Danser Joffrey Anane vond rust in Ghana: ‘In Afrika stond mijn hoofd eindelijk uit’

Pas terug uit Ghana, waar zijn biologische moeder woont, heeft danser Joffrey Anane de rust hervonden. Meer nog: hij wil weer topfit worden. ‘Ik heb mijn lichaam vaak genegeerd.’

Hij is net terug uit Afrika, vertelt Joffrey Anane terwijl hij zijn tanden in een chocoladekoek zet. Bijna twee maanden is hij weg geweest. In Zuid-Afrika nam hij deel aan een internationaal kampioenschap streetdance en daarna ging hij in Ghana zijn moeder opzoeken. ‘Het is heftig om terug te zijn’, zegt hij. ‘Boven op de druk om te presteren en te consumeren die ik hier sowieso altijd voel, komen nu nog een pak vragen over mijn roots.’

Anane wordt beschouwd als een van de beste hiphopdansers van het land. Zijn deelnames aan Dancing with the Stars en De slimste mens bezorgden hem enige bekendheid, en ook zijn levensverhaal spreekt tot de verbeelding. Anane groeide op in een pleeggezin in Nijlen, maakte als tiener een donkere periode mee en hervond dankzij het dansen zijn levenslust.

‘Toen ik naar Afrika vertrok, had ik veel onbeantwoorde vragen en onzekerheden in mijn hoofd. Het is allemaal erg snel gegaan en ook door corona was het als zelfstandige in de creatieve sector niet gemakkelijk de laatste jaren. Dat gepieker begon zich meer en meer op mijn lichaam te zetten. Mijn schouders waren gespannen, mijn nek en rug deden pijn, ik ademde te veel vanuit mijn borst en te weinig vanuit mijn buik. Maar in Afrika stond mijn hoofd eindelijk uit en voelde ik ook fysiek weer rust.’

Ik heb me al lang bevrijd uit de mentale gevangenis van wat een man zou moeten zijn.

U beschouwt uw lichaam als een kunstwerk, hebt u eerder al gezegd. Wat bedoelt u daarmee?

Joffrey Anane: Ik vind dat alle mensen sculpturen zijn. Zoals elk kunstwerk is ook elk lichaam een experiment: hoe je eruitziet, hoe je beweegt, welke kleren je draagt… We proberen ons hele leven van alles uit en het kunstwerk is nooit helemaal af. Door zo naar mensen te kijken, wil ik loskomen van de anatomie waarin de meeste mensen lijken vast te zitten: stijf, verkrampt, met het hoofd naar beneden en de schouders omhoog. Ik wil vrijer denken en me losser bewegen, en niet de hele tijd bang zijn dat ik ‘opval in het straatbeeld’.

Laten we de sculptuur eens van top tot teen onder de loep nemen. Te beginnen met uw haar, meteen ook uw pronkjuweel?

Anane: Ik bén niet mijn haar, maar mijn haar is wel enorm belangrijk voor mij, ja. Al sinds mijn kindertijd ben ik altijd ‘anders’ geweest. Als ik nu mensen hoor zeggen dat ze ‘anders’ zijn, voelt dat dubbel: ik had geen keuze, ik was gewoon anders, terwijl ik niets liever wilde dan ‘normaal’ zijn. Ik ben in een wit gezin opgegroeid, in een typisch Vlaams dorp. Ik voelde me net dezelfde als mijn broers en de kinderen met wie ik op school speelde. Ik legde mijn haar zelfs plat met gel, ook al is het daar totaal niet voor gemaakt. Maar kwam ik naar de stad, dan had ik volgens de vrienden met wie ik hier toen omging opeens ‘een Vlaams accent’. En in Nijlen was ik de enige met een andere huidskleur, dat had ik na verloop van tijd ook wel door. In mijn zoektocht naar mijn identiteit werd mijn haar dus een tool. Maar intussen is mijn kapsel voor mij heel normaal.

Op uw linkerslaap hebt u een tattoo, zie ik. ‘91 staat er.

Anane: Mijn geboortejaar. Al is er lang twijfel over geweest: volgens mijn moeder ben ik in 1991 geboren, volgens mijn vader in 1992. Er zouden ook twee geboorteaktes hebben bestaan. Mijn eerste idee was om links ’91 te laten zetten en rechts ’92, maar de tweede tattoo is er nooit gekomen. Dat is waar de normen en waarden van mijn omgeving inkicken: één tatoeage op mijn gezicht kan nog, zeker omdat ze niet snel opvalt op mijn zwarte huid, maar twee zou te veel zijn. Zolang ik mijn geld vooral in Vlaanderen verdien, wil ik toch wat slim en geduldig omspringen met wat ik ‘de curve van taboes’ noem. Die curve is hier gelukkig almaar breder aan het worden, maar je wordt toch nog altijd snel in een bepaald hokje geduwd.

