‘Kunnen we Jambon de volgende keer wél geloven als hij weer zo stellig antwoordt?’

‘De politiek heeft opnieuw een laagje geloofwaardigheid verloren’, schrijft Knack-hoofdredacteur Bert Bultinck. ‘En het vertrouwen van de bevolking was al niet groot.’

Wie in de knel zit, begint al eens met woorden te jongleren. Op een persconferentie over de zaak-Chovanec maakte Vlaams minister-president Jan Jambon afgelopen weekend een subtiel onderscheid tussen enerzijds liegen, en anderzijds iets zeggen wat niet strookt met wat er gebeurd is. Jozef Chovanec is de Slowaak die door een interventie van de luchtvaartpolitie in Charleroi in 2018 om het leven is gebracht, door ‘mechanische verstikking’, zoals de wetsdokter in zijn autopsierapport schreef. Dat schreeuwt om een grondige bijsturing van de werking van onze politie én de controle op die werking, maar dat debat lijkt nu pas, twee jaar later, op gang te komen. Hebben de bevoegde diensten geprobeerd om het dodelijke incident weg te moffelen? Die vraag moet een helder en gedetailleerd antwoord krijgen. De politieke verantwoordelijkheid is wél al duidelijk: in 2018 was Jambon minister van Binnenlandse Zaken, en was hij dus verantwoordelijk voor het optreden van de politie.

In zijn verklaring van zaterdag kwam Jambon terug op een eerder statement. Op VTM had hij eerst verklaard dat niemand hem ooit iets had gezegd over de zaak, ‘nooit met geen één enkel woord’, in Jambons eigenzinnige Nederlands. Op de persconferentie in zijn eigen Brasschaat gaf Jambon toe dat hij verklaringen in de pers had afgelegd ‘die, na reconstructie, niet blijken te kloppen’. Maar hij voegde er ‘met de hand op het hart’ aan toe dat hij nooit de intentie heeft gehad ‘om de waarheid te verdraaien’. Hij herinnerde het zich gewoon niet. Het is de Brasschaat-versie van ‘No recollection’, of ‘geen herinnering’: de uitleg waarmee de Amerikaanse president Ronald Reagan zich ooit uit penibele omstandigheden redde.

Zeker omdat de aanvankelijke verklaring op televisie zo fors was, leek de latere versie op de persconferentie op semantische spitstechnologie. Je kon er zo de Paul Jambers-docu bij bedenken, met een blik achter de schermen en een communicatieadviseur die uitlegt hoe je met verklaringen moet omgaan die je zelf hebt gedaan, maar die achteraf ‘niet blijken te kloppen’. Natuurlijk is het voorstelbaar dat Jambon zich niet iedereen herinnert van de duizenden mensen die hij als minister van Binnenlandse Zaken sprak. En dat hij de schokkende beelden van Chovanec in de cel niet te zien heeft gekregen, zal niet geholpen hebben: eens te meer is in deze zaak gebleken hoe belangrijk het is om beelden te hebben van politie-incidenten.

Dat maakt het allemaal minder vreemd dat Jambon zich de zaak niet herinnerde toen men hem om een reactie vroeg. Maar het roept tegelijk alleen maar bijkomende vragen op: als zijn kabinet wel weet had van het incident, waarom heeft het de minister dan niet op de hoogte gebracht? Zijn medewerkers noemden de kwestie zélf een ‘vreemd verhaal’, in een e-mail die al werd verstuurd voor Chovanec het leven zou laten in het Marie Curieziekenhuis in Charleroi. Is er op het kabinet-Jambon echt niet geblunderd? Of, sterker nog, was de nonchalance in de zaak-Chovanec een weloverwogen keuze? Vond het kabinet-Jambon de dood van een anonieme Slowaak ergens in Wallonië misschien niet zo belangrijk? En wat met een toppoliticus die zonder het minste spoor van twijfel bij een moeilijke vraag uitermate stellig antwoordt, en dan later zijn woorden moet inslikken? Kunnen we hem de volgende keer wél geloven als hij weer zo stellig antwoordt? Of is stelligheid bij Jambon op geen enkele manier een garantie op waarheid, misschien zelfs het tegendeel?

Het stond in de sterren geschreven dat Jambon geen ontslag zou nemen, afgelopen weekend. Maar de politiek heeft opnieuw een laagje geloofwaardigheid verloren, en het vertrouwen van de bevolking was al niet groot. Dat lijkt zich, op basis van de laatste verkiezingen en de jongste peilingen, te gaan vertalen in verlies voor de N-VA en de andere machtspartijen, en in winst voor Vlaams Belang. Het is ironisch, maar niet onwaarschijnlijk, dat de foertstemmen na het geblunder van onder meer de N-VA een partij zullen versterken die veel programmapunten deelt met de N-VA, alleen in een iets radicalere versie. Dat maakt geen verschil voor de objectieve beoordeling van het leiderschap van Jambon zelf. Slechte communicatie vanwege een falend geheugen is voor een politicus een spijtige zaak. Maar knoeien met het beetje geloofwaardigheid dat de politiek nog rest, dat is vandaag staatsgevaarlijk.