Iedere week zoekt Knack naar misleidende informatie op het internet. Frontnieuws.com, een website die in april 2020 online opdook, is de nieuwste leverancier van verdraaide nieuwsfeiten. Maar helemáál nieuw blijkt deze site niet te zijn.
Op zondagmiddag 17 mei verstuurde Thierry Baudet, voorman van de Nederlandse rechtspopulistische partij Forum voor Democratie (FvD), een tweet waarin stond dat broodjesketen Subway na een ‘krachtig geformuleerd verzoek van moslims’ overgeschakeld was op halalvlees. Baudet haalde deze boodschap bij ‘Harrie Nack’, die zich op zijn profiel bekendmaakt als fan van Pim Fortuyn en Geert Wilders en zichzelf omschrijft als ‘TROTS BLANK’. Het Twitterbericht bevatte een link naar een artikel op de website frontnieuws.com, dat stelde dat Subway halalvestigingen had geopend om ‘moslimklanten te behagen’.
Na precies elf minuten zou Baudet zijn retweet weer verwijderen. Mogelijk had iemand hem erop gewezen dat het hier ging om een overdreven verhaal uit 2014, gebaseerd op een artikel uit de Britse tabloid Daily Mail. Net zoals Subway in het verleden ook al koosjere franchises opende en Indiase filialen waarin geen rundvlees geserveerd wordt, biedt een beperkt aantal vestigingen in het Verenigd Koninkrijk sinds 2007 halal broodjes aan – met pakweg kalkoenspek in plaats van bacon. Het ‘krachtig geformuleerd verzoek’ dat de titel aanhaalt, bestaat niet: het gaat om een slecht vertaalde passage uit de Daily Mail waarin de woordvoerder van Subway sprak over ‘strong demand’ onder de klanten – een ‘grote vraag’ dus.
De onzinverhalen van Fenixx blijven uit hun as herrijzen.
Rommel
Het artikel dat Frontnieuws uit deze informatie fabriceerde, is een typisch voorbeeld van misleidend ‘junknieuws’. Op de website was dit specifieke bericht over Subway gecatalogiseerd met de curieuze tag ‘Fenixx Klassieken’. Dat komt omdat Frontnieuws de nieuwste incarnatie is van de uiterstrechtse weblog Fenixx, die begin april 2020 plots van het internet verdween na inbreuken op de servicevoorwaarden van WordPress, de software waarmee de nieuwsblog gebouwd was. Fenixx werd opgericht in oktober 2015 door enkele auteurs die vroeger actief waren bij verdwenen sites als ‘De Vrije Chroniqueurs’ en ‘Amsterdam-Post’. Op fenixx.org en later op fenixx.news kon je artikels lezen van auteurs met pseudoniemen als ‘Bolo’, ‘Fubar’ of ‘Rommel’, met een sterke focus op migratie. De site propageerde daarbij de beruchte omvolkingstheorie, die beweert dat ‘globalisten’ een plan uitvoeren om de blanke bevolking van Europa te vervangen. In het ecosysteem van extremistische junknieuwssites onderscheidde Fenixx zich echter door de geregeld openlijk antisemitische inslag.
Frontnieuws brengt sinds vorige maand soortgelijke content, maar herkauwt dus onder de noemer ‘Fenixx Klassieken’ ook oude ‘succesnummers’ uit het archief van zijn voorganger. Het gaat bijvoorbeeld om samenzweringstheorieën met titels als ‘De globalistische multimiljonair George Soros werkt samen met MasterCard om de omvolking in het Westen te versnellen’ of zogenaamd klimaatsceptische stukken als ‘NASA geeft toe dat de klimaatverandering natuurlijk is en veroorzaakt wordt door de zon’.
In een kaderstukje op de homepage noemt Frontnieuws het doel van de website ‘een revolutie door de voorlichting van de massa’, al zweren ze ’tegen geweld’ te zijn en geen oproepen tot geweld te gedogen. Dit ruikt naar de zogenaamde ‘accelerationistische’ stroming binnen de alt-rightbeweging, die het huidige politieke bestel beschouwt als onherstelbaar corrupt en hoopt om dat snel en integraal te vervangen door maatschappelijke spanningen op de spits te drijven. ‘Wanneer de informatie beschikbaar is voor de mensen’, schrijft Frontnieuws, ‘zal systeemverandering onherroepelijk en onvermijdelijk zijn.’ Echo’s van diezelfde boodschap zijn te zien in een artikel dat de weblog overneemt van de blank-nationalistische Council of European Canadians. Onder de titel ‘Covid-19 en de incompetentie van de westerse elites’ wordt daarin gepleit voor ‘blanke rassen- en culturele homogeniteit in westerse naties’.
