‘Het besef groeit: wijkgebonden zorg is de zorg van de 21ste eeuw’

Hoe gaan we de ouderenzorg van morgen op een veilige manier organiseren? Voormalig Groen-boegbeeld en voorzitter van GroenPlus, Mieke Vogels, ziet een oplossing in ‘woonzorgwijken’.

Begin augustus 2020 kondigde Marc Van Ranst aan dat de tweede coronagolf, verwacht voor het najaar 2020, reeds present tekende in volle zomer. Tijd om de eerste voorjaarsgolf te verwerken was er niet. De tol van die eerste golf was zwaar. Vooral in de woonzorgcentra vielen vele slachtoffers. We zagen de trieste beelden van bewoners die maandenlang op hun kamer moeten blijven, geen bezoek mogen ontvangen en alleen sterven. Deze draconische maatregelen konden niet voorkomen dat meer dan 12.000 bewoners door corona stierven.

Het is geen goed idee om kwetsbare mensen op te vangen in grootschalige voorzieningen waar dagelijks veel personeel in en uit loopt. Dit is precies wat virussen nodig hebben om zich te verspreiden. Door al die aandacht voor de woonzorgcentra leek het wel of alle ouderen die zorg nodig hebben in een woonzorgcentrum wonen.

De overheid vraagt mensen om zo lang mogelijk thuis te blijven wonen en een beroep te doen op familie en vrienden voor hulp en zorg (vermaatschappelijking van zorg). Zo zijn er vandaag 80.000 plaatsen in woonzorgvoorzieningen, terwijl er in Vlaanderen ongeveer 400.000 80-plussers zijn. De meeste ouderen die hulp of zorg nodig hebben, wonen dus thuis. Ook ouderen die thuis wonen kregen tijdens corona niet de hulp en zorg die ze nodig hadden. Achter veel gevels wonen eenzame ouderen, vaak in oude onaangepaste woningen en soms in weinig hygiënische omstandigheden.

Tegen 2030 zal het aantal Vlamingen ouder dan 85 toenemen met 42.000. Velen onder hen zullen alleen wonen. Ze waren ooit de mantelzorger voor hun partner, maar werden intussen weduwe of weduwnaar. Kinderen wonen steeds minder vaak in de buurt van hun ouders. Ze werken tot 67 en hebben minder tijd en ruimte om zorg te verlenen aan hun hoogbejaarde ouders. Vermaatschappelijking van zorg wordt steeds meer een synoniem van: trek je plan?

Hoe gaan we voor deze groter wordende groep ouderen zorg en welzijn organiseren? Hoe zien we als samenleving de rol van deze groter wordende groep ouderen? Verder rijden op het huidige spoor en voor alle zwaar zorgbehoevende ouderen een plek in een woonzorgcentrum voorzien, is niet enkel onveilig, maar ook onhaalbaar, onbetaalbaar en onwenselijk.

Voldoende plek voorzien om in 2030 alle zorgbehoevende 80-plussers op te vangen, betekent vanaf nu elke maand drie nieuwe WZC openen. Naast de middelen van de overheid betaalt de bewoner van een woonzorgcentrum zelf gemiddeld 2000 euro per maand, terwijl het gemiddeld pensioen 1250 euro per maand bedraagt.

Jonge senioren maken bovendien in alle talen duidelijk dat ze hun laatste levensjaar niet in een woonzorgcentrum willen wonen. Amper 5% zegt later graag in een WZC te willen wonen.  Steeds meer ouderen zijn wel bereid om te verhuizen naar een meer aangepaste woning in eigen buurt.

Corona houdt ons een spiegel voor. We zijn niet goed bezig met de opvang van kwetsbare ouderen. Begoede ouderen betalen zich blauw voor minimale zorg in ‘zorgbedrijven’. Minder begoede ouderen vereenzamen in onaangepaste woningen, zonder de nodige zorg en ondersteuning.  Laat ons liever vandaag dan morgen stoppen met investerigen in grootschalige wooncampussen en kiezen voor buurtgerichte zorg.

De zorg voor de meest kwetsbaren hoort niet aan de rand van de samenleving in anonieme grootschalige zorgbedrijven maar maakt integraal deel uit van onze samenleving. Vele studies bewijzen het en het besef groeit; wijk-gebonden zorg, is de zorg van de 21^ste eeuw, alleen op die manier garanderen we aan iedereen gelijke toegang tot zorg. Zo kiezen we voor zorg op maat voor en met ouderen.

Het beleid geraakt helaas niet verder dan lippendienst  aan de buurtgebonden zorg. Zo pleit voormalig minister Beke in een beleidsnota voor zorgzame buurten. Hij voorziet gedurende twee jaar 50 miljoen voor 119 projecten ‘zorgzame buurten’.

Ondertussen wordt de 4 miljard investering in de klassieke ouderenzorg verder gegarandeerd. Na de vele overlijdens door corona staan heel wat bedden leeg in de woonzorgcentra. De minister voorziet 50 miljoen voor zorgzame buurten, maar maakte al 384 miljoen euro (cijfer Rekenhof) vrij om de leegstaande bedden verder te subsidiëren. Je verstoppen achter projecten om de politieke stilstand te  maskeren, dat is schuldig verzuim.

Laten we van de coronacrisis de ‘goede crisis’ maken: het startschot voor de ombouw naar de ouderenzorg voor morgen, de ombouw van woonzorgcentra naar woonzorgwijken. Alle bouwstenen liggen klaar en het draagvlak groeit. Hopelijk heeft huidig minister Hilde Crevits de politieke moed om de toekomst van de ouderenzorg voor te bereiden en zijn de machtige actoren binnen de zorg bereid om mee te werken mee aan dit hoopvol perspectief.