Schuldig aan verkrachting, maar – op een bescheiden schadevergoeding na – geen straf. Het vonnis dat drie rechters in de Leuvense verkrachtingszaak uitspraken, leidt tot onbegrip en woede. Experts Manon Cop en Ines Keygnaert begrijpen de commotie, maar nuanceren.
Eerst de feiten, zoals ze in het vonnis worden beschreven. Die feiten zijn, in vergelijking met veel andere verkrachtingszaken, nog vrij goed te reconstrueren. In het vonnis staat dat dader en slachtoffer – beiden studenten – tijdens de avond van 8 november 2023 op stap waren gegaan in het centrum van Leuven.
Tijdens een ondervraging twee dagen na de feiten verklaarde de studente dat ze die avond samen met een vriendin twee flessen wijn had gedronken. Rond twee uur ’s nachts trokken ze naar een café, waar ze in gezelschap van andere vriendinnen nog minstens één pint dronk. Haar volgende herinnering is dat ze ’s ochtends naast een naakte jongeman lag die ze van haar noch pluim kende. Volgens de jongeman heeft hij haar niet veel later uitgelegd wat er was gebeurd.
De studente meldde zich twee dagen later aan bij het Zorgcentrum na Seksueel Geweld in Leuven, waarna er aangifte werd gedaan bij de politie.
Heel dronken
De jongeman herinnerde zich meer van die nacht. Tijdens een ondervraging vertelde hij hoe hij, zelf ook behoorlijk beschonken, rond 5 uur ’s nachts door een voor hem toen nog onbekende jonge vrouw werd aangesproken. Of hij misschien wist of er een nachtwinkel in de buurt was? Hij wandelde een eindje mee, en stelde samen met haar vast dat de winkel gesloten was.
Vervolgens gingen ze naar het café waar ze hoopte haar vriendinnen terug te vinden. Die bleken met de noorderzon vertrokken. Samen wandelden ze naar het kot waar ze zou blijven slapen, maar niemand deed open. Hij stelde dan voor dat ze bij haar zou slapen, een voorstel waarmee ze zou hebben ingestemd. Volgens de student zou zij hem tijdens de omzwervingen door Leuven al verschillende keren hebben gekust. Aangekomen op zijn kamer zou ze, alweer volgens de dader, hem opnieuw hebben gekust. Daarna begonnen ze elkaar te betasten ‘en kwam het tot seks’.
Cruciaal in de beoordeling van de rechters is dat de jonge vrouw hier, ook volgens de jongeman, geen toestemming voor had gegeven. Als extra bezwarend element gelden beelden van bewakingscamera’s. Daarop is te zien hoe het slachtoffer ‘heel dronken’ was. ‘Ze had moeite met het behouden van haar evenwicht en kwam geregeld ten val.’ De rechters besluiten daaruit dat zij ‘gelet op de lichamelijke toestand waarin ze zich bevond, in de onmogelijkheid was om toestemming te geven voor deze seksuele betrekkingen’.
Bijgevolg, zo staat in het vonnis, heeft de jongeman zich ‘schuldig gemaakt aan de misdrijven verkrachting en aantasting van de seksuele integriteit’.
‘De uitspraak is heel helder als het gaat over het concept instemming. Het is belangrijk dat daar meer bewustzijn rond komt, en dit dossier kan daar zeker bij helpen.’
Tegelijk oordeelden de rechters dat er goede argumenten zijn om hem, zoals hij zelf had gevraagd, ‘de gunst van de opschorting’ te verlenen. Die argumenten luiden dat de student jong is en een blanco strafblad heeft. Bovendien is er sprake van schuldbesef. Ten slotte wordt opgemerkt dat de jongeman ‘een gunstige persoonlijkheid’ heeft. Het zou gaan om een ‘getalenteerde en geëngageerde’ student ‘die zowel privé als professioneel sterk wordt geapprecieerd’.
Conclusie: hoewel duidelijk schuldig, besluiten de rechters het misdrijf onbestraft te laten.
Niet lichtzinnig
‘Ik begrijp heel goed dat mensen hier boos van worden,’ zegt Manon Cop, een advocate die gespecialiseerd is in zedenmisdrijven.
