Met de Pesticidenzaak wil Bond Beter Leefmilieu samen met andere organisaties Vlaanderen dwingen om de regels rond pesticiden na te leven. ‘Maar we focussen ons niet alleen op de Vlaamse regering’, zegt Heleen De Smet. Ook de federale regering mag juridische stappen verwachten.
‘We zouden heel graag voor een constructieve aanpak kiezen, maar we zien dat die werkwijze ontoereikend is gebleken.’ Zo duidt Heleen De Smet de keuze van Bond Beter Leefmilieu (BBL) om samen met Natuurpunt, WWF, Velt en Dryade de Vlaamse regering te dagvaarden voor haar lakse houding tegenover pesticiden. ‘Deze stap zien we als een laatste redmiddel om ervoor te zorgen dat de Europese wetgeving wordt gerespecteerd.’
Wat zegt die wetgeving?
Heleen De Smet: Ze dwingt de lidstaten om het gebruik van pesticiden in de buurt van beschermde gebieden, zoals Natura 2000-gebieden, te verminderen of te verbieden. Pesticiden zetten de waterkwaliteit en de biodiversiteit namelijk enorm onder druk. De Europese verplichting geldt al sinds 2011, maar de Vlaamse regering heeft nooit actie ondernomen. Meer nog, ondertussen zien we dat de landbouw alleen maar meer pesticiden inzet.
Is het wel wijs om beleid af te dwingen via rechters? Minister van Leefmilieu Zuhal Demir (N-VA) heeft al aangekondigd het pesticidengebruik te willen halveren tegen 2030.
De Smet: We zijn tevreden over die ambitie, maar in het Vlaamse actieplan zien we geen doorrekening. Het is dus zeer onzeker of we de doelstelling zullen halen. Maar onze dagvaarding staat daar zelfs helemaal los van. Wij vragen enkel dat de Vlaamse regering de bestáánde regels naleeft. Het gaat hier dus niet over nieuw beleid afdwingen. In Frankrijk heeft een belangrijk precedent plaatsgevonden. Daar dwong de Raad van State de regering in 2021 om grote buffers in het leven te roepen.
Daarom eisen jullie dat er ook in Vlaanderen bufferzones komen rond natuurgebieden, waterlopen en kwetsbare zones, zoals scholen en woonzorgcentra. Wat moeten we daaronder verstaan?
De Smet: Wie dicht bij een veld woont waar pesticiden worden gebruikt, loopt gezondheidsrisico’s. Recent onderzoek adviseert een bufferzone van 500 meter rond huiskavels. Daarbinnen mogen dus geen pesticiden gebruikt worden. Als er ook bufferzones komen rond natuurgebieden kan volgens ons 35 procent van het Vlaamse grondgebied pesticidevrij worden.
‘In Frankrijk en Italië is de ziekte van Parkinson al jaren erkend als beroepsziekte bij landbouwers.’
Op die manier wordt de landbouw het kind van de rekening. En die sector staat al onder druk, onder meer door de stikstofkwestie.
De Smet: Rond thema’s zoals stikstof en mest is een fundamentele omslag van het systeem nodig. Weg van een landbouwsysteem dat eenzijdig gericht is op meer productie. We leven nu eenmaal in een dichtbevolkte regio. Volgen het Vlaamse biomonitoringsprogramma wordt bij 42 procent van de jongeren glyfosaat gedetecteerd, een product dat verboden is voor particulieren maar nog wel door de landbouw gebruikt mag worden. Voor alle duidelijkheid: wij zijn niet tegen landbouwers. Integendeel. Wij willen werken aan een landbouwmodel dat werkt voor de landbouwer én voor de natuur. Nu zien we dat de agro-industrie, en dus ook de pesticidelobby, centraler lijkt te staan in het huidige beleid dan de landbouwer zelf. Dat moet dringend omgekeerd. Bovendien verbaast het me dat de gezondheid van de boeren zo weinig ter sprake komt.
Hoe bedoelt u?
De Smet: Er is een wetenschappelijke oorlog bezig over hoe groot de gezondheidsimpact van pesticiden precies is, maar bij sommige is de link met hormoonverstorende effecten duidelijk. In Frankrijk en Italië is de ziekte van Parkinson zelfs al jaren erkend als beroepsziekte bij landbouwers. Wij zijn voorstander van het voorzorgsprincipe: als er nog maar een vermoeden is van schadelijkheid, dan moet de overheid optreden. Binnen de landbouw wordt er wel gewezen op allerlei vormen van beschermingskledij, maar daarmee wordt een slecht model louter bijgeschaafd. Wij willen net de fundamenten van dat model aanpakken.
Waarom dagvaardt u de Vlaamse regering wel, maar de federale regering niet?
De Smet: Dat is het gevolg van het kafkaiaanse België. De toelating van pesticiden gebeurt op het federale niveau, maar het gebruik wordt geregeld op het Vlaamse niveau. Maar dat betekent niet dat we ons alleen op de Vlaamse regering richten. We stappen ook naar de Raad van State om de federale regering te wijzen op twee pesticiden waarvoor ze een vergunning verleende. Eigenlijk mag de regering die alleen toelaten na een onderzoek dat uitwijst dat er geen enkele andere manier mogelijk is om hetzelfde resultaat te bekomen. Dat gebeurt nu niet.
Vlaams landbouwminister Jo Brouns (CD&V) reageerde niet enthousiast op jullie juridische stappen. Houden jullie de lijnen nog open?
De Smet: We zullen blijven openstaan voor overleg. De bevoegdheid van pesticiden zit eerder bij minister Demir, maar het lijkt ons logisch dat de minister van Landbouw ook een visie moet hebben over de rol van pesticiden in de Vlaamse landbouwsector. Onze hoop is dan ook dat onze verzuchtingen worden opgenomen in het nationale actieplan voor pesticiden. Dat had in januari moeten ingaan, maar het is nog niet afgeklopt. Hopelijk zorgt onze dagvaarding voor dat laatste duwtje in de goede richting.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier