‘Aanklacht tegen vervagende moraal in het voetbal: de sport is zieker dan ooit’

‘‘Brood en spelen’ hebben hun plaats, tenminste als er ook een vorm van verantwoording tegenover staat’, schrijft Aaron Soens naar aanleiding van drie recente incidenten op en naast het voetbalveld. ‘De kracht om een einde te maken aan deze misstanden ligt immers bij elke voetballiefhebber.’

Terwijl we smulden van de hoogtepunten op het voetbalveld afgelopen weekend, kropen er schaduwen over ons geliefde spel – schaduwen van morele twijfel en verbijsterende gebeurtenissen. Drie taferelen zijn een wake-up call voor menig voetbalfan en nopen ons tot actie.

We beginnen in Antwerpen, waar de spelers een spandoek omhooghielden om de geschorste technisch directeur Overmars een hart onder de riem te steken. Het feit dat hij veroordeeld werd voor grensoverschrijdend gedrag bij Ajax blijkt voor de club geen probleem te zijn. Ze wisten natuurlijk al langer welk vlees ze in de kuip hadden. Wel bizar dat een club die met het project AntwerpFirst ook een maatschappelijke stempel wil drukken zo’n figuur aan boord haalt. Een van de vooropgestelde kernwaarden is ‘inclusie’: het hoeft geen uitgebreid betoog om aan te voelen dat dit moeilijk te rijmen valt met de aanwezigheid van de technisch directeur.

Tenenkrullen dus zo’n spandoekactie. Ook de argumentatie tegen de staf, bij monde van de woordvoerder van Overmars, snijdt geen hout. Een schorsing in Nederland wereldwijd doortrekken, zou immers “disproportioneel” zijn. We wisten nog niet dat grensoverschrijdend gedrag de landsgrenzen wel respecteerde… Hoe voelen de vrijwilligers die zich achter het maatschappelijk project van Antwerp scharen zich bij zo’n beslissing?

Voor een tweede gebeurtenis gaan we naar Brussel; RWDM om preciezer te zijn. Ook daar waren we getuige van een onthutsend schouwspel. Supporters gooien vuurpijlen het veld op om de eigen match stop te laten zetten. Voor de wedstrijd was er al een uitgebreide lezing van de ‘supporters’ aan de spelerskern. Vreemd genoeg lijkt de club zich ook nog verantwoordelijk te voelen en heeft het bestuur de nood om zich te verontschuldigen bij die groep ‘supporters’. De wereld op zijn kop: de club lijkt het laakbaar gedrag te aanvaarden en neemt de schuld op zich.

De derde gebeurtenis brengt ons naar Italië, waar niet voor het eerst een match een tijdlang werd stilgelegd na oerwoudgeluiden aan het adres van een donkere speler. De FIFA communiceerde hierop dat ze de strijd tegen racisme nog zal opvoeren, en clubs zal straffen met een forfaitnederlaag. Een lovenswaardig initiatief omdat clubs inderdaad verantwoordelijk zijn voor de daden van hun achterban.

(Lees verder onder de preview.)

Of het echt zo ver zal komen, valt nog te betwijfelen. Je ziet de juridische claims al van mijlenver komen: het zal gaan om enkele geïsoleerde individuen die de sfeer verzieken, en waar de club ondanks veel sensibiliseringsacties geen grip op heeft. Ook het Canvas programma Extra Time verbrandde zich al eens aan zo’n racismerel. Filip Joos had – waarschijnlijk correct – “in de brousse is ’t ook plezant” gehoord, maar moest een week later door het stof omdat de supporters uiteraard over “de douche” zongen.

Wat is nu de rode draad na dit voetbalweekend? Dat de sport meer dan ooit ziek is geworden. Een kleine meute ‘supporters’ denkt het alleenrecht te hebben om te bepalen wat ‘goed’ of ‘slecht’ is en wat wel of niet gezongen mag worden. Clubs trekken er hun handen vanaf en argumenteren dat ze de boel niet onder controle kunnen houden, of nog erger, steken de hand op verkeerde wijze in eigen boezem, of houden schimmige figuren zelfs de hand boven het hoofd. Hoogtijd voor de doorsnee voetballiefhebber om de handen uit de mouwen te steken: vraag de clubs om echte verantwoording voor hun daden. Het gaat om mastodonten die enorme financiële voordelen krijgen onder de vorm van gunstige belastingregimes en subsidie. ‘Brood en spelen’ hebben hun plaats, tenminste als er ook een vorm van verantwoording tegenover staat.

Voetbal heeft namelijk niet enkel een entertainmentfunctie, maar is ook een sociaal bindweefsel en een pedagogisch project. Op die maatschappelijke impact mogen we grote clubs best afrekenen. Hoe geloofwaardig is een sociaal engagement als het bestuur van een club niet coherent handelt? Wanneer wordt er bijvoorbeeld werk gemaakt van een gelijkwaardige behandeling tussen mannen- en vrouwenvoetbal? Hoe effectief zijn sensibiliseringscampagnes tegen racisme? Blijft het bij symboolpolitiek, of krijgen clubs ook financiële repercussies als ze hun doelstellingen in de strijd tegen racisme niet halen? Welke rol kan een internationale instantie zoals de FIFA daarin opnemen? Durft ze ook het financiële plaatje in het vizier nemen, of blijft het bij symboolnederlagen die nooit zullen worden toegekend?

Een federatie als Voetbal Vlaanderen doet haar uiterste best om met het amateurvoetbal een ethisch pad te bewandelen. Dat is echter gerommel in de marge als de gevestigde instituten in het Belgisch voetbal hun spreekwoordelijke goesting mogen doen. Laat staan dat de internationale dynamieken zullen opkijken van de evoluties in het Belgisch voetbal.

(Lees verder onder de preview.)

En toch, laat ons hopen en klein beginnen. De kracht om een einde te maken aan deze misstanden ligt immers bij elke voetballiefhebber. Als een club het de moeite vindt om een schimmig figuur in de bloemetjes te zetten, stel hier als achterban dan kritische vragen bij. Merk je keer op keer een racistische sfeer in het stadium, wijs de club dan op haar verantwoordelijkheid.

Net als grote merken hun klanten tevreden moeten houden, of grote bedrijven verantwoording moeten afleggen aan hun aandeelhouders, zo moeten clubs ook het hart van de voetbalfan blijven winnen. Verontwaardiging over het sportieve aspect is natuurlijk eigen aan het spelletje. Vergeet echter niet dat het sportieve slechts een weerspiegeling is van de bedrijfsvoering en cultuur die er hangt. Die omgooien is een werk van lange adem, maar ook een verantwoordelijkheid van ons allemaal. Tijd om een kritische voetbalconsument te worden. Denk dus twee keer na voor je een voetbalshirt aantrekt: zijn die kleuren het echt waard om mee rond te lopen?

Aaron Soens is master in de wijsbegeerte en hoofd onderwijsontwikkeling en kwaliteitszorg aan de Odisee co-hogeschool. In zijn vrije tijd  is hij voetbalscheidsrechter en lid van de ethische commissie Voetbal Vlaanderen.