‘Bewaar alle administratie over dossiers van interlandelijke adoptie op één centrale plaats’

‘Wat voor anderen puur ter administratie samengeraapte papieren lijken, betekent voor geadopteerden vaak de enige potentiële, tastbare link met de eerste periode van hun leven, de mensen waaruit ze geboren zijn, hun herkomst, een belangrijk stuk van wie ze zijn, een deel van hun identiteit’, schrijft Ae Ra Van Geel. Ze roept onder meer op om de administratie beter op te volgen en te bewaren. Op Vlaams niveau wordt verwacht dat in september zal worden beslist over de lijst van landen waaruit Vlaanderen nog zal adopteren in de toekomst.

Er wordt in Vlaanderen momenteel gewerkt aan een nieuw decreet interlandelijke adoptie, alsook aan screenings van alle herkomstlanden waar Vlaanderen momenteel nog kinderen uit verplaatst en adopteert, zoals Portugal.

Er is de afgelopen jaren al veel gepalaverd en geschreven over wat van belang zou moeten zijn in het beleid rond transnationale adoptie, ook door mijzelf. Het adoptieveld, die verzameling van krachten, machten, individuen en vaak tegengestelde belangen, is uiterst complex. Dit veld bestaat onder andere uit ouders en hun kinderen; mensen met een ongewenste en onvervulde kinderwens; mensen die ‘goed’ willen doen; adoptanten; adoptiediensten; overheden in zowel zendende als ontvangende landen; mensen die door bijvoorbeeld sociaal-economische omstandigheden hun kind moesten afstaan.
Naar aanleiding van de recente actualiteit in Vlaanderen en Nederland vestig ik graag de aandacht op een aantal overwegingen die in mijn ogen van belang zijn bij besluit- en beleidsvorming rond transnationale adoptie.

Zo denk ik aan het steeds terugkerende ‘belang van het kind’. Met deze holle en betekenisloze frase worden afstand, gedwongen verplaatsing en adoptie al decennialang gelegitimeerd, vergoelijkt en geframed. Al even lang is er evenwel kennis voorhanden dat het belang van het kind slechts een excuus is voor andere, minder nobel klinkende belangen zoals economisch gewin of het vervullen van een kinderwens in het globale Noorden. Dat bleek recent nog maar eens uit een artikel dat De Morgen publiceerde en zich daarvoor baseerde op schriftelijke stukken uit beginjaren ’70. Het beeld van kinderen als koopwaar waar munt uit te slaan viel, komt hieruit naar voor. Zo werd geld verdiend aan overleden kinderen en geld bespaard door kinderen te verwisselen. Kandidaat-adoptanten werden ook opgelicht omdat ze onbestaande kosten aangerekend kregen. De Belgische ambassadeur maakte destijds al gewag van een dergelijk gebrek aan competentie bij de betrokken adoptiediensten. Toch werd grondig onderzoek niet nodig bevonden.

Wiens belang werd hiermee gediend?

Hoewel overheden in ontvangende landen pretenderen adoptie als kinderbeschermingsmaatregel in te zetten, blijven ze falen om de rechten te  waarborgen van zowel de huidige generatie adoptiekinderen als die van volwassen geadopteerden. Ook de zorgnoden van kinderen die in Vlaanderen opgroeien en verblijven, worden trouwens veel te vaak en veel te lang niet vervuld.

Koreaans geadopteerden van over heel de wereld zijn in hun vrije tijd zélf op onderzoek gegaan om frauduleuze patronen bloot te leggen die hen dichter bij de waarheid brengen van de eigen afstands- en adoptieverhalen. De huidige regeringen van de landen die hen voor adoptie hierheen haalden, geven niet thuis qua ondersteuning en laten hen op die manier opnieuw in de steek. Ook de informatie waarop De Morgen zich voor het recente artikel baseerde, is boven water gekomen door individueel speurwerk van medegeadopteerde Yung Fierens. De hierboven beschreven praktijken worden bevestigd door bevindingen die momenteel aan het licht komen in Zuid-Korea voor de Truth and Reconciliation Commission (TRC), enkel en alleen dankzij de inzet en het harde werk van geadopteerden zelf.

Op federaal niveau werd in België ongeveer een jaar geleden de resolutie illegale adoptie unaniem gestemd. Bevoegde ministers Quickenborne en Lahbib tonen weinig tot geen blijk van interesse. Minister Lahbib ontkende in het parlement zelfs meermaals het bestaan van de documenten die decennia geleden reeds wezen op wantoestanden. Er is bijgevolg nog niets mee gebeurd en de vraag is nog maar of het ooit zal leiden tot concrete beleidsvorming. Van de voorzichtige hoop die toen voelbaar was onder geadopteerden is nu enkel een zoveelste doorprikte illusie over.

(Lees verder onder de preview.)

Mocht u denken dat dit uitwassen zijn uit een ver verleden en dat nu alles ‘anders en beter’ is: ontvoerde Congolese kinderen die frauduleus geschikt werden gemaakt voor adoptie door hen op papier wees te maken, kwamen hier minder dan 10 jaar geleden aan. En er zijn ondertussen ook tal van jonge tieners die de zoektocht naar wie ze zijn al gestaakt zien bij de Vlaamse adoptiedienst die hen naar hier haalde: er is geen of foutieve informatie beschikbaar over bijvoorbeeld hun ouders, naam, geboortedatum en -plaats, achtergrondinformatie bij hun adoptie en dergelijke meer.

Bij de huidige screenings wordt door de Vlaamse overheid geoordeeld dat herkomstlanden waar twijfels over bestaan, en die in het verleden reeds meermaals gesloten werden voor adoptie naar Vlaanderen omwille van onregelmatigheden en mistoestanden, zoals Kazachstan, toch open kunnen blijven voor adoptie. Tot nader order.

