‘Bescherm het recht op abortus ook in België’

Naar aanleiding van de Internationale vrouwendag maakt Amnesty International de staat op van het recht op abortus in België, en roept politici op om de nodige wetswijzigingen niet verder uit te stellen.

De voorbije dertig jaar hebben meer dan zestig landen hun wetten aangepast om de toegang tot abortus te vergemakkelijken. Het is een cruciale vooruitgang om het leven en de gezondheid te beschermen van vrouwen, meisjes en iedereen die zwanger kan worden en – uiteraard – een mensenrechtenkwestie.

Desondanks blijven veel landen draconische wetten handhaven die de toegang tot veilige en legale abortus belemmeren. Voor bijna 40% van de vrouwen en meisjes die een abortus nodig kunnen hebben wereldwijd is abortus nog verboden of niet toegankelijk. De wetten ontnemen vrouwen, meisjes en mensen die zwanger kunnen worden het fundamentele recht om beslissingen te nemen over hun eigen lichaam en hun reproductieve gezondheid. Ze verhinderen bovendien niet dat abortussen worden uitgevoerd maar betekenen vooral dat ze in onveilige omstandigheden plaatsvinden. De Wereldgezondheidsorganisatie wijt liefst 4 tot 13,2% van de moedersterfte wereldwijd aan onveilige abortussen. Dat zijn dus jaarlijks duizenden vooral jonge vrouwen die onnodig sterven en miljoenen meer die gehospitaliseerd moeten worden ten gevolge van complicaties.

Ook in Europa zijn er nog landen die abortus blijven bestraffen. Het is volledig illegaal in Andorra en zeer beperkt in Malta en Liechtenstein. Hoewel abortus ook bijna volledig illegaal is in Polen, zijn er hoopvolle signalen dat onder de nieuwe premier Donald Tusk het weer legaal zal worden. 

Activisten die zich inzetten voor het recht op abortus in Europa worden veroordeeld of vervolgd. Zo werd de Poolse Justyna Wydrzynska in maart van vorig jaar nog veroordeeld tot een taakstraf van acht maanden. Ze had abortuspillen bezorgd aan een vrouw die in een gewelddadige relatie zat en liever zou sterven dan gedwongen te worden de zwangerschap uit te dragen.

Zelfs in Europese landen waar abortus legaal is, zijn er nog veel obstakels, zoals hoge kosten, verplichte ‘bedenktijden’ en onrealistische en onverantwoorde tijdslimieten. Deze belemmeringen maken de toegang tot abortus voor velen moeilijk, zo niet onmogelijk, vooral voor mensen uit kansarme of gemarginaliseerde milieus.

In België vordert het debat over de hervorming van de abortuswetgeving te traag. De federale regeringsverklaring in 2020 leek een heldere lijn uit te zetten: een onafhankelijk multidisciplinair wetenschappelijk comité zou de politieke besluitvorming over vrijwillige zwangerschapsonderbreking en het wettelijke kader sturen. Dat is ook gebeurd. De commissie werd bijeengeroepen met 35 experts van alle Belgische universiteiten en haar 200 pagina’s tellende rapport werd in april 2023 ingediend bij het parlement.

De conclusies zijn duidelijk: de wet van 2018 moet worden hervormd en de omstandigheden waaronder abortussen in ons land worden uitgevoerd, moeten worden verbeterd. In het bijzonder beveelt het rapport aan om strafrechtelijke sancties af te schaffen voor zwangere mensen die in strijd met de wet een abortus uitvoeren of verkrijgen.

Het rapport pleit ook voor het verlengen van de termijn voor toegang tot abortus, het afschaffen van de verplichte bedenktijd van 6 dagen en het schrappen van de verplichting om mensen te wijzen op alternatieven zoals adoptie. De commissie heeft 25 aanbevelingen opgesteld, die allemaal een zinvolle stap voorwaarts zijn, richting de volledige decriminalisering en de betrachting ervoor te zorgen dat wie een abortus nodig heeft, daar zonder meer toegang toe heeft. Maar bijna een jaar na de voorstelling in het Parlement moeten we vaststellen dat de aanbevelingen niet zijn opgevolgd.

Het huidige wettelijke kader biedt veel mensen geen adequate toegang tot abortusdiensten. Honderden vrouwen worden jaarlijks gedwongen naar het buitenland te reizen voor een abortus. Het rapport van de experten-commissie spreekt over hoe mensen die na 12 weken na de bevruchting een ongewenste zwangerschap willen onderbreken “bijna automatisch de tocht naar Nederland ondernemen.” De kosten en obstakels die dit meebrengt, leiden ertoe dat mensen, in het bijzonder uit achtergestelde of gemarginaliseerde milieus, geen toegang hebben tot de abortus en de gezondheidszorg waar ze recht op hebben.

Deze situatie is onaanvaardbaar. Gebrekkige toegang tot abortus in België vergroot de kwetsbaarheid van mensen die zich al in een precaire situatie bevinden. Het is essentieel voor ons land om de meest kwetsbaren een optimale toegang tot abortus te kunnen bieden, zonder stigmatisering of obstakels.

Het systematisch uitstellen van dit debat moet stoppen; we hebben al te lang gewacht. Het is tijd voor België om te handelen. De mogelijkheid van individuen om hun reproductieve autonomie uit te oefenen is een fundamenteel element van de mensenrechten. Het is een kwestie van rechtvaardigheid, gelijkheid en respect voor de fundamentele rechten van elk individu.

Carine Thibaut is directrice van Amnesty International Belgique francophone.

Wies De Graeve is directeur van Amnesty International Vlaanderen.