Dat brengt ons bij uw ogen. Bent u zich al uw hele leven bewust van de blik van de ander?

Anane: Het is niet dat ik wil opvallen, het is eerder dat de mensen sowieso naar mij kijken, hoe dan ook. Dat heb ik al heel vroeg gevoeld en ondertussen is het een deel van mijn bewustzijn geworden. Ik ben zelf ook een observator. Op café of restaurant ga ik altijd in een hoek zitten, zodat ik naar de mensen kan kijken. Naar hun houdingen, hun kledij, hun lichaamstaal… Mensen zijn experts in lichaamstaal. We vergeten dat zo vaak. We kunnen beter communiceren met ons lichaam dan met gelijk welke taal.

Terwijl u het zegt, gebaart u druk met uw handen en beweegt uw hele lijf mee.

Anane: Ik ben altijd heel beweeglijk. Tenzij ik me slecht in mijn vel voel, dan zit ik meestal stil en kijk ik meer naar de grond. Alsof ik ook lichamelijk in mijn schulp kruip.

Maar goed, we waren bij uw oren aanbeland. Bent u gevoelig voor lawaai?

Anane: In een café ben ik gemakkelijk afgeleid als er naast me iemand een luid gesprek voert, of als er veel omgevingslawaai is. Ofwel heb ik ADHD of ADD, dat kan ook. Maar ik ben vooral gevoelig voor ritme en geluid. Als thuis de wasmachine draait, beginnen mijn vriendin en ik spontaan met onze vingers mee te knippen op het ritme. Ik hoor overal muziek in. Ook voor het geluid van regen op een dak ben ik al van kleins af aan gevoelig. Als ik tot rust wil komen, zet ik een YouTubefilmpje op dat dat geluid weergeeft. Ik kan er uren naar luisteren. Dan voel ik de rillingen over mijn nek lopen. Ik zet ook vaak geluidsfrequenties op, vooral ‘s nachts als ik in slaap wil vallen, of om te mediteren. Het stimuleert bepaalde gelukshormonen en zet alle frequenties in mijn hersenen weer op hun plaats. Ook al is het een placebo-effect, bij mij werkt het altijd.

U praat met zachte stem. Een teken van innerlijke rust?

Anane: Dat heeft ook wel met mijn reis naar Afrika te maken, denk ik. Maar over het algemeen praat ik inderdaad rustig en voel ik me ook rustig, en nu al helemaal.

Zijn er geuren die u kunnen ontroeren?

Anane: Eerst en vooral de geur van jollof, een typisch West-Afrikaans gerecht. Meestal wordt het gemaakt door rijst te koken in kippensoep, of in pindanotensoep, met tomatenpuree, pepers, gember en look erbij tot je dikke, oranje rijst krijgt. Als kind ging ik van bij mijn pleeggezin af en toe op bezoek bij mijn mama of papa, en de geur van jollof brengt me altijd terug naar die momenten. Want die geur hing bij hen allebei in huis. Fysiek voelde ik me in hun huizen niet meteen thuis, omdat ik er niet vaak kwam, maar door die geur voelde ik me wel direct op mijn plek. Als een buitenverblijf in mijn binnenste, zo voelde het. Met foefoe, gemaakt van bakbananen, heb ik hetzelfde. Die geur brengt ook een heimwee in me los naar het jong en onschuldig zijn, de mysterieuze facetten die ik toen in me had en alles wat ik nog moest ontdekken. (opeens) Parfums! Als er iemand met een goed parfum voorbijkomt, man of vrouw, wil ik die altijd meteen aanspreken om te zeggen hoe on-ge-loof-lijk lekker hij of zij ruikt. Sommige geuren stijgen direct naar mijn kop.

De meeste mensen associëren een gevoeligheid voor parfums nog altijd vooral met vrouwen. Maar u laat zich al lang niet meer in genderhokjes stoppen?

Anane: Nee. Toen ik zes jaar was, kwam ik de keuken binnen en zag ik daar mijn broer, die meer dan tien jaar ouder is, kussen met een andere jongen. Oké, dacht ik. Dat kan ook gewoon. Sindsdien snap ik niet waarom we zo vasthouden aan wat er zogezegd wel of niet ‘hoort’ voor een man of een vrouw. In mijn puberteit heb ik me wel een tijdje stoerder voorgedaan dan ik was, onder invloed van de hiphopclips die ik zag op tv. Maar ik heb me al lang bevrijd uit de mentale gevangenis van wat een man zou moeten zijn. Van de lgbtqia+-beweging zoals ze nu is snap ik eerlijk gezegd nog niet alles: het ‘n-woord’ voelt voor mij als een scheldwoord aan, dat is vrij duidelijk, maar ‘hij’ of ‘zij’ was toch nooit een scheldwoord? Maar ik ga met iedereen naar buiten, ik heb overal vrienden en ik kijk nog het meest op naar iedereen die zich kan distantiëren van de heersende normen en waarden, of het nu een witte übermacho is of een zwarte bisexual. Zolang je de vrijheid van de anderen maar niet inperkt.

