drijkoningen: Het is een vrij heterogene groep van niet-EU-migranten, asielzoekers, gezinsherenigers enzovoort die zich willen of moeten inburgeren. Maar alleen de verplichte inburgeraars moeten hoe dan ook de volle pot betalen voor de cursus NT2. Naast een traject maatschappelijke oriëntatie is zo’n taalopleiding een verplicht onderdeel van elk inburgeringstraject. De Agentschappen voor Integratie en Inburgering en het Huis van het Nederlands Brussel triëren de inburgeraars naar scholingsniveau: mensen met een hogere scholing volgen hun NT2-opleiding aan een universitair talencentrum, de tussengroep wordt doorverwezen naar de Centra voor Volwassenenonderwijs (CVO) en onze Centra voor Basiseducatie organiseren de NT2-cursussen voor laaggeschoolden en analfabete anderstaligen. Daarbij is er ook een aanzienlijk aantal mensen dat scholing kreeg in een ander schrift, bijvoorbeeld het Arabisch of het Chinees. Ondanks het feit dat ze niet alleen met hun taal maar vaak met alle mogelijke basisproblemen worstelen, doen ze veel inspanningen en zijn ze erg gemotiveerd om Nederlands te leren. Maar het is natuurlijk een lang traject om het taalniveau te bereiken.

De Vlaamse regering werkt al jaren aan een centrale toets voor het ‘reguliere’ middelbaar onderwijs. Die centrale NT2-test moet al vlug klaar zijn, tegen september 2023. Ook van de invoering van die toets vraagt u bij het Grondwettelijk Hof de schorsing en de vernietiging.

Drijkoningen: Inderdaad. We willen af van een centrale toetsing die ingevoerd, georganiseerd en afgenomen wordt door de Vlaamse overheid, nadat de NT2-cursisten dus al in hun eigen schoolinstelling geslaagd verklaard zijn. De Raad van State wees er in zijn advies bij het ontwerp al op dat dit ingaat tegen de vrijheid van het organiseren van onderwijs. Ik maak weleens de volgende vergelijking. Uw kind volgt les in het basisonderwijs, belandt uiteindelijk in het zesde leerjaar en slaagt daar ook, dus na evaluatie door de leraars en de klassenraad. Alle andere kinderen kunnen dan verder naar het middelbaar onderwijs. Stel je maar eens voor dat jouw kind slaagt in het zesde jaar lager onderwijs slaagt en dan toch nog een extra examen moet doen voordat het naar het middelbaar onderwijs mag. Pas als je kind ook voor die tweede centrale test slaagt, mag het verder, na de rest van de klas.

Bovendien wilde de Vlaamse regering in haar nieuwe decreet Volwassenenonderwijs géén modaliteiten bepalen voor deze test. Hoe worden die centrale Vlaamse toetsen georganiseerd en afgenomen? Welke kennis wordt vereist? Wie bepaalt wanneer men slaagt – is er nog een deliberatie? Door het gebrek aan duidelijke regels laat de Vlaamse regering de facto de mogelijkheid open voor elke willekeurige aanpassing achteraf. Dat is een aantasting van de rechtszekerheid van de betrokkenen. Wel, als de consequenties voor de verplichte inburgeraars zo zwaar zijn – nota bene voor mensen die al geslaagd zijn –, dan moet de overheid de noodzaak daartoe zéér goed kunnen motiveren. En dan kan ze niet. De enige argumentatie waarmee men steevast zwaait, luidt: ‘Het staat zo in het Vlaamse regeerakkoord.’

We vatten samen: de Vlaamse regering werpt voor nieuwe Vlamingen drempels op om zich te integreren in de Vlaamse samenleving.

Drijkoningen: En precies daarom schieten wij in actie. Het nieuwe decreet raakt aan fundamentele grondrechten van die mensen. Dat is voor ons drie bruggen te ver: niet alleen voor onze instellingen en die inburgeraars, maar ook voor de Vlaamse samenleving. We zijn ook verbluft door de manier waarop die centrale toets wordt ingevoerd. Aan de centrale toetsen voor het reguliere onderwijs wordt al jaren gewerkt door tal van universitaire teams. Maar de centrale test voor onze NT2-cursisten werd op een drafje doorgedrukt. Terwijl van het slagen op die bijkomende toets niet alleen hun taalopleiding afhangt, maar ook hun plaats in de samenleving: dat certificaat hebben ze nodig om hun inburgeringstraject te kunnen afronden. Ik blijf mij erover verbazen hoe snel deze bijkomende toets is ingevoerd, zonder enige wetenschappelijke onderbouw maar wel met bijzonder zware consequenties voor de inburgeraars. Bovendien vind ik het ook geen blijk van vertrouwen vanuit de Vlaamse regering in de deskundigheid en het professionalisme van de NT2-leerkrachten en de Centra die NT2-opleidingen geven. (schamper) De Vlaamse overheid moet blijkbaar nog eens checken of de kwaliteit van onze opleidingen wel oké is.