Nogmaals, in het belang van wie ook weer?

Volledige, correcte en toegankelijke afstammingsinformatie, het recht om je ouders te kennen en het recht op behoud en herstel van identiteit worden voorzien in internationale verdragen en lijken me in het belang van de geadopteerde, van dat kind dus over wiens belang men zo graag spreekt. Deze rechten staan ook hoog op de prioriteitenlijst van (volwassen) geadopteerden, maar (te) laag bij heel de rest van de adoptiesector, wellicht dat andere belangen hier toch een grote rol in spelen.

Zo bracht medegeadopteerde Stephanie Dong Hee Kim eerder deze maand in de openbaarheid dat in Nederland meters aan adoptiedossiers en persoonlijke informatie vernietigd werden door de Centrale autoriteit aldaar. Ze ontdekte dit na een jarenlange zoektocht, in eigen tijd en op eigen kosten uiteraard, of wat dacht u, langs allerlei instanties om alle bestaande gegevens rond haar adoptie in Nederland te verzamelen.

De bewaartermijn voor deze dossiers in Nederland lag lange tijd vast op een schamele 5 jaar. Ook in Vlaanderen is veel informatie over adopties verloren gegaan. Laat ons hopen dat Vlaanderen bij het vaststellen van deze bewaartermijn voor de toekomst haar oor te luisteren legt bij de mensen op wie dit rechtstreeks een impact heeft: (volwassen) geadopteerden en hun nakomelingen. Wat voor anderen puur ter administratie samengeraapte papieren lijken, betekent voor geadopteerden vaak de enige potentiële, tastbare link met de eerste periode van hun leven, de mensen waaruit ze geboren zijn, hun herkomst, een belangrijk stuk van wie ze zijn, een deel van hun identiteit. Ook voor de nazaten van geadopteerden maakt dit deel uit van hun verhaal.

Het zou ten goede komen aan geadopteerden als alle papieren en administratie die over hen aanwezig zijn in België door de overheid op een centrale plaats bewaard worden. Het voorkomt dat een geadopteerde opnieuw letterlijk de prijs betaalt als hij zijn dossier wil verzamelen en inkijken, onder de vorm van meerdere verlofdagen, dure treintickets of  verschillende tanken aan brandstof.

Adoptiediensten in Vlaanderen en Wallonië blijken de dossiers van geadopteerden in eigen beheer te willen houden, ondanks het bestaan van bijvoorbeeld het Afstammingscentrum.

Ik val in herhaling, maar in het belang van wie?

Anders dan in Nederland het geval is, blijven openbare omroep en andere media in Vlaanderen oorverdovend stil over bovengenoemde fraude en wantoestanden. Zouden de reacties anders geweest zijn als het ging om (in oorsprong) Vlaamse kinderen die werden ontvoerd, mishandeld, misbruikt, verhandeld en overleden waren?

Stel dat uw kind ontvoerd zou worden of vanuit institutionele verblijfsvorm overgebracht zou worden naar een ander continent zonder uw medeweten en/of toestemming en 5 jaar later blijkt het een materieel welgestelder leven te leiden bij pakweg schatrijke Chinezen. Zou u dit dan crimineel vinden of in het belang van het kind aanvaarden onder de noemer van adoptie? Overigens is de overgrote meerderheid van de geadopteerden geen wees. En degenen van wie de ouders overleden zijn, hadden en hebben wellicht nog naaste familie die zorg had willen opnemen.

In het belang van het kind zou een fraudevrij systeem zijn dat geen gebruik maakt van een economisch winstmodel, draaiend gehouden door vaak onzorgvuldig en onrechtmatig, juridisch en definitief scheiden van ouders en kinderen. Een dergelijk systeem zou op zijn minst contact voorzien tussen kinderen en hun ouders en  toegang verzekeren tot correcte en volledige afstammingsinformatie. De overheden van alle ontvangende landen die ondertussen onderzoek deden naar transnationale adoptie gaven echter toe dat een dergelijk waterdicht systeem zonder risico op mistoestanden niet haalbaar is.

De huidige screenings van de herkomstlanden en het nieuwe decreet interlandelijke adoptie dienen hier in mijn ogen nochtans onherroepelijk rekening mee te houden, dit zou nooit onderhandelbaar mogen zijn.

Uit verschillende reportages, krantenartikels en briefwisseling uit jaren ’70 en ’80 van de vorige eeuw  blijkt dat de kritische bedenkingen en vragen dezelfde waren als degene die we vandaag de dag nog stellen. Even identiek is de situatie dat geen enkele overheid tot nu toe de moeite neemt te handelen naar de kostbare kennis die is opgebouwd in de afgelopen decennia. Zal men over 60 jaar media uit deze periode bekijken en zich, opnieuw en nog steeds, afvragen hoe het in ‘godsnaam’ (dat mag u in veel gevallen letterlijk nemen) mogelijk was dat er zo nonchalant werd omgesprongen met het definitief, juridisch en transnationaal verplaatsen van jonge kinderen, ondanks alle kennis die er al zo lang was?

Neemt de Vlaamse overheid als eerste regering ter wereld hierin haar verantwoordelijkheid? Als er geen garanties gegeven kunnen worden, dan is de enige gepaste mogelijkheid een land te sluiten als zogehete adoptie’kanaal’, in het belang van het kind.

Ae Ra Van Geel werd geboren in Zuid-Korea en na 4 maanden voor adoptie naar België verplaatst. Ze studeerde Toegepaste psychologie en Sociale en culturele antropologie. Na 11 jaar werken binnen jeugdzorg coacht en begeleidt ze nu geadopteerden en hun omgeving bij de psycho-sociale moeilijkheden waar ze tegenaan lopen.