Elke week vraagt Knack in de rubriek Durf twijfelen naar de twijfels van bekende mensen.
‘Ik ben van mening veranderd over wat het juist betekent om een goede onderzoeker te zijn aan de universiteit’, zegt Martha Claeys. ‘Vroeger dacht ik dat je niet aan één universiteit verbonden mocht blijven. Je moest op veel plekken geweest zijn om je horizon te verbreden. Zo wordt er ook in het universitaire milieu over gedacht: ze kijken bijna neer op iemand die te lang aan één instelling verbonden blijft. Een goede onderzoeker moet af en toe zijn spullen pakken en naar een andere omgeving verkassen. Het probleem is dat je daardoor meer en meer één type onderzoeker krijgt: iemand die niet geworteld is in de omgeving en dus ook weinig engagement voelt tegenover die gemeenschap. Dat vind ik bijzonder jammer.’
U hebt zelf ook enige tijd in het buitenland doorgebracht.
Martha Claeys: Ja, aan de universiteiten van Berlijn en Chicago. Dat zou mijn denken ten goede komen, dacht ik. Dat was ook wel zo, maar ik kon niets betekenen voor de gemeenschap daar. Ik had geen banden met de mensen die in Berlijn of Chicago leefden. Terwijl ik in Antwerpen een netwerk heb en de kanalen ken. Door terug te keren begon ik te beseffen dat het beter bij me past om hier steentjes te verleggen dan te concurreren met andere academici die een internationale carrière nastreven aan een prestigieuze universiteit. Er wordt in die kringen vaak neergekeken op het kleinschalige. Het enige wat telt, is een paper in een internationaal gereputeerd blad. Maar het hoeft niet altijd zo groots of indrukwekkend te zijn. Met je ooms of tantes praten, of ergens in een klein dorp een lezing geven: dat verandert soms meer dan alles waar wij als academici van horen te dromen. Mijn idee over wat het betekent om ambitieus te zijn, heb ik daarom bijgesteld.
Ik blijf vaak denken aan de paden die ik niet bewandeld heb.
Maar u wilt wel maatschappelijke impact hebben.
Claeys: Uiteraard, dat vind ik niet meer dan logisch. Kennis vergaren om de kennis is mooi en wetenschap hoeft zeker niet altijd om nut te gaan. Maar ik kon het voor mezelf niet verantwoorden om al dat onderzoek te mogen doen en vervolgens niets terug te geven aan de samenleving. Als ik alleen maar zou praten met collega-academici, zou ik het niet lang volhouden. Daarom doe ik vaak aan publieksfilosofie. Ik schrijf artikels, maak een podcast en geef lezingen. Zowel in aula’s als in parochiezalen: het ene heeft niet per se meer impact dan het andere. Ook in een parochiezaal kun je iemand een groot plezier doen door een bepaald denkbeeld aan te reiken.
Twijfelt u veel?
Claeys: Absoluut. Anders kies je niet voor filosofie. Maar ook in mijn persoonlijk leven twijfel ik veel. Zoals iedereen moet ik keuzes maken: ik blijf vaak denken aan de paden die ik niet bewandeld heb. Soms heb ik spijt van dingen die ik niet heb gedaan.
