In tijden van crisis cruciale defensietaken overlaten aan mensen die ook in de privé werken: volgens militaire experts is het niet zo’n gek idee. De roep om een ‘nationale reserve’ klinkt steeds luider. Ook de Open VLD, de N-VA en het Vlaams Belang zijn het idee genegen.
‘Een klein leger, maar een dik leger’, zong Kamagurka ooit schertsend over de Belgische defensie. Dat is hoogstwaarschijnlijk niet de vorm die ons leger zal aannemen in de volgende regeerperiode, maar dat de opvolger van defensieminister Ludivine Dedonder (PS) (verder) zal moeten nadenken over hoe ons leger functioneert en slim kan groeien, staat vast.
De NAVO-doelstelling om 2 procent van het bbp (bruto binnenlands product: wat we met zijn allen aan goederen en diensten produceren) aan landsverdediging te besteden, klinkt steeds dwingender. Grote rekruteringscampagnes zoals het televisieprogramma Kamp Waes werpen vruchten af, maar tegelijkertijd kampt defensie met schandalen als de dopen in Amay en de betrokkenheid van Belgische militairen bij een vechtpartij in Noorwegen. Hoe dan ook staat door de oorlogen in Oekraïne en Gaza defensie hoog op de politieke agenda.
In die context klinkt de roep om reservisten een grotere rol te laten spelen binnen defensie steeds luider. Enkele pertinente vragen en antwoorden.
Wat zijn reservisten?
Reservisten zijn mannen en vrouwen die een gewone job buiten het leger uitoefenen, maar wel een militaire training hebben genoten. De basisopleiding voor reservisten bestaat uit vier weken met onder meer een opleiding EHBO, lessen militaire tactiek en schietoefeningen.
Eenmaal opgeleid kunnen reservisten in geval van nood opgeroepen worden. Vaak werken ze ook enkele dagen per jaar of maand voor defensie, naast hun gewone job. Denk bijvoorbeeld aan een spoedarts die zich inschakelt bij B-Fast wanneer zij uitrukken voor een aardbeving in het buitenland.
Reservisten kunnen ontstaan na dienstplicht (die werd afgeschaft in België in 1994), maar het kan ook op vrijwillige basis. Zo interviewde Knack eerder Myriam Broeders, die haar topjob bij Microsoft combineert met een carrière in het Belgisch leger.
https://www.knack.be/nieuws/belgie/topjob-bij-microsoft-en-reserviste-bij-het-leger-ik-heb-dit-toch-een-beetje-onderschat/
Maakt defensie al gebruik van reservisten?
Toch wel. Naast Broeders telt ons leger nog zo’n 3300 actieve reservisten. Niet al die reservisten hebben ook een andere job. 1300 van hen zijn militairen die met pensioen maar nog oproepbaar zijn. Een ander deel zijn studenten.
Reservisten worden nu ingeschakeld binnen de bestaande eenheden van defensie. Zo draagt Broeders met haar expertise af en toe bij aan Cyber Command, de cyberafdeling van het Belgische leger die werd opgericht in 2022. Er bestaat op dit moment niet zoiets als een apart bataljon reservisten.
Wat is dan het nieuwe voorstel?
Het idee dat nu circuleert is om reservisten juist wél een aparte structuur te geven. Het zou gaan om een soort ‘home guard’ of territoriale reserve. Een van de vaders van dat idee voor België is Wannes Verstraete, doctoraatsonderzoeker aan de VUB en verbonden aan het Egmontinstituut: ‘Zo’n territoriale reserve zou een nieuwe eenheid vormen die zorgt voor een opschaalbare capaciteit. De reservisten kunnen opgeroepen worden om in vredestijd te helpen bij crisissen als een overstroming in eigen land of om te patrouilleren als het dreigingsniveau stijgt na een terreuraanslag. Als artikel 5 van het NAVO-verdrag in werking treedt, omdat een bondgenoot is aangevallen en Belgische militairen opgevorderd worden om te gaan vechten, kan de territoriale reserve cruciale taken in eigen land opnemen zoals het bewaken van de (lucht)havens of communicatielijnen.’
Hoe worden reservisten in het buitenland gebruikt?
In Scandinavische landen is er een sterke traditie van ‘home guards’. Heel het land denkt daar mee in een militaire logica. Zo worden Zweedse gezinnen geacht zelfvoorzienend te zijn op het vlak van voedsel, brandstof en medicijnen voor minstens een week. Finland heeft meer dan 250.000 militair getrainde reservisten klaarstaan. Op tactische plekken ligt materieel voor hen opgeslagen.
Het kan ook minder verregaand. Zo heeft het Australische leger een reservekorps met zeven categorieën, afhankelijk van in welke mate iemand een grotere of kleinere rol in het leger wil opnemen naast zijn gewone job. Ook Nederland en Frankrijk hebben een reservekorps dat steeds meer losstaat van de reguliere structuur van hun leger.
https://www.knack.be/nieuws/wereld/holslag-en-pohlmann-blinken-van-daadkracht-maar-trendy-is-het-leger-nog-niet/
Hoe kwam het voorstel tot stand?
Het idee van een territoriale reserve duikt nu op in de kiesprogramma’s van de Open VLD, het Vlaams Belang en de N-VA maar komt niet van hun studiediensten. In oktober 2022 werd het idee al geopperd in een opiniestuk in De Tijd dooronder meer Verstraete en Knack-columnist Jonathan Holslag. Het voorstel is daarna zeer gedetailleerd uitgewerkt door luitenant-kolonel Luc Audoore. Het lijkt daarna dus opgepikt door de politiek.
Wat zijn de voordelen?
‘Oneerbiedig gezegd bestond de reserve tot voor kort uit hobbyisten’, zei kolonel Pierre Ciparisse, deputy commander van Cyber Command eerder aan Knack. ‘De meeste bedrijven dachten niet na over de voordelen om een reservist in dienst te hebben. Reservisten waren werknemers die vakantie namen om vier dagen “in het bos te spelen”. Van die logica willen we af. In onze nieuwe strategie moet er een win-win-win zijn: zowel de reservist, defensie als het bedrijf waarvoor de reservist werkt moet er zijn voordeel mee doen.’
Verstraete: ‘Zo’n militaire opleiding kan een reservist een betere kennis van EHBO bijbrengen en leren om stressbestendiger te zijn. Dat is mooi meegenomen voor de werknemer, en het is ook een meerwaarde voor de werkgever. Defensie wint vooral in crisissituaties. Dat je dan gemakkelijk kan opschalen en de professionele militairen kunnen focussen op de meer complexe uitdagingen is een groot voordeel.’ Reservisten zouden ook de kloof tussen defensie en burgers verkleinen.
Zijn er ook nadelen?
Reservisten doen geen vrijwilligerswerk, ze worden per dag betaald wanneer ze voor Defensie werken. Verstraete: ‘Het opzetten van een echte territoriale reserve zou 10 miljoen euro kosten en jaarlijks een operationele kost van 10 à 12 miljoen euro hebben. Al is dat laatste natuurlijk afhankelijk van hoeveel manschappen je in de reserve wilt.’ Uiteraard is die kostprijs wel een pak lager dan voor eenzelfde aantal voltijdse professionele militairen.
Nog een nadeel: als er effectief een crisis uitbreekt, is de werkgever zijn werkkracht kwijt is. ‘Uiteraard zullen de reservisten dan verwacht worden,’ zegt Verstraete, ‘maar dat kan in een rotatiesysteem zodat er geen constante afwezigheid is bij de werkgever.’
Of er een aparte territoriale reserve komt bij defensie, is op dit moment nog niet duidelijk. Minister van Defensie Dedonder lanceerde op 8 februari alvast een oproep om 1050 nieuwe reservisten aan te trekken. Die oproep viel niet in dovemansoren. Recent werden 300 nieuwe kandidaat-reservisten toegelaten. Na de selectieprocedure kunnen 167 Nederlandstaligen en 154 Franstaligen binnenkort aan hun opleiding beginnen, een absoluut record voor de reserve. Zij zullen deel uitmaken van de bestaande reserve. Of er daarnaast een territoriale reserve zal komen, wordt misschien duidelijk in het regeerakkoord na de verkiezingen van 9 juni.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier