De regering-De Wever wil de Staatsveiligheid in staat stellen om dreigingen effectief tegen te gaan door disruptief op te treden.
Moet een inlichtingendienst enkel inlichtingen vergaren, of zich ook gaan gedragen als actiedienst en tussenbeide komen waar nodig? Op die vraag geeft het Arizona-regeerakkoord een antwoord. ‘Via een herziening van de wet zorgen we ervoor dat de Staatsveiligheid in staat gesteld wordt om dreigingen effectief tegen te gaan (disruptie)’, klinkt het in de tekst.
Wat is disruptie?
Disruptie – of verstoring – komt volgens een eerdere nota van de Staatsveiligheid neer op het ‘hinderen van dreigingen op zo een manier dat ze niet langer plaatsvinden’ of dat de ‘schadelijkheid ervan aanzienlijk wordt teruggebracht’.
Enkele theoretische voorbeelden:
* De identiteitskaart van een ‘foreign terrorist fighter’ intrekken vooraleer hij naar een conflictgebied kan afreizen.
* Websites van haatpropagandisten of een terroristische groepering offline halen.
* Ervoor zorgen dat de export van gevoelig materiaal (‘dual use’) verhinderd wordt, zodat het niet (heelhuids) op zijn bestemming aankomt.
* Ervoor zorgen dat de export van gevoelig materiaal (‘dual use’) verhinderd wordt, zodat het niet (heelhuids) op zijn bestemming aankomt.
* Gevoelige informatie gericht lekken in de pers.
* Een doelwit heel opvallend observeren zodat je het de boodschap stuurt dat het opgevolgd wordt.
* Menselijke bronnen inzetten als beïnvloedingsagenten.
* Iemand in de luchthaven aan een systematische controle onderwerpen opdat hij zijn vlucht mist.
007-jargon
Al in 2016 wierp de Staatsveiligheid op dat haar rol ‘niet beperkt kan blijven tot het louter informeren van de bevoegde autoriteiten’. Ook de Parlementaire Onderzoekscommissie Terroristische Aanslagen schaarde zich achter die visie. In verschillende dienstnota’s werkte de Staatsveiligheid vervolgens concrete disruptieprocedures uit.
‘Vanwege de toename van de dreigingen waarmee België geconfronteerd wordt, is er een wettelijk kader nodig dat de Staatsveiligheid meer armslag geeft.’
Ofwel is het de Staatsveiligheid zelf die actie onderneemt (‘primaire disruptie’ heet dat in het 007-jargon), bijvoorbeeld door rechtstreeks aan een baas te melden dat zijn werknemer extremistisch is. Ofwel treffen andere overheidsdiensten maatregelen om de dreiging te verstoren nadat ze erover door de Staatsveiligheid geïnformeerd zijn (‘secundaire disruptie’).
Een illustratie van dat laatste geval is bijvoorbeeld de Staatsveiligheid die informatie overmaakt aan de Dienst Vreemdelingenzaken, waarna die de verblijfsvergunning van de geviseerde persoon (zoals een buitenlandse spion) intrekt.
Staatsveiligheid krijgt meer armslag
In 2022 maakte het Comité I, dat onze inlichtingendiensten controleert, een juridische analyse over disruptie. De toezichthouder stelde toen vast dat er helemaal geen wettelijke bepaling bestaat die de primaire disruptiemaatregelen van de Staatsveiligheid regelt. Het is precies die lacune in de wet die de regering-De Wever wil aanpakken.
‘Vanwege de toename van de dreigingen waarmee België geconfronteerd wordt, is er een wettelijk kader nodig dat de Staatsveiligheid meer armslag geeft om bepaalde dreigingen tegen te gaan’, stelt een woordvoerder van de Staatsveiligheid in een reactie aan Knack. ‘Daarom is het belangrijk dat een wettelijk kader aangeeft wat de Staatsveiligheid mag en kan doen, binnen welke omstandigheden, én wie daar toezicht op houdt.’ De politieke discussie over al die punten moet nog beginnen.
Proeftuinen
De regering-De Wever wil ook werk maken van een ‘meer doorgedreven screening’ van niet-Europese studenten die met staatsbeurzen naar België komen, om wetenschappelijke en economische spionage tegen te gaan.
Ook over het gebruik van artificial intelligence (AI) door onze inlichtingendiensten spreekt het regeerakkoord zich deels uit. Zo komen er ‘proeftuinen voor nieuwe operationele toepassingen en technologieën’ – denk aan de inzet van intelligente taalmodellen die grote hoeveelheden tekst kunnen verwerken.
‘De Staatsveiligheid volgt op welke potentiële impact artificial intelligence heeft,’ reageert de woordvoerder, ‘zowel op de dreigingen waarvoor we bevoegd zijn als op de manier waarop onze dienst op die dreigingen werkt. We hebben daarbij ook oog voor eventuele ontwikkelingen bij externe partners.’
‘De Staatsveiligheid volgt op welke potentiële impact artificial intelligence heeft.’
Cyber Command
De militaire inlichtingendienst ADIV wordt volgens het regeerakkoord verder hervormd, zij het ‘zonder haar topfuncties te demilitariseren’. Het Cyber Commando, opgericht in 2022 als onderdeel van ADIV, kan rekenen op investeringen in ‘nieuwe capaciteiten’. En ook het inwinnen van inlichtingen in het buitenland wordt versterkt.
De ADIV reageert tevreden. ‘De synergieën tussen de inlichtingendiensten versterken, is bijvoorbeeld iets waar wij ook graag op inzetten’, zegt een woordvoerder. ‘Positief is dat we over voldoende middelen zullen beschikken. We blijven natuurlijk integraal een eenheid binnen Defensie, waardoor we dus ook “genieten” van de verhoging van budgetten van Defensie.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier