Auteur en filosoof Giuseppe Minervini: ‘Ongelijk krijgen maakt mij blij’

‘Ik twijfel voortdurend en koester achterdocht tegen finale antwoorden. Als de twijfel ophoudt, is het uit frustratie tegenover mijn twijfel. In de beslissing die dan volgt, is intuïtie meestal doorslaggevend. Heb je ooit de novelle De klerk Bartleby van Herman Melville gelezen? Een klerk werkt in een advocatenkantoor op Wall Street. Zijn baas geeft hem allerlei taakjes. “Schrijf dit over, schrijf dat over.” De klerk werkt braaf mee, tot hij plots weigert. “Liever niet.” De advocaat stelt hem een nieuwe vraag, en nog een en nog een. Maar elke keer antwoordt Bartleby: “Liever niet.” Niet op een kwade toon, gewoon heel vriendelijk: “Liever niet.” De advocaat wordt radeloos. Hij krijgt medelijden, wordt kwaad… Niets helpt. Bartleby blijft gewoon zitten. Hij wordt een deel van het meubilair, wast zich en slaapt zelfs op kantoor. Uiteindelijk vertrekt de advocaat. Hij onderneemt drastische maatregelen om zich van de depressieve Bartleby te ontdoen. Er zijn honderden manieren om het gedrag van de klerk te verklaren, maar los daarvan begrijp ik zijn duisternis. Als ik mijn twijfels loslaat over wat de juiste levenshouding kan zijn, dan besluit ik soms dat het grote gelijk van de wereldliteratuur bij Bartleby ligt: “Liever niet.”’

Ik heb zestien versies gemaakt van mijn boek.

Is er iets waarover u van gedachte veranderd bent?

Giuseppe Minervini: Gaandeweg vond ik intense vreugde in de twijfel. Na mijn studie filosofie ben ik aan het manuscript van mijn boek Krank begonnen. Dat waren mijn paniekjaren. Soms durfde ik niet buiten te komen. In die tijd dacht ik dat wilskracht heel belangrijk was. In de zin van: ik moet nu ingrijpen, nu weten wat ik moet doen. Maar stilaan begon ik te beseffen dat luisteren belangrijker is dan spreken. Ik vind nu grote vreugde in hoe de twijfel me op magnifieke plekken brengt, hoe een idee ontstaat uit de willekeurige interactie met de wereld.

Leve de twijfel, dus.

Minervini: Ook ontmoetingen maken me blij. De vondst van Melville. De zoektocht naar een formulering, in welk medium ook. Iets wat, mij voorheen onbekend, plots mijn leven binnenvalt. Ongelijk krijgen. Het gevoel dat er uit een kunstwerk iets ontsnapt wat je niet hebt voorzien. Iets wat alles verandert, alles een nieuwe vaart geeft. De mooiste kunstwerken, vind ik, zijn intelligenter en gevoeliger dan hun maker. Tijdens het herschrijven van Krank werkte ik verder op ideeën die een nieuw landschap openden, waardoor alles weer vanuit een ander perspectief werd belicht. Dat zorgde voor vreugde. Uiteindelijk heb ik zestien versies gemaakt van mijn boek. Op den duur vroeg ik me af: houdt de blik van mijn hoofdpersonage mij gevangen? Toen wist ik: ik ben veranderd. De roman is klaar, hij mag dichtgenaaid worden.