Ik kan uren luisteren naar het geluid van regen op een dak.

Bent u tactiel ingesteld?

Anane: Ik ben lijfelijk, ja. Het liefst geef ik mijn vrienden bijvoorbeeld een knuffel. Al heb ik in Ghana nu wel een nieuwe handdruk geleerd. (neemt mijn hand en toont die voor) Het voelde goed om op die manier de huid van onbekenden af te tasten. Zo vond er een soort lichamelijke ontmoeting plaats, alsof er al een barrière was weggevallen. Beter dan de vaak ongemakkelijke handdruk hier, zeker na corona.

Heeft uw lichaam u al eens in de steek gelaten?

Anane: Als dat al is gebeurd, is het omdat ik mezelf in de steek gelaten heb. In mijn donkere periodes heb ik vroeger soms te veel mijn hoofd gevolgd. Ik wilde de hele tijd uitgaan en wilde niets missen. Het was puur escapisme, vrijheid zoeken in de nacht. Mijn lichaam kon dat natuurlijk niet aan. Wanneer ik dan moest dansen, was ik direct kapot. Of werd ik ziek. Of kreeg ik rugklachten. Ik heb mijn lichaam vaak genegeerd. (denkt na) Ik wil me niet verstoppen achter ‘het systeem’, dat zou te gemakkelijk zijn, maar kijk hoe aanwezig alcohol is in onze samenleving. Het is zo moeilijk om níét te drinken. Terwijl we wel nog altijd zo streng zijn voor wie weed of paddo’s gebruikt. En anderzijds: hoeveel dingen waren er tien jaar geleden nog wel gezond en nu plots niet meer? Zelfs sla kan al ongezond zijn. We moeten ze zogezegd zeker wassen, ‘want er zitten misschien schadelijke bacteriën op’, maar het best niet met kraantjeswater, ‘want dat kan ook vervuild zijn’, zeker hier in Antwerpen, met al die coke. (lacht) Het houdt niet op.

Voelt u zich een topsporter?

Anane: Ik wil terug naar dat niveau. Het laatste jaar heb ik op heel veel evenementen en festivals moeten optreden als danser en influencer, en daardoor is mijn niveau gezakt. Ik zat in een roes, leidde een onregelmatig leven en vond weinig tijd voor mezelf. Ik mediteerde niet genoeg en vond zelfs thuis geen rust. De zon en de andere tijdsbeleving in Ghana hebben me opnieuw anders doen denken over de dingen en nu wil ik weer topfit worden. Gezonder eten en drinken, een schema volgen in de gym, thuis elke dag mijn oefeningen doen, me laten masseren bij de kinesist, de spiergroepen rond mijn knieën versterken, voldoende stretchen. Scherp staan, kortom, want ook dat is een heel fijn gevoel.

Vindt u dat u een mooi lichaam hebt?

Anane: Toch wel, ja. Vooral mijn romp, en mijn benen ook.

U kijkt graag in de spiegel?

Anane: Op lichamelijk vlak wel. In de periodes dat ik onzeker was of dat ik wist dat ik fouten gemaakt had, vond ik het moeilijk om mezelf recht in de ogen te kijken. Ik keek er precies altijd naast, vanuit het gevoel dat ik aan het falen was. Maar sinds kort durf ik dat wel weer. Confronterend, bro. (lacht)

We hebben het nog niet over uw schoenenfetisj gehad. U hebt thuis honderden sneakers en creëerde onlangs ook een eigen collectie. Vanwaar komt die fascinatie voor voeten?

Anane: Schoenen zeggen veel over iemands persoonlijkheid. Maar het zal zeker ook iets te maken hebben met gegrond zijn. Ik loop ook graag op blote voeten rond. Ik geloof dat je zo de vele energieën van de natuur in je kunt opnemen.

Tot slot: wat als u op een dag niet meer kunt dansen?

Anane: Dan vind ik wel een andere manier om me te uiten. Muziek, acteren, collagekunst, tekenen, choreograferen, het kind dat ik dan misschien gekregen heb laten dansen en bewegen: ik zal altijd wel een manier vinden om in beweging te blijven. Bewegen is mijn therapie, dat laat ik niet meer los.