In tegenstelling tot Wallonië, is Vlaanderen niet van plan om een limiet te zetten op de sociale media-uitgaven van lokale verkiezingskandidaten.
‘De verkiezingsuitgaven op sociale media brengen democratische risico’s met zich mee.’ Daarom presenteerde minister voor Lokale Besturen Christophe Collignon (PS) onlangs het voorstel van de Waalse regering om de digitale poot van de lokale verkiezingscampagne vanaf 2024 in te perken. De deelstaten zijn bevoegd over de modaliteiten rond de gemeenteraadsverkiezingen.
Voortaan zullen partijen en kandidaten hoogstens de helft van hun maximumbedrag mogen besteden aan advertenties op sociale media, zeg maar Facebookreclame. Bijvoorbeeld: een kandidaat die opkomt in een Waalse gemeente van 8.000 inwoners zal slechts 312,5 euro van zijn maximumbudget van 625 euro kunnen uitgeven aan reclame op Facebook, Instagram en andere sociale media.
‘Dat bedrag lijkt ons redelijk in vergelijking met de prijzen van de belangrijkste sociale mediaplatforms’, zegt Collignon. Volgens de Waalse regering zorgt het plafond voor een gelijker speelveld voor alle politici, ongeacht van welke partij.
Maar ondanks de goede voornemens, lijkt de Waalse maatregel hoogst symbolisch. Dat stellen experten Gunther Vanden Eynde en Bart Maddens (KU Leuven) in een opiniestuk voor Knack.
Ze wijzen erop dat slechts 40 procent van alle Franstalige kandidaten bij de verkiezingen van 2019 digitaal campagne voerde. Meer nog, die verkiezingskandidaten investeerden nog geen 5 procent van hun maximumbedrag aan Facebookreclame. ‘Dat betekent dat de 50%-regel een zeer virtuele aangelegenheid zal zijn’, klinkt het.
In datzelfde jaar voerde in Vlaanderen ruim 70 procent van de verkiezingskandidaten een digitale campagne. Maar zelfs dan bedroegen de uitgaven gemiddeld 12,5 procent van het maximumbedrag. Een plafond op z’n Waals zou dus ook bij ons weinig effect hebben.
Reuzengrote panelen
Niet dat de Vlaamse regering de invoering van zo’n limiet van plan is. Wel integendeel.
In 2024 krijgen kandidaten niet minder, maar net meer vrijheid. Hoewel het verkopen en verspreiden van gadgets verboden blijft, zullen reclameborden niet meer beperkt blijven tot 4 vierkante meter. Reuzengrote panelen van de burgemeester zijn dus niet uitgesloten. Daarnaast vergemakkelijkt de Vlaamse regering de toegang tot reclame op radio, tv en de bioscoop.
‘Zowel de Vlaamse als de Waalse hervorming is deels ingegeven door een streven naar consistentie, maar dan in omgekeerde zin’, schrijven de Leuvense experten. ‘Als tv-spotjes verboden zijn, dan ook advertenties op Facebook, zegt men in Wallonië. Als advertenties op Facebook mogen, dan ook tv-spotjes, zegt men in Vlaanderen.’
De Vlaamse regering bevestigt tegenover Knack dat er geen reclameplafond komt. ‘We hebben beslist om het plafond voor verkiezingsuitgaven niet te indexeren’, laat het kabinet van minister van Binnenlands Bestuur Bart Somers (Open VLD) weten. ‘Met de huidige inflatiecijfers betekent dit de facto een vermindering van het campagnebudget met meer dan 10 procent. Maar tegelijkertijd krijgen de kandidaten wel meer vrijheid om zelf te kiezen hoe ze dit budget spenderen.’
Europese top
Op federaal niveau circuleren er al een tijdlang ideeën om de uitgaven op sociale media op een of andere manier te beperken. Experten houden nu verschillende voorstellen, onder meer van Groen en de PS, tegen het licht. Dat gebeurt evenwel in het kader van een bredere hervorming van de partijfinanciering.
De rol van sociale media in de politiek ligt al langer onder vuur. Door de eigenheid van de algoritmes, gericht op ‘interactie’, en weinig controle op de waarachtigheid van de inhoud, wordt steeds vaker gevreesd voor hun effect op de democratie.
In België komt daar een centenkwestie bovenop.
Volgens onderzoek van de organisatie AdLens gaven alle Belgische partijen samen vorig jaar 4,7 miljoen euro uit aan reclamecampagnes op Facebook, Instagram en Messenger. Politici als Bart De Wever (N-VA), Peter Mertens (PVDA) en Tom Van Grieken (Vlaams Belang) bevolkten in de eerste helft van 2021 de Europese top tien van meest gulle politici. Het is dan ook geen toeval dat uitgerekend die partijen niet staan te springen voor beperkingen. Vooral voor radicaal-rechts en –links, dat moeilijker de weg vindt naar traditionele media, zijn sociale media van levensbelang.
In die zin kan het Waalse plafond gezien worden als een extra drempel voor de PTB, de grote uitdager van de PS op links, die erg actief is op sociale media. De PS ontkent dat.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
