‘Kunst en entertainment zijn de voortzetting van politiek met andere middelen’

Mag een recensent enkel een artistiek oordeel vellen over kunst, en moet hij zijn moreel oordeel maar beter voor zich houden?

Sinds Tom Lenaerts in Twee zomers een groepsverkrachting op zondagavond bracht, is dat blijkbaar weer een dingetje. Ik ben niet vies van een professionele uitdaging, dus ik nam de proef maar gelijk op de som. Voor een interview dat deze week in Knack staat, las ik de nieuwe roman van Joachim Pohlmann. In Weesland schetst hij het levensverhaal van een Franse pied-noir die in Algerije vecht tegen de onafhankelijkheid. Zoals ik Pohlmann zelf ook zei: hij schreef een boek over iemand die aan de verkeerde kant van de geschiedenis stond.

Het hoofdpersonage lijkt nogal op de figuren die Een unie van het eigen uit 2016 bevolken. Pohlmann gebruikt zijn verhaal om grootse idealen als dekolonisering af te zetten tegen de bittere gevoelens van een jongeman en zijn familie die hun thuisland kwijtraken. Intellectueel, en moreel, maakt het dat een erg stimulerend boek, maar een recensent zou zich niettemin tot de artistieke uitwerking moeten beperken: de schrijfstijl, de opbouw van het verhaal en, eventueel, iets over de bladspiegel en het beeld op de cover. Ik zou zo’n recensie, eerlijk gezegd, niet heel spannend vinden. Beetje saai.

Ook lullig voor de auteur, trouwens, om het niet te hebben over wat hij wil vertellen. Zijn morele, inhoudelijke, politieke of ideologische keuzes – het is allemaal een beetje hetzelfde – zijn net de essentie. De artistieke keuzes dienen vooral om daar een vorm aan te geven. Die vorm is vaak ook enkel opmerkenswaardig als die mislukt en het werk imbuvable maakt. Kunst en entertainment zijn de voortzetting van politiek met andere middelen. Iedereen die iets anders gelooft, maakt zichzelf wat wijs.

Ik vond het curieus dat Pohlmann voor een pied-noir koos. Er zijn vast mensen die dat reactionair vinden, zoals elke keuze om een personage (m/v/x) op te voeren of aan het woord te laten voor discussie kan zorgen. Die discussies gaan vaak ook breder dan één televisiereeks. Waarom heeft het zo lang geduurd vooraleer vrouwen interessante, complexe rollen kregen in televisiereeksen? Waarom zijn LGBTQ-personages zo lang totaal afwezig gebleven? Waarom is de representatie van minderheden in fictie vaak nog altijd gebaseerd op stereotypen? Of waarom een dader zendtijd geven, op een moment dat slachtoffers van seksueel misbruik nog maar net de moed vonden om voor het eerst van zich te laten horen?

Maar er zijn in 2022 blijkbaar nog altijd mannen die beweren dat we, of alleszins stukjesschrijvers, het daar niet over mogen hebben. Nogal verstikkend, als u het mij vraagt. Ik geloof dat ze hun zeven vinkjes niet goed op een rij hebben.