Nadat sterrenchef Nick Bril maandagochtend in Antwerpen betrokken was geraakt bij een verkeersongeval met gewonden, hoefde hij van de politie geen drugstest af te leggen. Moet dat dan niet standaard na een ongeval? Knack zocht het uit.
‘Wie een ongeval veroorzaakt, zal voortaan altijd een drugstest moeten ondergaan.’ Dat kondigden minister van Mobiliteit Georges Gilkinet (Ecolo) en minister van Justitie Paul Van Tigchelt (Open VLD) in november aan. Hoe kan het dan dat sterrenchef Nick Bril, bekend van The Jane in Antwerpen, enkel een alcohol- maar geen speekseltest hoefde af te leggen na zijn ongeval maandagochtend?
Bloeddoorlopen ogen
‘Tijdens reguliere verkeerscontroles of meer georganiseerde acties zoals BOB-controles gaan we eerst na of er uitwendige tekenen van recent drugsgebruik zijn’, zegt Graham Verschaeve, adjunct-diensthoofd operaties bij de federale wegpolitie.
Dat gebeurt aan de hand van een gestandaardiseerde checklist met 42 indicatoren: bloeddoorlopen ogen, verwijde pupillen, knarsetanden, desoriëntatie enzovoort.
‘Indien we drie elementen uit die lijst kunnen aankruisen, gaan we over tot een speekseltest. Met een staafje in de mond nemen we dan een speekselsample. Het testtoestel geeft vervolgens aan of er sporen aanwezig zijn uit vijf drugscategorieën. Blijkt die speekseltest positief, dan gaan we over tot een speekselanalyse. Daarvoor doen we een nieuwe afname van speeksel in de mond. Dat staal sturen we voor verdere analyse op naar het lab van het Nationaal Instituut voor Criminalistiek en Criminologie.’
‘Dat wat betreft de reguliere controles. Recent heeft het college van procureurs-generaal een nieuwe omzendbrief rondgestuurd. Die stelt naar analogie met “botsen is blazen” dat bij élk ongeval – ook met enkel blikschade – de checklist overlopen moet worden. Die lijst is altijd de eerste stap.’
Drietrapssysteem
‘Het is een drietrapssysteem’, bevestigt het kabinet-Justitie. ‘De eerste trap is een analyse door de politieambtenaar. Er is natuurlijk een verschil tussen een zeventiger die tegen een muurtje rijdt met wat blikschade, en een auto met vier twintigers waarbij de walmen je tegemoetkomen wanneer ze hun raampjes opendoen.’
‘Maar pas wanneer de checklist aanduidt dat recent drugsgebruik wordt vermoed, gaan we over naar de volgende stap: de speekseltest. Als die positief is, volgt het verplichte speekselonderzoek om het gebruik van verdovende middelen met zekerheid te bevestigen.’
En hoe zwaar zijn de boetes en straffen? ‘Als je speekseltest positief is, krijg je een onmiddellijk rijverbod van 12 uur opgelegd’, zegt Graham Verschaere van de wegpolitie. ‘De procureur des Konings kan je rijbewijs voor 15 dagen laten intrekken. Als vervolgens ook je speekselstaal positief blijkt, ben je strafbaar en moet je voor de politierechtbank verschijnen. Die kan een geldboete van 1600 tot 16.000 euro opleggen en een rijverbod van minimaal 3 maanden tot maximaal 2 jaar.’
Voor rijden onder invloed van illegale drugs, geldt een nultolerantiebeleid, benadrukt het kabinet.
110.000 drugstests
‘Blijkbaar heeft de politie bij de heer Bril de checklist overlopen, en geconcludeerd dat er geen speekselafname nodig was’, zegt Stef Willems, woordvoerder verkeersveiligheid bij het kenniscentrum VIAS. ‘Als de politieambtenaar dat vervolgens ook in zijn pv vermeldt, dan heeft die zijn werk gedaan.’
Volgens Willems stelt de federale overheid jaarlijks 100.000 drugstests ter beschikking, de Vlaamse 10.000. Willems: ‘Samen zouden er 110.000 tests beschikbaar moeten zijn voor heel het land. Volstaat dat? VIAS vindt dat er meer in drugscontroles geïnvesteerd moet worden. Want uit alle mogelijke bevragingen blijkt dat er meer drugs geconsumeerd worden. Als je bij alle letselongevallen in België – zo’n 40.000 per jaar – op drugs zou controleren, dan heb je nog maar 70.000 drugstests over voor de rest van het jaar.’
Willems signaleert ook een probleem met de controle op synthetische drugs. ‘Die kun je niet opsporen met speekseltests. Als je nu de held zou uithangen en zigzaggend voor de politie uit zou rijden, en dus gevaarlijk gedrag vertonen, dan kan het wel gebeuren dat ze je aan de kant zetten. En als alle andere tests negatief zijn, dan kunnen ze alsnog naar het parket bellen en vragen om een bloedproef te mogen afnemen. En daaruit kun je wél allerlei synthetische drugs detecteren.’
Frisse adem
Stel: je rookt vanavond een joint en wordt morgenochtend door de politie gecontroleerd op de weg. Is de cannabis dan nog te zien in de speekseltest?
Willems: ‘Het kan, maar het kan ook niet. Sowieso zal een heel minieme hoeveelheid cannabis niet gedetecteerd worden. In de tests is een soort marge ingebouwd om vals positieven te voorkomen. En verder is het afhankelijk van persoon tot persoon.’
‘Er zijn al gevallen bekend van gebruikers die tot 8 uur na het roken van een joint nog positief hebben getest. Het heeft natuurlijk ook te maken met de hoeveelheid die je gerookt hebt en met hoe snel je lichaam de drugs afbreekt. Het is zoals bij alcohol: je kunt 4 pinten drinken en uur later met een auto rijden. De ene zal dan negatief testen, de andere twee uur later nog altijd positief. Met drugs is het net als met alcohol: als je positief test, ben je in overtreding.’
Helpt mondspray voor frisse adem om de speekseltest te beïnvloeden? Valsspelen heeft weinig zin, zegt Willems. ‘Er zijn bepaalde stofjes op de markt gebracht die volgens toxicologen een heel klein beetje kunnen werken, maar niet alles kunnen maskeren. Er bestaat geen wondermiddel. Vaak lopen die mensen toch tegen de lamp.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier