De assisenjury van het proces over de aanslagen van 22 maart 2016 heeft zes van de tien beklaagden schuldig verklaard aan terroristische moord en poging tot moord: Mohamed Abrini, Osama Krayem, Salah Abdeslam, Ali El Haddad Asufi, Bilal El Makhoukhi en Oussama Atar. Zij worden verantwoordelijk geacht voor 35 overlijdens en 691 gewonde slachtoffers.
Sofien Ayari, Hervé Bayingana Muhirwa en Smail Farisi werden vrijgesproken voor de belangrijkste beschuldiging: terroristische moord.
Smail Farisi werd ook vrijgesproken voor deelname aan de activiteiten van een terroristische organisatie.. Ook zijn broer Ibrahim Farisi, die enkel terechtstond voor deelname aan de activiteiten van een terroristische organisatie, is vrijgesproken.
Sofien Ayari en Hervé Bayingana Muhirwa werden wél veroordeeld voor lidmaatschap van een terreurorganisatie.
Op terroristische moord staat levenslang. Op deelname aan de activiteiten van een terroristische organisatie, als lid, staat maximaal tien jaar cel. De beraadslaging over de strafmaat vindt plaats in september.
De beschuldigden die veroordeeld werden voor terroristische moord en poging tot moord, zijn ook veroordeeld voor deelname aan de activiteiten van een terroristische organisatie.
Het stond voor de jury in haar motivatie vast dat de aanslagen een terroristisch motief hadden, met de bedoeling de Belgische bevolking te intimideren, de instellingen te destabiliseren en de economie schade toe te brengen.
Leider Oussama Atar
Oussama Atar, die bij verstek terechtstond, werd ook veroordeeld als de leider van de terreurgroep die de aanslagen uitvoerde. Aan dat leiderschap is een hogere straf verbonden.
Atar zou in 2017 zijn omgekomen bij een Amerikaanse droneaanval, in Syrië of Irak, maar zijn dood werd nooit bevestigd. Hij werd dus bij verstek berecht en werd niet vertegenwoordigd door een advocaat.
Atar zat vanaf 2007 in Iraakse gevangenissen met IS-leider Abu Bakr al-Baghdadi en met Abu Mohammad al-Adnani, verantwoordelijk voor de propaganda van IS. Na zijn vrijlating en repatriëring naar België, keerde hij eind december 2013 terug naar Syrië, waar hij de emir werd van COPEX, de groep die buitenlandse operaties coördineerde, en van Liwa as-Saddiq, de elitetroepen van IS. Atar zou mee verantwoordelijk zijn geweest voor de radicalisering van de broers-El Bakraoui in de gevangenis en hij is de fameuze ‘Abu Ahmed’ aan wie de kamikazes van 22 maart 2016 in teruggevonden audioberichten raad vroegen over het uitvoeren van de aanslagen.
Het openbaar ministerie had in zijn requisitoir gevraagd om Atar te veroordelen als mededader van moord en poging tot moord in een terroristische context, en als leider van de terreurcel. De procureurs stelden dat hij het was die de belangrijkste verantwoordelijkheid had in de terreurcel, de groep vormgaf en de richting uitzette. Atar riskeert, als hij nog leeft, levenslang bij verstek. Ook voor de aanslagen in Parijs werd hij bij verstek veroordeeld tot een levenslange celstraf.
Abdeslam wel, Ayari niet
Het was vooral uitkijken hoe de jury oordeelde over de argumenten van de verdediging van Salah Abdeslam en Sofien Ayari, die beiden onschuldig pleitten voor terroristische moord en poging tot moord. Dit omdat ze op het moment van de feiten in de cel zaten. Ze hielden ook vol dat ze een geschikt moment afwachtten om naar Syrië te vertrekken. De procureurs en de burgerlijke partijen zagen dat echter anders en stelden dat beiden wel degelijk essentiële hulp boden bij de aanslagen, onder meer door na hun arrestatie te zwijgen over de plannen van de terreurcel. De jury heeft verschillend geoordeeld en Abdeslam veroordeeld voor terroristische moord en Ayari niet. Ayari werd wel, zoals Abdeslam, schuldig bevonden aan lidmaatschap van een terreurgroep.
Salah Abdeslam werd eerder al tot levenslang zonder mogelijkheid tot vervroegde vrijlating veroordeeld voor zijn aandeel in de aanslagen in Parijs. Ayari werd in Parijs veroordeeld tot 30 jaar cel; waarvan hij minstens twee derde moet uitzitten. Hij werd ook veroordeeld tot 20 jaar cel voor zijn rol in een schietpartij in Vorst.
De politie pakte Abdeslam en Ayari enkele dagen voor de aanslagen, op 18 maart 2016, op in Molenbeek. Uit het onderzoek bleek dat hun arrestatie de plannen van de terreurcel in een stroomversnelling bracht.
(lees hieronder verder)
De man met het hoedje en Osama Krayem
Mohamed Abrini, de ‘man met het hoedje’, heeft zijn betrokkenheid bij de aanslagen nooit ontkend en werd veroordeeld wegens terroristische moord en lidmaatschap van een terreurorganisatie.
