N-VA-Europarlementslid Assita Kanko lijkt, in navolging van Facebook-baas Mark Zuckerberg, niet te weten wat factchecken inhoudt.
De beslissing van Meta-baas Mark Zuckerberg om factchecking op Instagram en Facebook stop te zetten, blijft de gemoederen beroeren. De beslissing van Zuckerberg is uitgesproken politiek. Met zijn beslissing tracht hij in de gratie te komen bij de aankomende Amerikaanse president Donald Trump en andere conservatieven, die ongeveer alle takken van de Amerikaanse overheid in handen hebben.
Dat streven naar zelfbehoud is zijn goed recht. Kwalijker is dat Zuckerberg in zijn aankondigingsvideo (met opzet?) fictie als feiten voorstelt, en de hele journalistieke tak van factchecking in een slecht daglicht stelt. Factcheckers zouden ‘te politiek gekleurd’ zijn en doen aan ‘censuur’. Daarmee papegaait hij de kritiek van Amerikaanse, veelal conservatieve, pundits na. Vooralsnog geldt de beslissing van Meta alleen voor de VS, maar het is niet ondenkbaar dat het beleid ook in Europa ingevoerd zal worden.
Veiligheidsprobleem
Al snel veroordeelden Belgische politici Zuckerbergs beslissing. Van Cieltje Van Achter (N-VA) tot Conner Rousseau (Vooruit) klonk het unaniem: desinformatie is een probleem. Die sterke reactie is terecht. Zoals Knack-hoofdredacteur Bert Bultinck aanhaalde, is desinformatie niet gewoon een ‘intellectueel debatje’, het is een veiligheidsprobleem.
Assita Kanko
Tijdens het nieuwsprogramma De Ochtend op Radio 1 verklaarde Assita Kanko, Europarlementslid voor de N-VA, donderdag dat ze de beslissing van Zuckerberg toejuicht. In haar uitleg spaarde ze de clichés niet. Factchecking zou een vijand zijn van de vrije meningsuiting. Factcheckers zijn de gedachtepolitie en beperken de online vrijheid. Uiteraard kon ook de grijsgedraaide kritiek op de klassieke media niet uitblijven: ook in de kranten is er volgens Kanko heel wat desinformatie te lezen.
Voor een goed begrip: factcheckers hebben nóóit iets te maken met verwijderde inhoud op Facebook.
Kanko en Zuckerberg, en velen met hen, lijken niet gehinderd door enige kennis van zaken. Begrippen als censuur, vrije meningsuiting en factchecks worden met veel enthousiasme door elkaar gehusseld. Of dat gebrek aan kennis geveinsd is of niet, laten we even in het midden. Laten we het constructief houden: hoe wérkt zo’n factcheck nu precies?
Goeroes
We nemen twee voorbeelden om de toegedichte almacht van de factcheckers even te kaderen. Eén: een zelfverklaarde medische goeroe plaatst op zijn populaire Facebookpagina dat ‘mammografieën kanker veroorzaken’. Die stelling voldoet aan alle voorwaarden voor een factcheck: het is geen mening, geen toekomstvoorspelling en is wetenschappelijk aantoonbaar of weerlegbaar.
In zo’n geval gaan we als volgt te werk. We nemen contact op met de persoon in kwestie en vragen hem of haar waar die stelling op gebaseerd is. Daarna nemen we contact op met minstens twee medische experts die gespecialiseerd zijn in de materie. Hun medische expertise zal ons leiden naar een conclusie: ‘waar’ of ‘onwaar’.
Op basis van die conclusie geeft Meta het bericht een label, met een link naar de factcheck. Als de conclusie ‘onwaar’ was, wordt de zichtbaarheid van de post verminderd.
Gebruikersvoorwaarden
Nog een voorbeeld. Een populaire Facebookgebruiker schrijft op zijn profiel dat ‘alle zwarten dom en lui zijn’. Dat is een mening, en is dus niet factcheckbaar. Als die mening van een socialemediaplatform wordt verwijderd, is dat omdat het platform in kwestie beslist dat die uitspraak haar gebruiksvoorwaarden schendt, en níét omdat factcheckers hun zogenaamd politiek correcte gedachtegoed willen opdringen.
Posts die een mening weergeven, zijn niet factcheckbaar.
Voor een goed begrip: factcheckers hebben nóóit iets te maken met verwijderde inhoud op Facebook. Het staat integraal te lezen op de website van Meta: ‘Factcheckers verwijderen geen inhoud, profielen of pagina’s van onze apps. Wij verwijderen inhoud die onze gebruiksvoorwaarden schenden.’
Nog een laatste keer: factchecks die aantonen dat een diepgewortelde overtuiging niet strookt met feiten zijn geen censuur. Factchecks die uitspraken van een politicus – of die nu links of rechts is – onderuithalen, zijn geen beperking van de vrije meningsuiting.
Factcheckers beoordelen geen meningen. Factcheckers zijn geen moderatoren. En ongemakkelijke feiten zijn nog steeds feiten.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier