‘Als Tom Waes echt spijt heeft, zou hij zich kunnen inzetten voor een organisatie die zich inspant voor verkeersveiligheid’

Presentator Tom Waes liet gisteren weten dat hij onder invloed van alcohol was toen hij vorig weekend crashte op de Antwerpse Ring. Welke straf verdient de presentator voor zijn dronken rit? Knack vroeg het aan twee politierechters. ‘Confrontatie met verkeersslachtoffers doet vaak de ogen opengaan.’

Wat een gepaste straf zou zijn voor Tom Waes? Sophie Lodewyckx, rechter in de politierechtbank in Leuven, kan er niet meteen op antwoorden: ‘Ik ken het dossier niet, ik ken de situatie niet en ik ken de voorgeschiedenis van Tom Waes niet.’ Over de bredere maatschappelijke impact des te meer.

‘Met een straf geef je als rechter een signaal naar de persoon zelf, maar ook naar de hele maatschappij: “Dit gedrag tolereren wij niet.” Je wilt herhaling voorkomen en sensibiliserend werken’, legt Lodewyckx uit.

‘Dat kan op heel veel manieren. Een geldboete is er één van, een cursus een andere. Daar leren dronken chauffeurs dan hoe alcohol in het verkeer werkt en tot welk leed hun gedrag kan leiden. Maar vooral ook hoe je kunt vermijden dat je in zo’n situatie terechtkomt. Want niemand staat op met het plan om dronken te gaan rijden, en toch gebeurt het, veel te vaak.’

Voor een kleine kern, vooral dan de recidivisten, blijft een korte gevangenisstraf van enkele maanden aangewezen, zegt Lodewyckx. ‘Maar dan pleit ik wel voor aparte detentehuizen voor verkeerscriminelen. Je moet die niet samen met de verkrachters en de dieven opsluiten. Niet omdat verkeerscriminaliteit minder erg zou zijn dan diefstal – integendeel, de gevolgen kunnen net heel zwaar zijn – maar omdat een specifieke aanpak geboden is.

‘Als iemand keer op keer in de fout gaat, moet je de achterliggende problematiek aanpakken – alleen al omdat die persoon ooit toch terugkomt in de maatschappij en het verkeer. Mijn ervaring is dat therapie en vooral confrontatie met verkeersslachtoffers vaak de ogen doen opengaan.’

‘Gedaan met rekenen en tellen: aan een chirurg vraag je toch ook niet hoeveel glazen die gedronken heeft?’

1 miljoen per jaar

Peter Vandamme was tot twee jaar geleden politierechter in Brugge. ‘Een ongeval met vreselijke gevolgen kan iedere chauffeur overkomen’, zegt Vandamme. ‘Maar als je eerst een bak bier achterover hebt geslagen, dan heb je het gezocht. Mensen blijven drinken en rijden, de strijd tegen alcohol in het verkeer lijkt hopeloos, maar we moeten hem blijven voeren.’

Als Vandamme Tom Waes voor zich had gekregen in de politierechtbank, dan had hij hem, om te beginnen, een ‘fameuze’ boete gegeven. ‘Als politierechter kon ik mijn beslissingen niet baseren op een fiscaal onderzoek, maar voor de hoogte van de boetes hield ik wel rekening met uitwendige tekenen van rijkdom.’

In het geval van Tom Waes, die met een Porsche reed en van wie bekend is dat hij bij de VRT 1 miljoen euro per jaar verdient, zou Vandamme een hoog bedrag hebben opgelegd. 

Een andere mogelijke straf, die Vandamme vaker oplegde: een auto in beslag nemen of verbeurd verklaren. ‘Al was dat met de Porsche van Tom Waes geen optie meer geweest.’ (hij was total loss, nvdr)

Een rijverbod sprak Vandamme ook vaak uit, al wist hij dat de controle daarop niet altijd geweldig liep. ‘Je zoekt als rechter naar een straf die mensen toch wat doet schrikken, en die hen vooral doet inzien wat de gevolgen van hun gedrag kunnen zijn. In het geval van Tom Waes hadden er evengoed doden kunnen vallen.’

‘Ik ben altijd voorstander geweest van korte gevangenisstraffen. Waarom iemand eens niet enkele dagen op water en brood zetten, zonder contact met de buitenwereld? Dat zorgt voor een schokeffect, én het stelt een afschrikkend voorbeeld aan de samenleving. Als we op die manier één dronken vrouw of man in een taxi kunnen krijgen, dan is het voor mij al de moeite waard.’

‘Ik ken het eeuwige tegenargument: dat een korte straf een te grote nevenschade zou aanrichten. Als je maanden in de gevangenis zit tussen de drugsdealers, kom je daar niet beter uit. Dat wil ik geloven. En als je je job of je gezin verliest, is dat ook een drama. Maar bij zo’n korte straf valt het met die sociale schade nogal mee. Je kunt op je werk zeggen dat je een weekje gaat skiën.

‘Het probleem zit natuurlijk bij de strafuitvoering: het heeft geen zin om zo’n korte straf uit te spreken als je weet dat straffen pas uitgevoerd worden vanaf drie jaar. Er is trouwens geen plaats in de gevangenissen.’

‘Klassenjustitie’

Niet dat voor elke dronken bestuurder een celstraf nodig zou zijn. Vandamme: ‘Ooit verscheen er iemand voor mij die een blanco strafregister had en met een glas te veel op in de sloot was beland. Er raakte gelukkig niemand gewond, en de man was er zelf oprecht van aangedaan, naar mijn gevoel.

‘Ik heb die man voor een gesprek naar Vincent Leus gestuurd. Die heeft in 2009 zijn dochter Emilie verloren na een ongeval met een dronken chauffeur, en heeft het Fonds Emilie Leus voor verkeersslachtoffers opgericht. De man kwam zwaar onder de indruk terug naar de rechtbank. Ik ben ervan overtuigd dat hij nooit meer achter het stuur kruipt met alcohol in zijn lijf.

‘Maar er kwamen achteraf wel parlementaire vragen over de lichte straf die ik in dat geval had gegeven. Mensen die de zaak niet hadden gevolgd, spraken zelfs over klassenjustitie.’ 

Het zou misschien geen slecht idee zijn om voor de straf van Tom Waes ook in die richting te denken, vindt Vandamme.

‘Als Tom Waes écht spijt heeft, zoals hij beweert, dan zou hij – zodra hij voldoende hersteld is – zijn schouders kunnen zetten onder een campagne tegen rijden onder invloed, of zijn bekendheid kunnen inzetten voor het het Fonds Emilie Leus, de Vereniging van Ouders van een Verongelukt Kind, of een andere organisatie die zich inspant voor verkeersveiligheid.

‘Hij hoeft daarvoor niet te wachten op een uitspraak van de rechtbank.’