Abrini vertrok op 22 maart 2016 met kamikazes Ibrahim El Bakraoui en Najim Laachraoui met een bom in een grote reistas naar de luchthaven van Zaventem. Hij besliste echter om zijn bom niet te laten ontploffen en sloeg op de vlucht tot hij op 8 april 2016 werd opgepakt in Anderlecht. Abrini bood volgens de procureurs met kennis van zaken noodzakelijke hulp bij de voorbereiding en de uitvoering van de aanslagen, onder meer door te helpen met de productie van de bommen. Hij werd eerder in Parijs veroordeeld tot levenslang.
Osama Krayem werd, zoals Abrini, schuldig bevonden aan moord en moordpoging in een terroristische context en deelname aan de activiteiten van en terroristische groep.
Krayem vertrok op 22 maart 2016 vanuit de Kazernenlaan in Etterbeek naar metrostation Petillon, van waar hij samen met kamikaze Khalid El Bakraoui de metro richting Maalbeek had moeten nemen. Hij besliste echter om rechtsomkeer te maken en zijn bom weg te kappen in de douche en de wc van het appartement in Etterbeek. Hij dook onder tot hij op 8 april werd opgepakt op de Zuidlaan in Brussel, in de auto van beschuldigde Hervé Bayingana Muhirwa. Het openbaar ministerie had gevraagd om Krayem te veroordelen voor terroristische moord en poging tot moord en deelname aan de activiteiten van een terreurgroep, omdat hij met kennis van zaken essentiële hulp bood bij de aanslagen. Hij hielp volgens de procureurs met de productie van de bommen en sloot onderweg naar de metro de bom van Khalid El Bakraoui aan.
Krayem deed zich op het proces opvallen door zijn afwezigheid. Slechts uitzonderlijk bleef hij zitten in de beschuldigdenbox en hij zei geen woord. Het duurde tot eind juni voor er een mogelijke verklaring kwam voor zijn stilzwijgen: volgens zijn advocate Jane Peissel ‘voelt hij zich zo schuldig dat hij er de woorden niet voor vindt’. Ze ontkende dat Krayem zwijgt uit misprijzen voor de rechtsstaat, zoals het openbaar ministerie en de burgerlijke partijen hadden geopperd. Via zijn advocate pleitte hij schuldig over de hele lijn.
Op het proces van de aanslagen van Parijs werd hij al veroordeeld tot 30 jaar cel.
El Haddad Asufi, Bilal El Makhoukhi
Ali El Haddad Asufi werd schuldig bevonden aan terroristische moord en lidmaatschap van een terreurorganisatie. Eerder werd hij in Parijs veroordeeld tot 10 jaar gevangenis.
El Haddad was een jeugdvriend van Ibrahim El Bakraoui, die zich opblies in Zaventem. Hij werd een eerste keer opgepakt op 24 maart 2016, maar na verhoor weer vrijgelaten. In juni 2016 pakte de politie hem weer op, nadat uit het onderzoek was gebleken dat hij nauwere banden had met de broers-El Bakraoui dan hij eerder had toegegeven. Ook werd er achter een zonnescherm in zijn auto een briefje gevonden met daarop de de types van de wapens die naast de lichamen van de twee zelfmoordterroristen waren gevonden in Zaventem. Het federaal parket vermoedt dat El Haddad, die op de luchthaven werkte, de ‘broer’ was die volgens een van de geluidsopnames die werden gevonden in de laptop van de terreurcel in de Max Roosstraat in Schaarbeek had verteld welke vluchten er op 22 maart ’s ochtends zouden vertrekken. Zijn verdediging voerde aan dat hij gemanipuleerd is door Ibrahim El Bakraoui en niets afwist van terreurplannen.
Bilal El Makhoukhi, ook veroordeeld wegens terroristische moorden en lidmaatschap van een terreurgroep, werd op 8 april 2016 opgepakt in zijn woning in Laken. Het onderzoek wees uit dat hij de ‘Abu Imrane’ is uit de audioboodschappen die via een laptop die gebruikt werd in de Max Roosstraat in Schaarbeek verstuurd werden naar de opdrachtgevers in Syrië. Toch bekende El Makhoukhi pas in juni 2022, minder dan drie maanden voor de inleidende zitting van het terreurproces plaatsvond, dat hij achter die strijdersnaam schuilgaat. Als dusdanig verborg hij de wapens voor de terreurcel, die moesten dienen voor een latere aanslag. Tot op de dag van vandaag weigert El Makhoukhi te zeggen waar de wapens zich bevinden.
De verdediging van El Makhoukhi had gevraagd om een herkwalificatie naar oorlogsmisdaden, maar de jury volgde die redenering niet. Ook had de verdediging de jury gevraagd om hem niet als mededader te veroordelen maar als medeplichtige, als ze hem toch schuldig zou bevinden aan terroristische moord en poging tot moord, omdat zijn hulp niet noodzakelijk geweest zou zijn. Maar ook daarin werd ze niet gevolgd.