De N-VA zweert bij het ‘inclusieve nationalisme’. Maar deze maatregelen van onderwijsminister Ben Weyts (N-VA) lijken meer op pestnationalisme dat men eerder verwacht van een VB’er dan van een N-VA’er. Dan gaat men het de meest kwetsbare groepen toch niet moeilijk maken bij hun integratie?

Drijkoningen: Ik wil het niet over partijpolitiek hebben. Het gaat ten gronde over de invoering van een decreet waarvan een aantal bepalingen extra drempels opwerpen voor onze cursisten, en die in strijd zijn met de grondwet. Het gaat dus om respect voor onze grondrechten en hoe een samenleving daarmee omgaat. Wat mij ook grote zorgen maakt, is waarom een regering en een parlementaire meerderheid niet willen luisteren naar zo veel opmerkingen en kritiek van zo veel betrokkenen.

Hebt u overleg gepleegd met de betrokken ministers?

Drijkoningen: Jazeker. De hervorming van het NT2-onderwijs past binnen de grote hervorming van het inburgeringsbeleid. We hebben vanaf de eerste conceptnota opinies geschreven en gesprekken gevoerd met de kabinetten van onderwijs (Ben Weyts, N-VA) en inburgering (Bart Somers, Open VLD) over de invoering van het NT2-luik. We hebben zelf voorstellen gedaan, er is nooit op ingegaan. Daarom is in elk ontwerpdecreet altijd blijven staan wat uiteindelijk ook in het nieuwe decreet zelf staat. Het is duidelijk een ideologische ingreep. Voordat dit decreet goedgekeurd werd in de commissie onderwijs van het Vlaams Parlement heb ik alle commissieleden aangeschreven om hen nog eens extra uit te leggen dat drie fundamentele grondrechten worden aangetast: de vrijheid van onderwijs, het gelijkheidsbeginsel, en het wettelijkheidsbeginsel. En dat, indien dit toch goedgekeurd zou worden, wij ons genoodzaakt zullen zien om naar het Grondwettelijk Hof te stappen.

Wij staan trouwens niet alleen met onze kritiek. Ook de adviezen van de Vlaamse Onderwijsraad (VLOR), de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV) en de Raad van State waren een voor een vernietigend voor bepaalde aspecten van het decreet. Maar de antwoorden daarop van de Vlaamse regering komen altijd op hetzelfde neer: ‘Zo staat het in het Vlaamse regeerakkoord.’ Dat kan wel zijn, maar wat als dat Vlaamse regeerakkoord bepalingen bevat die ingaan tegen de grondwet?

Toch heeft niet één van de parlementsleden van de N-VA, de Open VLD en zelfs niet van de CD&V tegen gestemd of zich zelfs maar onthouden.

Drijkoningen: Inderdaad.

Bij de organisaties die naar het Grondwettelijk Hof trekken, ontbreken de onderwijskoepels – het katholiek onderwijs en het GO.

Drijkoningen: Tot dusver is dat zo. Maar wij hebben een vordering tot schorsing ingediend, wat binnen de drie maanden na de goedkeuring van het decreet diende te gebeuren. De onderwijskoepels hebben nog drie maanden om ook een beroep in te stellen.

Waar staat u nu?

Drijkoningen: De meerderheid probeerde onze kritieken te weerleggen in de Memorie van Toelichting. Maar in de tekst van het decreet is geen letter veranderd: alleen bij een NT2-opleiding hoeft een door de overheid bepaalde NT2-test te worden afgenomen. De inhoud van die test wordt eenzijdig bepaald door de Vlaamse overheid, de criteria zijn onbekend. En alleen de verplichte inburgeraars moeten steeds de volle pot van 180 euro inschrijvingsgeld betalen. Dan zijn we einde verhaal.

Walter Pauli