‘De schermverslaving had onze dochter lelijk te grazen’

Het Knack-artikel over jongeren en hun smartphonegebruik maakte heel wat los bij Tijs Synaeve en Betty Silance. Ze getuigen over zij op zoek gingen naar oplossingen tegen de verslaving die sommige apps in de hand kunnen werken bij jonge kinderen.

Als kleutertje toonden we onze dochter de tekenfilms van Pimpa en Piet Piraat op de tablet. De afleveringen van ‘Hallo K3’ zag ze wel drie keer! Tijdens de lagere school moest haar onafscheidelijke pop ‘Frieda’ plots wijken. Haar favoriete speeltje werd die roze nep-gsm. Ze aapte ons gewoon na, want ook wij waren voortdurend in de weer met het schermpje van onze telefoon. 

Toen ze acht werd, kreeg ze van ons voor het eerst een ‘oude’ gsm. Via wifi kon ze naar filmpjes kijken. Wij loerden mee, over haar schouders. Er waren regels: nooit aan tafel. Niet als er bezoek is! Eerst het huiswerk. Niet in de slaapkamer.

Niet veel later ontdekte ze die ene app. Ze leerde gekke, grappige pasjes die ze voor ons danste in de keuken. Die keer tijdens de lockdown: we dansten op de groene omwalling van Sluis tot we buikpijn hadden van het lachen!

Maar we werden argwanend. Toen we haar gsm even uit haar handen namen, omdat we vonden dat het genoeg was, reageerde onze dochter als door een bij gestoken. Nooit nam ze nog een boek in je handen. De kinderbibliotheek, waar we vroeger vaak samen heen gingen, vond ze maar saai.

En die app waar zo dol op was, verbood haar om een account te hebben (ze was immers nog geen dertien). Maar dat omzeilde ze heel makkelijk. Net als haar vriendinnetjes had ze al snel een eigen kanaal. 

Toen ze in het zesde leerjaar zat, toonde ze ons filmpjes van graatmagere meisjes. Ribben als een xylofoon. Even later van meisjes die zichzelf pijn deden, omdat ze ongelukkig waren. Onze dochter ging het ontbijt overslaan om ‘slank’ te blijven. We gooiden het roer radicaal om. Ze kreeg nog vijfenveertig minuten schermtijd per dag. 

De overgang naar de ‘grote’ school betekende het lossen van de regels. Gelukkig verbood de directeur de gsm in de klas. Maar zodra de school uit was, kleefde die gsm vast aan haar vingers. Ze kwam naar huis met pestfilmpjes, leerkrachten die gebodyshamed werden, ouders van andere kinderen die nietsvermoedend door een klasgenoot gefilmd werden (tijdens het vullen van de winkelkar). En dan die leraar die -ten onrechte- beticht werd van pedofilie. En de vechtpartij tussen tieners aan het station. Of dat steekincident tussen tienerjongens in de winkelstraat.

Wanneer haar vriendinnetjes komen ‘spelen’ luidt de eerste vraag: “Wat is de wifi-code?” Als ik na uren stilte ga kijken op haar kamer, liggen ze wasachtig op bed. Elk naar hun eigen schermpje te staren. In het donker. Ik hoor geen gegibber en gegiechel. Geen geplaag, geruzie of geschreeuw. Geen getits. Geen blad-steen-schaar. Geen ‘Ik zie wat jij niet ziet’ of ‘Wie is het?’. Geen kussengevechten, geen geheime fluistergesprekken, geen waarheid of durven, geen suiker en zeem. Geen geesten oproepen, geen verstoppertje spelen, geen soundmixshows, geen kaartspel, geen Mikado, Pictionary of Monopoly. Ik zie geen strips, leesboeken, geen tekeningen, geen potloden, verfpotten, klei of een poëzieboek met hangslotje. 

Wat ik wel zie, is een schermverslaving die haar en haar vriendinnetjes lelijk te grazen heeft. Het is niet hun schuld. Ze zijn in de ban van die korte filmpjes die hen steeds opnieuw een kick beloven. Kleine shotjes dopamine die ze voorgeschoteld krijgen en waar ze nooit genoeg van krijgen. Als we haar vragen om ermee te stoppen, lukt het niet. Tot we haar verplichten. Dan wordt ze onhandelbaar. Wanneer ze thuiskomt van school, krijgt ze nog meldingen van haar klasgenootjes op Snapchat, tot ver in de nacht. Ik weet niet wat ze nog aan de dag toe te voegen hebben, maar het signaal lijkt heel urgent. ‘s Morgens bij het ontbijt begint het opnieuw, en opnieuw en opnieuw.

Onlangs trok ze met haar klas op skivantie naar Oostenrijk. De zenuwen gierden door haar lijf. Heerlijk om te zien, de adrenaline en hoge verwachtingen van opgewonden tieners die op schoolreis vertrekken. Maar ook een tikkeltje triest. Toen ze plaatsnamen in de nachtbus, zonken ze één voor één weg in de eenzaamheid van het blauwe licht van hun smartphone. Tijdens de skivakantie kregen we te pas en te onpas berichten van onze dochter. Ze was weg, maar nooit helemaal. Voortdurend was er die connectie tussen haar en onze telefoons. 

Onze dochter werd onlangs dertien. De leeftijd waarop ze officieel voor het eerst op die apps mag. Maar ze is al een oudgediende op Snapchat en TikTok. We namen een drastische beslissing. Tien dagen lang, ruilden we haar smartphone in voor een gsm met een eenvoudige camera (net geen 40 euro). Zonder verslavende apps. “Ze gaan me uitlachen op school!” “Ik kan nu niet op Smartschool!” “Ik weet nu niet wanneer we afgesproken hebben in de stad”. Ze schreeuwde moord en brand.

We gaven haar iets terug waar ze recht op heeft: een jeugd zonder er te veel ‘brokken’ af te slaan, zoals Wim Willaert het ooit zo mooi zei in ‘De Columbus’. Ze is weer in ons midden. We praten en lachen weer. Wanneer ze thuiskomt, maakt ze een ommetje met de hond. Of ze haalt een broodje bij de bakker. Ze lacht weer, zingt mee met dat liedje van ‘Talking Heads’. Ze maakte een verhalenbord over Anne Frank, met verf, oude foto’s en een kaart van Amsterdam. ‘s Ochtends leest ze artikeltjes in de papieren krant (die heerlijk naar inkt ruikt). Samen bespreken we het streeknieuws of een film die we moeten kijken. Wat een verademing! Alsof we ze terug haalden uit een nauw, donker konijnenhol. 

De tien dagen zijn nu voorbij. Samen hopen we haar te kunnen overtuigen om de smartphone nog langer opzij te laten liggen. Misschien kan ze andere kinderen uit haar klas overhalen om hetzelfde te doen? Samen kunnen ze op zoek gaan in de echte wereld. Naar wat hen doet lachen, ontroert, boeit, verwondert of verontwaardigt. Zonder volgers, lurkers, pottenkijkers, shamers, pesters of perverten. 

Tijs Synaeve (46) is historicus werkt als huisbewaarder van de Koninklijke Stadsschouwburg van Brugge. Samen met Betty Silance, administratief medewerker, zijn ze de fiere ouders van Elly-Jane (13).