De fusie van de Brusselse politiezones moet er komen, zodat de rijke gemeenten mee het veiligheidsprobleem in de arme gemeenten kunnen oplossen, zegt gewezen minister van Binnenlandse Zaken Louis Tobback (Vooruit). ‘Nu komt de wijkagent van Anderlecht op straat iemand tegen met een kalasjnikov, die van Ukkel ziet alleen een madame met een chihuahua.’
Drie schietpartijen in enkele dagen tijd, gemaskerde jonge mannen die met kalasjnikovs schieten aan metrostation Clemenceau, een kogelinslag in de slaapkamer van een kind en een dode in de wijk Peterbos, een beruchte hotspot voor drugshandel in Anderlecht: het was een bewogen week voor Brussel. Met 90 schietpartijen in 2024 staat onze hoofdstad in de top drie van Europese steden waar het meest wordt geschoten.
De nieuwe Arizona-regering belooft tough on crime te zullen zijn, en plant met het oog op een doelmatiger veiligheidsbeleid de fusie van de zes Brusselse politiezones. Dat is een stokoude Vlaamse eis, waar nu ook de MR en Les Engagés zich achter zetten. Ondanks hevig protest, ook van de eigen Brusselse burgemeesters, die met dure eden zweren de geplande fusie te zullen saboteren.
‘Zelfs een groentekweker die heel even naar Brussel kijkt, snapt dat er schaalvoordelen te behalen zijn met een eengemaakte politiezone’, zegt politiek oud-strijder en gewezen minister van Binnenlandse Zaken Louis Tobback (Vooruit).
Als je de politie weghaalt bij de gemeenten, zijn die burgemeesters straks alleen nog goed om gouden bruiloften en honderdjarigen te vieren.
Waarom verzetten de Brusselse burgemeesters zich dan zo fel tegen deze fusie?
Louis Tobback: De intellectuele en politieke eerlijkheid gebiedt natuurlijk te zeggen dat als je die politiezones samenvoegt, het laatste grote argument pro de 19 Brusselse gemeenten ook verdwijnt. Want als je de politie weghaalt bij de gemeenten, gezien ook de groeiende invloed van het Brusselse gewestelijke niveau, zijn die burgemeesters straks alleen nog goed om gouden bruiloften en honderdjarigen te vieren. Zij beseffen dat een eengemaakte politie het einde van hun gemeente betekent. Het verzet in Brussel komt vooral van de PS. Maar de Brusselse MR-burgemeesters zijn, in weerwil van wat de anti-PS-hysterie van Luckas Vander Taelen doet vermoeden, geen haar beter.
In 1998 was er al eens een politiek akkoord over de fusie van de toen nog 19 Brusselse politiezones, vertelde u in het voorgesprek bij dit interview, maar dat heeft nog geen 24 uur standgehouden?
Tobback: Wel, na de ontsnapping van Dutroux in april 1998, en het ontslag van Johan (Vande Lanotte, nvdr) en Stefaan De Clerck uit de regering, is Jean-Luc Dehaene komen aandringen op mijn terugkeer op Binnenlandse Zaken. Ik had daar weinig zin in, maar er was geen ontkomen aan. Maar met het ontslag van de politiek verantwoordelijken was de druk niet weg. In België zijn grote hervormingen alleen mogelijk na een catastrofe, en we beleven nu eigenlijk hetzelfde. In 1998 moesten we ons eerst tegenover de hele wereld belachelijk maken, alvorens politici bereid waren tot een grote hervorming van justitie en politie, met inbegrip van de fusie van de Brusselse politiezones.
Wat is er toen misgegaan?
Tobback: We hebben destijds met de acht partijen van de Octopusgesprekken die hervormingen goedgekeurd in een zaaltje van de Senaat. Maar ‘s avonds of de dag erna heeft Louis Michel (MR) aan Dehaene laten weten dat de fusie van de Brusselse politie voor hem toch niet ging. Zo is dan het compromis tot stand gekomen om de 19 Brusselse politiezones samen te voegen tot de huidige zes. Ik heb toen in Le Soir een interview gegeven waarin ik zei: ‘Saint-Michel a tué le dragon’, de draak zijnde de eengemaakte politie.
De Brusselse burgemeesters zeggen dat de zes Brusselse politiezones nu al elk 200.000 mensen bedienen, tegenover 60.000 in een gemiddelde Vlaamse of Waalse politiezone, en dat de burgemeesters het terrein nu eenmaal het best kennen.
Tobback: Maar die 200.000, die zijn er ook alleen maar dankzij mij, en Dutroux. Want destijds was het protest tegen zes politiezones even fel als het protest vandaag tegen één zone. En nu het water ze in Brussel tot aan de lippen komt, hebben de burgemeesters dan toch tijdelijk tot eenheid van commando besloten.
Dat is ook het argument van Philippe Close, de PS-burgemeester van de stad Brussel, die daartoe het initiatief heeft genomen. De fusie hoeft niet want indien nodig, zoals ook op Oudejaarsavond, komen de zes zones tot een eenheid van commando.
Tobback: Dat is flauwekul. Misschien functioneren die zones van 200.000 inwoners inderdaad beter dan de oude 19 politiezones. Maar verschillende politieculturen met andere prioriteiten op één stedelijk grondgebied en een gebrek aan solidariteit binnen Brussel – dat blijft allemaal bestaan. De problemen waarmee de politie wordt geconfronteerd in Anderlecht en Ukkel zijn totaal verschillend. In Anderlecht komt de wijkagent op straat iemand tegen met een kalasjnikov, terwijl in Ukkel die wijkagent alleen maar een madame met een chihuahua ziet.
‘Dit is een kamikaze-opdracht voor een Brusselaar als Bernard Quintin.’
De Brusselse burgemeesters gaan zich met alle juridische middelen verzetten als de federale regering de fusie eenzijdig doordrukt.
Tobback: Dat is waarom, zoals Guy Vanhengel (Open VLD) zou zeggen, we nog niet aan de nieuwe patatjes zijn. Het staat er wel heel mooi, op pagina 142 van het regeerakkoord, in het laatste zinnetje van een korte paragraaf: ‘We fuseren daarom de zes Brusselse politiezones tot één zone.’ Maar dat uitvoeren, wordt niet eenvoudig. Al zou ik niet weten welke juridische bezwaren die burgemeesters kunnen aanvoeren. Maar ze kunnen natuurlijk wel politiek druk uitoefenen op de federale regering. De nieuwe minister van Binnenlandse Zaken Bernard Quintin (MR) mag dan een uitstekend diplomaat heten, ze zullen het hem nooit vergeven. Dit is een kamikaze-opdracht voor een Brusselaar als Quintin.
Olivier Maingain, burgermeester van Sint-Lambrechts-Woluwe, dreigt er zelfs mee om geen geld meer in zijn politie te stoppen als de fusie er komt. Waarom zou hij, is zijn redenering, als hij er toch niks meer aan te zeggen heeft?
Tobback: Heel illustratief voor die Brusselse mentaliteit vond ik ook de tussenkomst in de Kamer van François De Smet van DéFI, tijdens het debat over het regeerakkoord. Op den duur krijg ik nog sympathie voor de Antwerpenaren! Die De Smet bestond het om tegen premier De Wever te zeggen: het is omdat u de cocaïne in Antwerpen niet kunt tegenhouden, dat wij in Brussel met de gebakken peren zitten. Ofwel is die man achterlijk, wat hij naar mijn gevoel niet is, ofwel is hij door en door te kwader trouw.
Om zoiets te zeggen terwijl nota bene vooral de douane, maar met de efficiënte hulp van de Antwerpse en de federale politie, tientallen tonnen cocaïne in beslag neemt. Waardoor een stuk van de illegale handel opnieuw naar Rotterdam aan het verhuizen is, omdat het steeds moeilijker wordt voor smokkelaars in Antwerpen… En dan met zo’n argument komen, op het moment dat kinderen riskeren met een kalasjnikov te worden doodgeschoten in Anderlecht? De Wever hoefde daar zelfs niet op te reageren. De voorzitter van de Kamer had De Smet moeten terechtwijzen voor klaarblijkelijke stommiteiten.
‘Ermee dreigen geen geld meer te steken in je politie, dat moet je durven. Terwijl de Brusselaars financieel overleven dankzij de federale staat.’
Maar het schetst wel de sfeer?
Tobback: Precies. Ermee dreigen geen geld meer te steken in je politie, dat moet je durven, niet? Terwijl de Brusselaars financieel overleven dankzij de federale staat. Toen ik in de regering Martens- VIII op Binnenlandse Zaken zat, hebben we de eerste veiligheidscontracten gesloten. Philippe Moureaux (PS) heeft mij toen nog openlijk bedankt omdat Molenbeek, dankzij de steun van Binnenlandse Zaken, zijn politiecapaciteit weer min of meer op peil had gekregen. Als het Quintin menens is met de fusie, en ik gun hem het voordeel van de twijfel, dan is die financiële stok het enige drukkingsmiddel waarover hij beschikt. De Brusselaars hebben het geld echt nodig. Quintin kan die burgemeesters zeggen dat ze anders maar eens moeten gaan aankloppen bij de Amerikaanse president Donald Trump. Misschien wil hij de boel hier wel opkopen. Al betwijfel ik dat. De kans is groot dat zelfs Trump zijn neus ervoor zou optrekken.
U bent altijd heel kritisch geweest voor Brussel, niet?
Tobback: Ik heb me altijd opgewonden, ook tegenover partijgenoten, over het feit dat we maar met geld naar die Brusselse baronnen blijven gooien, zonder een tegenprestatie te eisen. Niemand mag zich ermee bemoeien, want wij, de Brusselaars, zijn volwassen genoeg om al uw geld door te spoelen. Dat was de mentaliteit en ik vrees dat er op dat vlak niks is veranderd.
