Kathleen Van Brempt (SP.A): ‘Deze regering heeft een desastreus klimaatbeleid gevoerd’

Kathleen Van Brempt, Europees lijsttrekker voor SP.A, wil de Europese Unie grondig hervormen. Met een minimumbelasting voor multinationals wil ze een ambitieus klimaatplan mogelijk maken. ‘Verhofstadt begint zelfs mij op de zenuwen te werken.’

We spreken Kathleen Van Brempt eind februari wanneer ze net terugkomt van de klimaatmars in Antwerpen. Samen met Tom Meeuws – Jinnih Beels was er om evidente redenen niet bij – had de lijsttrekker voor het Europees Parlement ook een gesprek met bosbrossers Anuna De Wever en Kyra Gantois. ‘De helft van ons gesprek ging over de Europese Unie. Ik heb het gevoel dat de mensen stilaan feilloos aanvoelen dat de oplossingen op dat niveau gezocht moeten worden’, vertelt Van Brempt.

U wil dat Europa het klimaatakkoord van Parijs omzet in verplichte Europese wetgeving. Dat voorstel werd door de Europese Raad (de regeringsleiders of staatshoofden van de 28 lidstaten van de Europese Unie, nvdr.) en het Parlement al meermaals naar de prullenmand verwezen.

Van Brempt: Als ik de hoop zou opgeven telkens wanneer iets strandt, dan moet ik vandaag nog een andere job gaan zoeken. Het Europees Parlement is almaar meer in staat om de Raad tot toegevingen te dwingen. We hebben bijvoorbeeld een wet op energie-efficiëntie en op hernieuwbare energie afgedwongen. In het kader van de Europese meerjarenbegroting vragen we dat dertig procent van het budget naar het klimaatbeleid gaat. Bovendien moeten we verbieden dat Europees geld nog in fossiele brandstoffen worden gepompt.

België is een van die landen die een ambitieus klimaatplan in de Europese Raad blokkeert.

Van Brempt: Deze regering heeft een desastreus klimaatbeleid gevoerd. We hebben vier ministers en we komen nergens. Geen van hen heeft ook maar enige politieke moed aan de dag gelegd. Ze hebben zich botweg verstopt onder de paraplu van een ander.

België heeft altijd de traditie gehad om aan de Europese kar te trekken, maar daar is momenteel niets meer van te merken. Veel heeft te maken met de rol van de eurokritische N-VA. Er is geen Europees bindmiddel meer.

N-VA vreest dat de Europese Unie de soevereiniteit van de lidstaten uitholt. Is dat geen terechte opmerking?

Van Brempt: De houding van N-VA is op zijn zachtst gezegd bipolair. De partij blijft maar hameren op de asiel- en migratieproblematiek. Maar eens we op Europees niveau de Dublinregels willen hervormen, de controle op migratie versterken en de lasten eerlijk spreiden, trekken ze zich terug onder de Vlaamse kerktoren.

Sander Loones (voormalig Europarlementslid voor N-VA, nvdr.) heeft ooit aangekondigd dat hij een lijst zal opstellen met Europese bevoegdheden die hij wil terughalen naar de natiestaat. Hoe zit het daarmee? Ik durf er mijn geld op verwedden dat het dode letter is gebleven. N-VA hamert zo hard op de nationale soevereiniteit dat je bijna zou bijna gaan denken dat ze de meest pro-Belgische partij is van het land.

De kritiek van N-VA was beenhard wanneer het Europees parlement ervoor stemde om mensen na een dag werken een werkloosheidsuitkering te geven. Daar valt toch iets voor te zeggen?

Van Brempt: Ik heb daar voor alle duidelijkheid niet voor gestemd (ze onthield zich, nvdr.). Het dossier over de uitkeringen is door de N-VA bijzonder fout geframed. Het is belangrijk dat er in de Europese Unie gelijk loon voor hetzelfde werk komt om sociale uitbuiting te voorkomen. Ik vind het goed dat mensen elders in Europa aan de slag kunnen gaan. Ze dragen daar ook meer belastingen bij dan ze ooit zullen terugkrijgen via de sociale zekerheid.

Als iemand écht wil komen profiteren van ons sociaal systeem, dan is die ook wel bereid om drie maanden te werken. Maar alle studies van de Europese Commissie wijzen aan dat dat een verwaarloosbare minderheid is. Het is typisch voor rechts om in een goed systeem alleen maar te wijzen op het risico op sociale fraude. Maar naar fiscale fraude kijken ze niet om.

U bent streng voor de N-VA, maar in Antwerpen zit u wel met de partij in het stadsbestuur.

Van Brempt: Wij zijn er niet om hen gelukkig te maken en omgekeerd. Het klopt dat de inhoudelijke kloof tussen beide partijen soms bijzonder groot is. Toch ben ik blij dat we opnieuw aan het stuur zitten. Als je kijkt naar wat onze schepenen momenteel al aan het verwezenlijken zijn op vlak van sociaal beleid, kan je niet anders dan tevreden zijn. Of dat nu met of zonder N-VA is, daarvoor doe je het. Ik vond dat Groen haar verantwoordelijkheid had moeten opnemen nadat ze de verkiezingen hadden gewonnen. Maar de partij heeft zich teruggetrokken in haar ideologische bunker.

Even terug naar Europa. Nationalistische populisten hebben in tal van Europese landen de wind in de zeilen. Vreest u ervoor dat ze een gemeenschappelijk front zullen vormen?

Van Brempt: Het enige wat hen verenigt is dat ze tegen het Europese project zijn. Maar wanneer ze moeten definiëren waarom, blijven concrete antwoorden uit. Neem Matteo Salvini (Italiaans minister van Binnenlandse Zaken en voorzitter van de Lega, nvdr.) en Theo Francken (N-VA), die beiden een streng asiel- en migratiebeleid bepleiten. Zet hen samen om het migratievraagstuk op te lossen en de eerste barsten in het pantser worden meteen zichtbaar.

Salvini wil eerlijkere inspanningen van de lidstaten zodat zijn land ontlast wordt. Maar Francken heeft het Europese spreidingsplan voor migranten in Italië nooit volledig uitgevoerd en voorstellen in de Europese Raad afgeketst. De voormalige staatssecretaris gaat daarmee rechtstreeks tegen de belangen van zijn Italiaanse collega in. Als het op concrete oplossingen aankomt, zijn beide heren helemaal geen goede vrienden. Dat geldt voor veel nationalistische partijen. Ze weten waar ze tegen zijn, maar weten niet waar ze voor zijn.

Voormalig Europarlementslid Anne Van Lancker (SP.A) pleit ervoor om de Europese subsidies in te houden voor landen die Europese migratiesolidariteit weigeren. Een goed idee?

Van Brempt: Ik vind het onaanvaardbaar dat mijn Oost-Europese collega’s geen enkele vluchteling willen opvangen. De liefde moet van twee kanten komen. En zolang die zot(Van Brempt doelt op Hongaars premier Viktor Orban, nvdr.) in Hongarije aan de macht is, wordt het een moeilijke opgave. Toch zou ik oppassen om de Europese subsidies als stok te gebruiken. Ze moeten bovenal dienen om de armste gebieden in Oost-Europa op een duurzame manier te helpen. In Polen werkt bijvoorbeeld een aanzienlijk percentage van de bevolking in de kolensector. Met de Europese fondsen moeten we er voor zorgen dat die mensen zo snel mogelijk nieuw werk vinden wanneer de kolenidustrie de boeken sluit.

U stemde er in het Europees parlement wel voor om de subsidies terug te schroeven voor landen die de eigen rechtstaat ondergraven.

Van Brempt: De democratische waarden van de Europese Unie zijn nu eenmaal niet onderhandelbaar.

Speelt u met zulke maatregelen de Oost-Europese regeringsleiders niet net in de kaart?

Van Brempt: Op korte termijn wel. In Polen schroeven ze de initiatieven om de rechtstaat te ondergraven al terug. Ook Orban draait meestal zijn kar wanneer het puntje bij paaltje komt. Maar als we niets doen, laten we de Hongaarse bevolking in de steek. We moeten wel in het achterhoofd houden dat mogen we niet vergeten dat de Oost-Europese landen vaak erg jonge democratieën zijn. Daarom ondersteunen we het maatschappelijk middenveld zonder dat we hen een democratisch model willen opdringen.

U heeft er in 2004 voor gestemd om tien Oost-Europese landen in een klap tot de Unie toe te laten. Was dat wel een goed idee?

Van Brempt: (twijfelt) Misschien hadden we daar wat langer mee moeten wachten. Maar vergeet niet dat de argumenten van toen nog steeds dezelfde zijn dan die van nu: een verbetering van de democratie en de welvaart.

Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker pleit ervoor om vijf Westerse Balkanlanden tegen 2025 toe te laten treden. Moeten we ditmaal voorzichtiger zijn?