‘Samengevat in een krantenkop gaat deze zaak over een student geneeskunde – een gynaecoloog in spe nog wel – die zich schuldig maakt aan verkrachting en daar geen straf voor krijgt. Dat lijkt op het eerste gezicht te gek voor woorden. Tot je het vonnis bestudeert, en duidelijk wordt dat de magistraten hier duidelijk niet lichtzinnig over gegaan zijn.
De student is wel degelijk schuldig bevonden aan een zwaar misdrijf. Dat is niet niks. De uitspraak is ook heel helder als het gaat over het concept instemming. Het is belangrijk dat daar meer bewustzijn rond komt, en dit dossier zou daar zeker bij kunnen helpen. Dat maakt het eens zo jammer dat justitie geen tijd heeft gestoken in goede communicatie. Die communicatie had veel van de huidige commotie kunnen vermijden.’
Ook Ines Keygnaert, professor seksuele gezondheid, merkt op dat het vonnis bijzonder duidelijk is over de schuldvraag. Daarin staat het begrip toestemming meer dan vroeger centraal. ‘Dit vonnis leert dat er duidelijk een stap vooruit is gezet’, zegt Keygnaert. ‘Met zekerheid kan ik dat niet zeggen, maar het is goed mogelijk dat deze zaak enkele jaren geleden nog geseponeerd zou worden.
Sinds de vernieuwing van het seksueel strafrecht in 2022 is er veel meer duidelijkheid over wat toestemming is, en wat niet. In dit concrete geval was de studente zo dronken dat ze nog nauwelijks op haar benen kon staan. In het nieuwe strafrecht staat helder dat je in zo’n toestand zelfs geen toestemming kúnt geven. Het kan zelfs een verzwarende omstandigheid zijn, als blijkt dat iemand van die toestand misbruik heeft gemaakt. Dit vonnis zegt heel duidelijk dat het om een misdrijf gaat. Dat is belangrijk, ook voor de studente, die op die manier als slachtoffer wordt erkend.’
Recidive voorkomen
In een gesprek met Het Nieuwsblad gaf het slachtoffer al aan dat die erkenning inderdaad voor opluchting zorgde. Tegelijk was ze, zoals een aanzienlijk deel van de publieke opinie, boos over het uitblijven van een straf.
‘Zouden de rechters ook zo geoordeeld hebben als het om een getalenteerde bouwvakker ging?’
‘Dat vind ik een moeilijke kwestie’, zegt Keygnaert. ‘Uit onderzoek weten we dat straffen alleen niet helpen om recidive te voorkomen. Tegelijk mag je de vraag stellen of er in dit specifieke geval geen remediëringstraject opgestart moest worden. Het gaat om een jongeman die gynaecoloog wil worden, een zorgverlener die vaak geconfronteerd zal worden met mensen in kwetsbare situaties. Ik kan alleen maar hopen dat hij de afgelopen jaren een psychiater voor zich heeft gekregen die goed kan inschatten wat de risico’s op recidive in dit geval zijn.’
Advocate Manon Cop spreekt in dit verband van ‘een uitzonderlijk mild’ vonnis. ‘Wat mij het meest verbaasde is dat er zelfs geen voorwaarden zijn opgelegd. Het is duidelijk dat er bij de dader schuldinzicht was. Maar blijft dat wel zo? Door geen voorwaarden op te leggen heeft justitie de mogelijkheid weggenomen om hem verder op te volgen.’
Iemand met talent
In het vonnis staat nog iets opmerkelijks. Bij de beslissing om de dader niet te bestraffen, hielden de rechters er blijkbaar rekening mee dat het om een ‘getalenteerde en geëngageerde jongeman’ gaat. Dat wekt de suggestie dat een misdrijf minder zwaar zou zijn als het gepleegd wordt door iemand met talent.
‘Ik merk dat daar veel ongenoegen over bestaat’, zegt Keygnaert. ‘En dat ongenoegen is wat mij betreft terecht. Of iemand talent heeft doet hier niet ter zake. Getalenteerde mensen kunnen tot gruwelijke dingen in staat zijn. Het riekt ook een beetje naar klassenjustitie. Zouden de rechters ook zo geoordeeld hebben als het om een getalenteerde bouwvakker ging? Wat trouwens met het talent van het slachtoffer? Misschien is zij ook heel getalenteerd, en riskeert ze, zoals veel slachtoffers, om door dit seksueel geweld in haar talent te worden beknot – al hoop ik uiteraard dat dat niet zo al zijn.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier