‘Rechters veroordelen nu al volgens quota’

Gewezen strafrechter Walter De Smedt, reageert op het interview met gevangenisdirecteur Hans Claus, die voorstelde om rechters quota op te leggen als ze straffen uitspreken.

Gevangenisdirecteur Hans Claus heeft in zijn interview in Knack een oplossing voor de overbevolking van de gevangenissen: “De leveranciers van onze gevangenissen, rechters en onderzoeksrechters, moeten quota opgelegd krijgen. Waarom niet iedere rechter en onderzoeksrechter een aantal gevangeniscellen toewijzen?”

Probleem is echter dat deze oplossing niets anders is dan de bevestiging van de bestaande toestand. Een jeugdrechter moet vooraleer hij een minderjarige opsluit eerst op zoek naar een beschikbare plaats. Onderzoeksrechters die gehouden zijn regelmatig de gevangenis te bezoeken, zien en kennen de lamentabele toestanden aldaar. Zouden zij daar ongevoelig voor zijn en er geen rekening mee houden? Overigens gaf justitieminister Koen Geens in het Nieuwsblad van 6 maart 2024 reeds dezelfde oplossing: “Zijn er in een gevangenis maar 150 plaatsen, dan zou er iemand buiten moeten voor nummer 151 binnen mag” Waarom voeren we in de gevangenissen geen numerus clausus in?”

Directeur Claus heeft wél gelijk wanneer hij stelt dat twee eeuwen ervaring met de klassieke gevangenis ons heeft geleerd dat mensen opsluiten in cellen niet werkt. Daartegenover staat dat tweeduizend jaar beschaving geen andere oplossing heeft gevonden dan om mensen die een gevaar opleveren voor de maatschappij er buiten te houden. Het levenswerk van Hans Claus, kleinschalige detentiehuizen, is voor wie er vatbaar voor is, wél een merkwaardige vooruitgang. Maar geldt dat wel voor de “veelplegers”, een categorie die alsmaar groter is geworden?

Het is evenzeer waar dat “eens er in” betekent dat je er veelal niet beter uit komt. Werden voorheen landlopers niet tijdelijk in de boerderij te Merksplas aan het werk gezet? Zijn er nu nog evenveel werkplaatsen waar een stiel kan worden aangeleerd? Of is werken ook daar een straf geworden? De meubels van onze justitiepaleizen worden nu in de privé gemaakt.

Dat de overbevolking aan de strengere bestraffing ligt, zoals Claus voorhoudt, vergeet wat er aan de bestraffing voorafgaat. Vijftig jaar geleden was er geen drugsprobleem. Het geweld in de maatschappij is ook exponentieel toegenomen. Soms lijkt het alsof het geld onze enige God geworden is. Daarnaast is er een vergaande afstomping van de norm en van het gezag, en zien we een toename van veel frustraties en psychische problemen.

Zou het kunnen dat deze oorzaken meer invloed hebben op het strafbaar gedrag waarmee de rechters worden geconfronteerd en waarvoor zij een gepaste oplossing moeten vinden? Als je de drugs- , de alcoholverslaafden en een grote groep mensen met psychische problemen er niet bijtelt, kom je toch aan een veel lager aantal gedetineerden?

De vraag is dan nog maar wat je daar kan aan doen zonder deze mensen in een cel te moeten opsluiten. Dat is een vraag die niet door rechters, de procureurs of de gevangenisdirecteurs moet worden beantwoord. Het is een vraag aan de gehele maatschappij, en aan hen die deze vertegenwoordigen.

Voor mensen die eerder verzorging dan opsluiting nodig hebben, zijn er andere oplossingen. Maar die kosten nog veel meer dan wat een gedetineerde kost. Instellingen die deze “patiënten” kunnen opvangen staan er ook niet voor te springen om de geïnterneerden en de gecolloceerden over te nemen omdat er weinig voordeel aan zit.

Eigenlijk is er maar één vraag die alles overheerst: Hoeveel hebben wij er voor over en waar ga je die centen halen? Dat is een realiteit die de goed bedoelde inzet van de gevangenisdirecteur overstijgt, wat niet weg neemt dat zijn detentiehuizen een stap in de goede richting uitmaken.