In de aanloop naar een nakend Europees verbod op chloorpyrifos hebben fabrikanten druk gezet op de betrokken overheden. Een reconstructie van de lobbycampagne om een omstreden pesticide te redden.
Het pesticide chloorpyrifos wordt gebruikt om gewassen zoals kolen, fruit en groenten te beschermen tegen onder meer koolvliegen, aardrupsen en larven van langpootmuggen en kevers. Op 31 januari 2010 verloopt de huidige EU-goedkeuring van de pesticiden chloorpyrifos en chloorpyrifos-methyl.
Moeten beide pesticiden voortaan verboden worden? Daarover buigt het zogenaamde SCoPAFF-comité, het Europese Permanent Comité voor Planten, Dieren, Levensmiddelen en Diervoeders, zich op 5 en 6 december.
In dat comité zitten afgevaardigden van alle EU-lidstaten. Het wordt voorgezeten door een afgevaardigde van de Europese Commissie. Volgens onze informatie zal de Commissie aan de lidstaten voorstellen om beide pesticiden te verbannen, maar zullen Spanje en andere citrusproducerende landen tégen een verbod op chloorpyrifos-methyl stemmen.
Uit een samenwerking tussen journalisten uit zeven EU-lidstaten, onder leiding van Investigative Reporting Denmark, blijkt dat fabrikanten het voorbije jaar verschillende stappen hebben ondernomen om de beslissing te beïnvloeden. Onze Franse partner Le Monde vroeg daarover documenten op bij de Europese Commissie.
‘Tegen de regels’
Vertegenwoordigers van Corteva, een Amerikaans bedrijf ontstaan uit de fusie van Dow (uitvinder van het product) en DuPont, namen in januari 2019 contact op met ambtenaren van de Europese Commissie.
‘Regelgevend werk moet niet gebeuren op basis van publieke druk van activisten die het regelgevingssysteem niet vertrouwen, maar op basis van degelijk bewijsmateriaal’, stelden ze, zoals blijkt uit een interne nota van de Commissie.
Fieldfisher, een advocatenkantoor dat optreedt namens de Portugese producent Ascenza, schreef in augustus 2019 naar de Commissie dat het bedrijf ‘rechtmatig en echt verrast’ was door de manier waarop de Commissie de binnenkort te nemen beslissing had voorbereid.
De aanpak ‘is zeer ongebruikelijk, om niet te zeggen tegen de regels (irregular)’, schreven de advocaten. Ze voegden eraan toe dat de aanpak ‘onherstelbaar de reputatie van de stof aantast, waardoor de commerciële belangen van de aanvrager nadelig worden beïnvloed’.
Lobbybedrijf EPPA contacteerde de Commissie in oktober 2019 en beklaagde zich erover dat de Commissie gepusht werd om te ‘overreageren’, ‘geleid door sterke ngo- en mediadruk’.
Cruciale bevindingen
Het klopt dat Brusselse ngo-activisten actief zijn geweest rond chloorpyrifos. Maar het zijn geen geïsoleerde stemmen. Al meer dan 15 jaar tonen wetenschappers zich bezorgd over de schadelijke effecten van chloorpyrifos.
In 2005 gaf de EU voor tien jaar groen licht aan het pesticide. Kort daarna toonde een studie van Columbia University (VS) bij meer dan 250 kinderen in de eerste drie jaar van hun leven aan dat prenatale blootstelling aan chloorpyrifos tot aanzienlijke vertragingen in de ontwikkeling kan leiden.
Latere studies documenteerden de neurologische toxiciteit die chloorpyrifos kan veroorzaken: onder meer verminderd werkgeheugen, aandachtsstoornissen met of zonder hyperactiviteit en autismespectrumstoornissen.
Chloorpyrifos kan verminderd werkgeheugen, aandachtsstoornissen en autismespectrumstoornissen veroorzaken.
In november 2018 rapporteerden de Scandinavische wetenschappers Axel Mie, Christina Rudén en Philippe Grandjean enkele cruciale bevindingen. Ze waren erin geslaagd de volledige set gegevens in te kijken uit een onderzoek naar de neurologische toxiciteit van chloorpyrifos. De data waren in 1999 door Dow (nu Corteva) overgedragen aan de EU tijdens het initiële toelatingsproces.
De drie wetenschappers ontdekten anomalieën in de studie. Chloorpyrifos bleek de hersenen van laboratoriumratten te beschadigen.
Maar de EU-lidstaat die in het dossier over chloorpyrifos bekendstaat als de ‘rapporteur’, namelijk Spanje, heeft de studie nooit geanalyseerd. Met andere woorden: de meest verontrustende aspecten van chloorpyrifos waren nooit geëvalueerd door de EU – zoals we in juni 2019 al onthulden. We schreven toen ook dat chloorpyrifos en chloorpyrifos-methyl worden aangetroffen in 5,5 procent van alle onderzochte voedingsstalen in de EU.
Procedure zonder weerga
Tegen die achtergrond besliste de Commissie om een procedure zonder weerga in te leiden.
Terwijl het Europese Voedselveiligheidsagentschap (EFSA) zijn consultatieronde (om de evaluatie van Spanje te bespreken) nog niet had afgerond, vroeg de Commissie aan EFSA om met spoed een tussentijdse verklaring te publiceren over de effecten van het insecticide op de gezondheid van de mens. Dat gebeurde op 2 augustus 2019.
Rekening houdend met de waarnemingen van de Scandinavische onderzoekers, gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Environmental Health, benadrukte het EFSA ook de effecten van neurologische ontwikkelingstoxiciteit en concludeerde dat voor chloorpyrifos niet was voldaan aan de goedkeuringscriteria die van toepassing zijn op de menselijke gezondheid.
Dezelfde conclusie was van toepassing op chloorpyrifos-methyl, waarbij de twee toxicologische profielen als vergelijkbaar werden beschouwd.
‘Geen biologische relevantie’
In een brief aan de ‘regelgevende instanties van de EU-lidstaten’ drong Corteva op 11 oktober 2019 aan op het onderscheid tussen chloorpyrifos en chloorpyrifos-methyl. Dat laatste werd later op de markt geïntroduceerd en is daarom minder bestudeerd. Geen van beide zijn genotoxisch, stelde Thomas W. Lyall, Regulatory en Stewardship Leader voor Corteva in Europa, het Midden-Oosten en Afrika.
Volgens Lyall bestaat er ‘geen bewijs voor ontwikkelingsneurotoxiciteit bij dieren of mensen van chloorpyrifos of chloorpyrifos-methyl’.
In een voetnoot in de brief erkende Corteva wel dat er een ‘duidelijke vermindering van de cerebellumhoogte’ van ratten was in de studie die in 1998 werd uitgevoerd en in 1999 naar de EU werd gestuurd, zoals bijna twee decennia later werd ontdekt en opgemerkt door de Scandinavische wetenschappers . Maar volgens Corteva had die observatie ‘geen biologische relevantie’.
Lobbytoneel
Uiteindelijk verscheen nog een speler op het lobbytoneel: COPA-COGECA, de belangenorganisatie van Europese landbouwers.
Indien de pesticiden van de Europese markt zouden verdwijnen, dan vraagt COPA-COGECA om een voldoende lange ‘genadeperiode’ voor producenten om de transitie te maken. Anders zou de intrekking van de twee insecticiden ‘de Europese productie van groenten en fruit aanzienlijk in gevaar kunnen brengen’, omdat ‘er geen even efficiënte alternatieven zijn’.
De brief, ondertekend door secretaris-generaal Pekka Pesonen, leek te negeren dat het verbod op chloorpyrifos in 9 EU-lidstaten níét heeft geleid tot een instorting van de groente- en fruitproductie.
EU-lidstaten stemmen deze week
Al deze brieven van belanghebbenden zijn door de Europese Commissie naar de EU-lidstaten doorgestuurd. Vertegenwoordigers van die lidstaten zullen op 5 en 6 december 2019 moeten stemmen over de kwestie, tijdens de volgende vergadering van het Europese Permanent Comité voor Planten, Dieren, Levensmiddelen en Diervoeders(SCoPAFF).
Hoewel het verbod op chloorpyrifos door de meeste lidstaten wordt gesteund, is het lot van chloorpyrifos-methyl nog onduidelijk.
Volgens bronnen binnen en buiten ‘Brussel’ hebben Denemarken, Finland, Frankrijk, Duitsland, Slovenië en Zweden aangekondigd dat zij zullen stemmen voor de niet-verlenging van chloorpyrifos-methyl. Griekenland, Italië, Portugal en Spanje zouden – net als Polen – tegen een verbod zijn.
Maar de uitkomst is moeilijk te voorspellen omdat die mee afhangt van welke landen zich zullen onthouden tijdens de stemming. Om een gekwalificeerde meerderheid te bereiken, moeten de ja-stemmers 55 procent van de lidstaten en 65 procent van de totale bevolking in de EU vertegenwoordigen.
Met uitzondering van Polen – een appelteler – worden de andere ‘pro-methyllanden’ weleens de citrusstaten genoemd. Zij gebruiken de pesticiden onder meer om grapefruits, citroenen, sinaasappels en mandarijnen te beschermen.
Spanje, dat meer dan de helft van de sinaasappelen in Europa produceert, is sinds het begin van het millennium ook de ‘rapporterende’ lidstaat voor de twee pesticiden. De Spaanse nieuwswebsite El Confidencial nam contact op met het Spaanse ministerie van Landbouw en vroeg naar zijn standpunt. Maar Spanje wil zich voor de stemming niet uitspreken over zijn positie.
EU-Commissie dringt aan op volledig verbod
De Europese Commissie lijkt vastbesloten beide pesticiden te willen verbieden. Begin oktober bracht ze de Wereldhandelsorganisatie (WTO) op de hoogte van de hangende beslissing. Bovendien legde ze de maximumwaarden voor residuen in ingevoerde producten vast op het laagst mogelijke niveau (0,01 mg/kg).
De Commissie verzekerde dat ze ‘zal overwegen om het beroepscomité samen te roepen’ indien er in het SCoPAFF-comité geen meerderheid zou worden gevonden voor een verbod.
‘We zijn het absoluut niet eens met de conclusies van het EFSA en de voorstellen van de Europese Commissie voor niet-verlenging’, schrijft Corteva in een e-mail aan Le Monde. ‘Geen enkele werkzame stof is grondiger onderzocht dan chloorpyrifos.’
Zal Corteva de Europese Commissie voor de rechter dagen als die chloorpyrifos en chloorpyrifos-methyl zouden verbieden? Op die vraag gaf het bedrijf geen commentaar.
Dit artikel is een vertaling en bewerking van ‘Producers fight back to prevent pesticiden ban’, door Staffan Dahllöf (freelance journalist) en Stéphane Horel (Le Monde). Vertaling en bewerking: Kristof Clerix. De tweede fase van het grensoverschrijdende onderzoek naar chloorpyrifos wordt geleid door Investigative Reporting Denmark. Partnermedia zijn Knack (België), Le Monde (Frankrijk), VG (Noorwegen), Newsweek (Polen), O¨tro (Slovenië), El Confidencial (Spanje), Süddeutsche Zeitung en Bayerischer Rundfunk (Duitsland) en het Midwest Center for Investigative Reporting in de VS. Het onderzoek wordt ondersteund door Journalismfund.eu en Reporters in het veld / Robert Bosch Stiftung.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