Bananenrepubliek
Frontnieuws, Fenixx, of soortgelijke Vlaamse websites als ReactNieuws (vroeger ‘RechtsActueel’) doen misschien bij het brede publiek niet meteen een belletje rinkelen. Toch is dit zogenaamde ‘junknieuws’ geen marginaal fenomeen. In 2019 liet de Nederlandse minister van Binnenlandse Zaken Kajsa Ollongren een onderzoek uitvoeren naar manipulatie van sociale media, voornamelijk gemotiveerd door een vrees voor Russische inmenging in de verkiezingen. Uit dat onderzoek bleek dat Nederland niet zozeer te maken had gekregen met uit het buitenland gecoördineerde nepnieuwscampagnes, maar wel met een groeiende invloed van ‘junknieuws’ van eigen bodem op het nationale debat. Berichten van een kransje tendentieuze websites bleken op sociale media soms drukker gedeeld en becommentarieerd dan artikels uit de ‘mainstream media’. Die conclusie sloot aan bij buitenlands onderzoek door het Oxford Internet Institute. Een website als Fenixx benaderde tijdens de verkiezingsperiode in 2018 bijna het bereik van een gevestigde krant als NRC Handelsblad. Grotendeels heeft dat te maken met de krasse formulering van de titels, die neigt naar clickbait of eerder ‘ragebait’: een lezer die je kwaad of verontwaardigd kunt maken, voelt zich sneller geneigd om het bericht in kwestie te delen met zijn vrienden of volgers.
Baudet was niet aan zijn proefstuk toe. In mei 2019 deelde hij al eerder een video van de Duitse Identitäre Bewegung die door Fenixx was bewerkt. Maar ook naar Vlaamse sociale media sijpelde het Nederlandstalige junknieuws geregeld door: Filip Dewinter en enkele lokale Vlaams Belang-afdelingen deelden al links naar Fenixx met hun volgers. De website van Vlaams Belang Schoten, thuisgemeente van VB-voorzitter Tom Van Grieken, nam in 2016 bijvoorbeeld een Fenixx-stuk over met als titel ‘Welkom in de moslimkontenlikkende bananenrepubliek der Nederlanden’. (Aanleiding was een korting van 1,10 euro op sesampasta die supermarkt Albert Heijn zou hebben aangeboden ter gelegenheid van de ramadan.) Ook vorige week nog kopieerde de lokale VB-blog ‘Het Belang van Schoten’ verbatim een tendentieus artikel over een Duits familiedrama van de nieuwe Frontnieuws-site.
Onderbuikreacties
Voor argeloze lezers is het niet altijd eenvoudig om websites van betrouwbare nieuwsbronnen te onderscheiden van malafide junknieuwssites. Op sociale media gedeelde artikels lokken vaak alleen al op basis van hun titel kwade onderbuikreacties uit, zonder dat wie reageert zich bekommert om de betrouwbaarheid van de bron. Het hogervermelde opgewarmde verhaal over Britse halalvestigingen bij Subway is daarvan een goed voorbeeld: woordvoerders van de fastfoodketen zagen zich vorige week verplicht om op Twitter vele reacties van boze Nederlandse klanten te ontzenuwen. ‘Als je het artikel leest, zul je zien dat het originele artikel in 2014 is geschreven en geldt voor een klein aantal restaurants in de UK’, schreef Subway Nederland aan een twitteraar die aankondigde om de broodjeszaak vanaf nu te gaan boycotten.
Hoewel Fenixx niet langer Fenixx heet, blijven hun hardnekkige onzinverhalen uit hun as herrijzen. Zonder abonnees of advertenties berust het succes van dergelijke junknieuwssites grotendeels op de mate waarin lezers hun boodschappen spontaan via sociale media verspreiden. In het verleden zagen ook radicaalrechtse politici in Vlaanderen en Nederland er geen graten in om dat te doen. Met de nieuwste incarnatie Frontnieuws lijkt daar geen verandering in te komen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