Lichtere straf of vrijspraak
Hervé Bayingana Muhirwa werd enkel schuldig bevonden aan deelname aan de activiteiten van een terroristische organisatie. De jury stemde niet in met een herkwalificatie naar verbergen van misdadigers, zoals zijn verdediging had gevraagd.
Hervé Bayingana Muhirwa zit in voorhechtenis sinds 8 april 2016. Die dag pakte de politie hem op, samen met Osama Krayem, in zijn auto in de Zuidlaan in Brussel. Het onderzoek wees uit dat Bayingana Muhirwa Krayem en Mohamed Abrini onderdak verschafte voor en na de aanslagen. Volgens het federaal parket is hij ook de ‘Amine’ uit de audioboodschappen van de laptop in de Max Roosstraat in Schaarbeek die naar Syrië werden gestuurd. Die ‘Amine’ was volgens de opname gerekruteerd door ene ‘Abu Imrane’, waarvan bleek dat het de strijdersnaam was van zijn boezemvriend Bilal El Makhoukhi, had trouw gezworen aan terreurgroep IS en had de groep al geholpen. Bayingana Muhirwa heeft altijd ontkend dat hij ‘Amine’ is. De verdediging van Bayingana Muhirwa voerde aan dat hij pas op 22 maart 2016 afwist van de terreurplannen, maar dat er toen geen terreurcel meer bestond, omdat een deel opgepakt was en een ander deel zich opgeblazen had. De jury volgde die redenering niet.
De broers Smail en Ibrahim Farisi werden vrijgesproken. Voor Ibrahim was dat verwacht, aangezien zowel de burgerlijke partijen als het openbaar ministerie zijn vrijspraak vroegen. Voor Smail Farisi hadden de procureurs en de burgerlijke partijen de vrijspraak gevraagd voor terroristische moord en poging tot moord gevraagd, maar wel een veroordeling voor deelname aan de activiteiten van een terreurgroep. De jury besliste echter om hem volledig vrij te spreken.
35 doden en niet 32
De jury heeft uiteindelijk geoordeeld met het oog op 35 dodelijke slachtoffers en niet 32.
De drie bijkomende dodelijke slachtoffers overleden enige tijd na de aanslagen, maar met de herkwalificatie erkent de jury dat er een causale link was tussen hun dood en de terreurfeiten. De jury veroordeelde de daders zo ook tot moordpoging op 691 slachtoffers, in plaats van op 694. Een van de drie dodelijke slachtoffers is Shanti De Corte, de jonge vrouw die euthanasie kreeg wegens psychisch lijden. De vrouw had van jongs af een kwetsbare persoonlijkheid, maar liep in de luchthaven een trauma op dat ze niet meer te boven kwam, zei advocate Sanne De Clerck op het proces. Ze was 23 jaar toen ze op 7 mei 2022 euthanasie kreeg.
Vertraging
De jury ging na zeven maanden proces op 6 juli in afzondering voor de beraadslaging. Maandagavond, 18 dagen later, volgde het verlossende bericht dat de beraadslaging was afgerond.
Het duurde nog even eer de buitenwereld op de hoogte werd gesteld. Het voorlezen van het vonnis, dat oorspronkelijk gepland was voor dinsdag 14 uur, werd enkele keren verschoven en startte uiteindelijk na 19 uur.
De juryleden moesten zich buigen over in totaal 287 schuldvragen rond de (on)schuld van de 10 beschuldigden.
Reacties
De advocaten van slachtoffervereniging V-Europe hebben zich dinsdagnacht tevreden getoond over het arrest dat het Brusselse assisenhof heeft uitgesproken over de schuldvragen in het proces over de aanslagen van 22 maart 2016 in Zaventem en Maalbeek. ‘Justitie heeft goed gewerkt’, zei meester Adrien Masset, die zich net als zijn medepleiter Guillaume Lys lovend uitliet over het werk dat de jury had geleverd.
‘Dit was een zeer goed gemotiveerd arrest, dat een duidelijk verschil maakt tussen de beschuldigden’, zei meester Masset. ‘Als burgerlijke partijen zijn we tevreden dat is vast komen te staan dat deze aanslagen het werk waren van een terreurcel die werkte in het verlengde van de aanslagen in Parijs. In Brussel heeft die door omstandigheden misschien overhaast gehandeld maar wat hier gebeurd is, maakte deel uit van dezelfde, verbijsterende, dodelijke logica.’
Minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden noemt het arrest in het proces van de aanslagen van 22 maart 2016 ‘een belangrijk moment’, voor de slachtoffers en hun nabestaanden maar ook voor de samenleving in haar geheel. ‘De aanslagen zijn een collectief litteken op de ziel van ons land.’
Michel Bouchat, de advocaat van Salah Abdeslam, zei dinsdag ‘zeer, zeer, zeer ontgoocheld’ te zijn over het verdict voor zijn cliënt. Hij gaf ook aan niet uit te sluiten naar het Hof van Cassatie te stappen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier