Recensie ‘Vlaanderen, ontwaak!’: ‘Als de ene linkse de andere een vlieg af kan vangen zal hij het niet laten’

Eric Corijn roept links op zich te verenigen tegen de liberale hegemonie, om via de weg van het Europese ecosocialisme een heerlijke nieuwe wereld te scheppen.

In Mungo, de nieuwe roman van Booker Prize-winnaar Douglas Stuart, die in het Glasgow van begin de jaren negentig speelt, zegt een jonge vrouw dat Margaret Thatcher helemaal geen verraadster was, maar wel een vrouw die de moed had om te doen wat de mannen rondom haar niet durfden: een einde maken aan het hopeloze proces waarbij met gesubsidieerde kolen gesubsidieerd staal werd geproduceerd om er gesubsidieerde schepen mee te bouwen. Vanzelfsprekend wordt de vrouw een vals bewustzijn verweten, maar ergens heeft ze wel een punt. Systemen veranderen pas wanneer ze niet meer werken. Het Britse economische systeem werkte eind jaren tachtig al een hele tijd niet meer, en daarom werd het geliberaliseerd. En niet alleen in het Verenigd Koninkrijk was dat zo. Het gebeurde zowat overal.

Sindsdien zijn we allemaal liberalen, schrijft Eric Corijn in Vlaanderen, Ontwaak!, ook de socialisten die zich alleen nog bezighouden met het wegvijlen van de scherpe kantjes van het liberalisme. De politieke linkerzijde is verdeeld tussen Groen, dat een hele regenboog in zich draagt, de gematigde SP.A en de PVDA die nog steeds worstelt met haar stalinistische verleden en moeite heeft om Noord-Koreaanse of Chinese schendingen van de mensenrechten te veroordelen. Als de ene linkse de andere een vlieg af kan vangen zal hij het niet laten, en dat terwijl er maatschappelijke problemen bij de vleet zijn: de klimaatcrisis, de groeiende economische en sociale ongelijkheid, de noodlijdende zorg, het vierkant draaiende onderwijs en de angstwekkend groeiende groep arbeidsongeschikten. Onze liberale politiek lijkt er geen antwoord op te hebben.

Volgens Corijn – emeritus hoogleraar geografie gespecialiseerd in stedelijke planologie, en trotskistisch activist, moet links zich verenigen in een Europese stedenpartij met een ecosocialistisch programma. Europees omdat het socialisme alleen op internationaal vlak kans op slagen heeft. Steden omdat daar de problemen het hardst gevoeld worden en daar dus ook de grootste voedingsbodem voor verandering ligt. En ecosocialistisch omdat de ecologische doem alleen afgewend kan worden door het kapitalisme met wortel en stok uit te roeien.

Kop van jut in Vlaanderen, Ontwaak! is het filosofisch individualisme. ‘Individuen – onverdeelde personen – bestaan niet’, schrijft Corijn, die het nog steeds een schande vindt dat de wet-De Taeye van 1948 Vlaamse arbeiders met subsidies de kans gaf om te ontsnappen aan de stedelijke cités en in de rand een eigen huis met tuin te bouwen. Nee, die mensen waren geen individuen die recht hadden op een beter leven voor hun gezin, het waren verraders van het proletariaat.

Net zoals ten tijde van Thatcher is de tijd rijp voor verandering, meent Corijn, die zijn hoop stelt op de relance na de coronacrisis. Je kunt die crisis vergelijken met een oorlog, schrijft hij, we zijn klaar voor de heropbouw. Maar wat willen mensen zo snel mogelijk na een oorlog? Hem vergeten natuurlijk, en hun leven weer oppakken, wat je ook nu ziet gebeuren. We hopen samen met Corijn dat corona het ecosocialisme dichterbij heeft gebracht, maar het resultaat van de recente Franse presidentsverkiezingen laat anders vermoeden.