Van Brempt: Zolang we de huidige problemen niet hebben opgelost, moet er niemand meer bijkomen. Het is zo al moeilijk genoeg om tot consensus te komen met 28 lidstaten.

In de peilingen staan de Europese sociaaldemocraten er niet erg goed voor. Jullie verliezen de Britse sociaaldemocraten door de brexit, maar ook in andere landen gaat de politieke familie er danig op achteruit.

Van Brempt: Vergeet niet dat we minder stemmen verliezen dan de Europese christendemocraten. In tegenstelling tot in Vlaanderen gaan de Groenen er in de rest van Europa niet echt op vooruit. Maar in het algemeen incasseren de centrumpartijen de klappen. Het zou maar eens kunnen dat voor de eerste keer in onze geschiedenis geen Franse vertegenwoordigers van de Parti Socialiste meer zullen hebben. Toch blijf ik hoopvol. In Scandinavië en in enkele Zuid-Europese landen doen we het voortreffelijk.

Voor het eerst zullen de twee grootste partijen niet langer een meerderheid kunnen vormen in het Europese halfrond.

Van Brempt: Ik vind dat eigenlijk een goede zaak. De tandem tussen de sociaaldemocraten en de christendemocraten ging al een tijdlang alleen nog maar over de machtsverdeling tussen beide blokken. Twee jaar geleden hebben de stekker uit die samenwerking getrokken. Dat geeft ons nu de mogelijkheid om de verkiezingen in alle vrijheid voor te bereiden. We maken niet langer de fout om ons aan de christendemocraten te binden voor de postjes.

Welke eisen leggen jullie dan op tafel?

Van Brempt: Wij willen vertrekken vanuit de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen om tot een gezonde economie, een ambitieus klimaatbeleid en een sterk sociaal systeem te komen. Voor ons is het macro-economisch bestuur van de Europese Unie een grote flop. Een gezonde begroting is niet langer een middel, maar een doelstelling geworden. De liberalisering van de markt is enkel gestoeld op economische criteria waardoor de sociale zekerheid onder druk komt te staan.

De maatregelen die na de crisis zijn genomen mogen wat u betreft de schop op?

Van Brempt: Weg ermee.

Daarmee schaft u af wat u destijds mee hebt goedgekeurd. Is dat een mea culpa?

Van Brempt: Noem het voortschrijdend inzicht. Ik heb er geen enkel probleem mee om toe te geven dat we na de financiële crisis de verkeerde compromissen hebben gesloten. Versta me niet verkeerd, ik ben voor gezonde begrotingen. Maar die moeten wel de juiste doelen dienen.

U wil dat de lidstaten meer ruimte krijgen om te investeren?

Van Brempt: Absoluut. Italië heeft net als andere West-Europese landen nood aan budgettaire ruimte. Het feit dat daar bruggen instorten is daar helaas het beste bewijs van. Maar om dat te financieren moeten het geld gaan zoeken waar het zit. Wij eisen een minimumbelasting van achttien procent op elke multinational die in de Europese Unie gevestigd is.

Zoiets zal ongetwijfeld niet op de steun kunnen rekenen van de Europese liberalen. U heeft ooit gezegd dat Guy Verhofstadt goed bij uw fractie zou passen.

Van Brempt: Ik heb lang gedacht dat Guy Verhofstadt (Open VLD) een medestander was. Maar waar hij nu mee bezig is … Zijn noodkreet voor meer Europa begint zelfs mij op de zenuwen te werken. Wat heeft Verhofstadt de afgelopen jaren eigenlijk verwezenlijkt? Op vlak van klimaat, sociaal beleid en fiscaliteit wil hij maar wat blijven aanmodderen.Eigenlijk is zijn programma oude wijn in nog oudere zakken. Maar wanneer de verkiezingen in aantocht zijn, begint hij met zijn armen te zwaaien. Verhofstadt heeft ondertussen al een voorakkoord met de Europese Volkspartij omdat hij voorzitter wil worden van het Europees Parlement.

Jullie zijn bereid om in de Europese oppositie te gaan?

Van Brempt: Je wil toch niet dat Manfred Weber (EVP) (grootste kanshebber om de nieuwe voorzitter van de Europese Commissie te worden) voorzitter van de Europese Commissie wordt? Willen we de Europese Unie nog altijd laten leiden door zo’n grijze maatpakmannen? Juncker heeft vijf jaar geleden gezegd dat het de Commissie van de laatste kans was. Die heeft hij met verve verkeken. Laat me duidelijk zijn: met Weber aan het hoofd van de Commissie doen wij niet mee.