Ik maak me woest, niet omdat ik Brussel haat, maar omdat ik het niet kan aanzien hoe Brusselse politici die stad verknoeien.
Het veiligheidsvraagstuk in Brussel is natuurlijk niet alleen het gevolg van de politiestructuur. Julien Moinil, de nieuwe procureur des Konings voor Brussel, hekelt ook de laksheid en een cultuur van straffeloosheid.
Tobback: Uiteraard. De fusie van de politiezones is een basisvoorwaarde voor meer veiligheid, maar niet de panacee. Maar dan zou er tenminste toch één rechtstreekse gesprekspartner zijn voor de nieuwe procureur, op wie ze in Brussel lang hebben moeten wachten. Vergeet niet dat over die benoeming vier jaar lang is gebakkeleid. Maar neem nu Sven Gatz (Open VLD), die ik hoog heb zitten, ik vind dat een zinnige en sympathieke mens. Maar die is er rotsvast van overtuigd dat ik Brussel haat. Het tegendeel is waar. Ik maak me woest, niet omdat ik Brussel haat, maar omdat ik het niet kan aanzien hoe Brusselse politici die stad verknoeien, en hoeveel kansen ze hebben laten liggen, sinds jaar en dag, vanwege hun belachelijke, kleinburgerlijke pretenties.
Procureur-generaal Van Leeuw over Brussels drugsgeweld: ‘We lieten sans-papiers aan hun lot over. Nu proberen zij te overleven’
‘Gaat Emir Kir met zijn beperkte middelen de Noordwijk schoonvegen? Wie gelooft dat nu?’
Mede door het falende migratiebeleid van de federale overheid slapen in Brussel duizenden mensen op straat, een makkelijke arbeidsreserve voor de drugsmaffia. Dat helpt de veiligheid natuurlijk ook niet vooruit?
Tobback: Dat klopt, maar uiteindelijk zal de Brusselse politie toch de orde moeten handhaven. Je zit met een immens probleem rond het Zuidstation, maar er is ook de Noordwijk, in het bijzonder de Aarschotstraat en de Brabantstaat, de smerigste en onveiligste prostitutiezone in de wereld. Zelfs de prostituees gaan er lopen. Voor de duidelijkheid: dat heb ik niet persoonlijk ondervonden, dat lees ik in BRUZZ, waarop ik ben geabonneerd. (lacht) Nog maar een bewijs van mijn welwillendheid tegenover Brussel. Maar een gemeente als Sint-Joost-ten-Node, dat is een getto van armoede. Gaat Emir Kir met zijn beperkte middelen de Noordwijk schoonvegen? Wie gelooft dat nu?
En dus?
Tobback: Dan kom je bij het fundamentele probleem, dat ik ooit zelfs Charles Picqué (PS, voormalig minister-president van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, nvdr) persoonlijk heb verweten. Degenen die het meest vóór de fusie zouden moeten zijn, namelijk de PS, zijn het meest efficiënt tegen. Maar met een eengemaakte politie zullen de rijke gemeenten, zoals de Woluwes, kunnen bijdragen tot het oplossen van het veiligheidsprobleem in het hele gewest. Als je dat beseft, klinken tegenstanders als François De Smet al een stuk minder onnozel. Onder het mom van proximité en democratie wordt eigenlijk de solidariteit tussen rijk en arm in Brussel ter discussie gesteld.
Overzicht: wat staat er in het nieuwe federaal regeerakkoord?
Hoe kijkt u meer algemeen naar het uiteindelijke Arizona-regeerakkoord? Vooraf zei u dat er voor Vooruit niks te rapen valt in zo’n centrumrechtse regering.
Tobback: Ik ben het 300 procent eens met de politieke waarnemers die vinden dat Conner (Rousseau, nvdr) en Vooruit héél veel hebben binnengehaald, en dat we dus ver boven ons electorale gewicht hebben gebokst. Dit gezegd zijnde, zitten er ook heel veel elementen van compromis in dit regeerakkoord die ik er liever niet had in gezien. Je zult mij dus niet met bloemen in mijn haar door de straten zien dansen.
Wat ligt moeilijk?
Tobback: Verschillende dingen. Er is onder meer het grootstedelijk beleid, om binnen ons gespreksthema te blijven. Dat komt vaak neer op zomaar met geld smijten richting Brussel. Ook met de woonstbetredingen bij mensen zonder papieren heb ik het heel lastig. Verder staan in het hoofdstuk over veiligheid verschillende passages die Jan Jambons oude droom, enfin, de droom van zijn kennissen en relaties, in vervulling doen gaan, namelijk het flink uitbreiden van de bevoegdheden van private bewakingsdiensten. Die moeten voortaan ook kunnen optreden op de openbare weg, en noem maar op. Ik moet toegeven, dat is ook het verhaal van Wim Dries in Genk, met het zogenaamde – de belachelijke term alleen al – gewapend bestuur.
U bent geen voorstander?
Tobback: Allerminst, en ik ga nochtans door voor een autoritair!
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
