Mensenrechteninstituut: ‘Mensenrechten niet voor alle burgers goed gerespecteerd in België’

In België zijn alle mensenrechten, op papier, aanwezig. Maar er zijn verschillende groepen mensen van wie de mensenrechten niet goed gerespecteerd worden.” Dat zegt de directrice van het Federaal Instituut voor de Rechten van de Mens (FIRM), Martien Schotsmans, naar aanleiding van de 75e verjaardag van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM).

De wetgever richtte in 2019 het FIRM op en de instelling is sinds 2021 operationeel. De instelling beschermt en bevordert de mensenrechten in België. Een van de bezorgdheden van het mensenrechteninstituut is de niet-uitvoering van vonnissen tegen de Belgische staat. “Naar schatting zijn meer dan 8.500 uitspraken rond de opvangcrisis niet uitgevoerd. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens heeft België veroordeeld voor het ‘systematisch falen’ van de overheden om gerechtelijke beslissingen omtrent de opvangcrisis uit te voeren.”

Die uitspraak kwam er volgens Schotsmans na een zaak van een Guineese asielzoeker die opvang en materiële bijstand gevraagd had. “Het is extreem verontrustend wanneer de uitvoerende macht in een rechtsstaat gerechtelijke beslissingen niet respecteert.”

In juni volgde een veroordeling voor de staat en Fedasil bij de Franstalige rechtbank van eerste aanleg in Brussel met betrekking tot de aanpak van de migratiecrisis. Hierbij werd gewag gemaakt van een “aantasting van de fundamenten van de rechtsstaat” wegens de niet-uitvoering van eerdere veroordelingen. Het FIRM plaatst niet alleen vraagtekens bij de aanpak van de opvangcrisis.

Ook de overbevolking in de gevangenissen baart de instelling zorgen. Hiervoor werkt het FIRM samen met de Centrale toezichtsraad voor het gevangeniswezen (CTRG).

Het mensenrechteninstituut wijst erop dat ook in dit domein veel veroordelingen van de staat zijn bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg, voor de slechte omstandigheden in gevangenissen. En het Comité van Ministers van de Raad van Europa nam vorig jaar een voorlopige resolutie aan waarin ernstige bezorgdheden werden geuit over de verslechterende omstandigheden in de gevangenissen, verbonden aan een oproep tot dringende maatregelen. “Het laatste actieplan biedt onvoldoende antwoord op de aanbevelingen. De autoriteiten hebben te weinig initiatieven genomen om de overbevolkingen in de cellen aan te makken.”

(Lees verder onder de preview.)

Schotsmans verwijst ook naar studiewerk voorgesteld door de CTRG: extra capaciteit creëren lost het probleem van overbevolking niet op, maar leidt tot een grotere gevangenispopulatie, klinkt het. “De staat legt de verantwoordelijkheid voor een inkrimping van de gevangenisbevolking bij de gevangenissen, terwijl de oplossing moet komen van de diensten van Justitie en de manier van strafuitvoering.”

Voorts roept het FIRM de Belgische regering op het facultatief protocol van de Verenigde Naties bij het verdrag tegen foltering en andere wrede, onmenselijke of onterende behandeling of bestraffing te ratificeren. Concreet vertaald: het protocol voorziet de oprichting van een onafhankelijk orgaan dat preventief langsgaat in de gevangenissen om er de staat van de detentieomstandigheden op te maken.

De regering laat, via de federale overheidsdienst Buitenlandse Zaken, weten dat ze zich geëngageerd heeft dat facultatief protocol te ratificeren.

Volgens Martien Schotsmans zijn “bijna” alle mensenrechten “op papier” aanwezig in België. Maar verschillende groepen in de maatschappij zijn niet even goed beschermd als andere burgers. Er is sprake van drie meer kwetsbare groepen voor wie extra maatregelen nodig zouden zijn: geïnterneerden in psychiatrische afdelingen van gevangenissen, asielzoekers en mensen in een kwetsbare situatie.

(Lees verder onder de preview.)

Voorts kaarten meerdere instanties, waaronder het Hoog Commissariaat van de Verenigde Naties voor de Rechten van de Mens, aan dat er geen interfederaal plan tegen racisme is.

Ook het interfederaal gelijkekansencentrum Unia hekelt dit. “Alle regio’s, behalve Vlaanderen, en de federale overheid hebben een plan tegen racisme, maar het gebrek aan interfederaal plan maakt een en ander moeilijker, aldus Véronique Ghesquière van Unia. “Het is duidelijk: indien er een reële politieke wil is om racisme te bestrijden, zal de impact op de samenleving sterker zijn.”

De strijd tegen racisme opvoeren kwam ook naar boven bij België’s laatste ‘Universeel Periodiek Onderzoek’ in 2021. De laatste periodieke doorlichting bij de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties maakte melding van aandachtspunten als de strijd tegen racisme, intrafamiliaal geweld en mensen in kwetsbare situatie.

De mensenrechtensituatie in ons land is volgens de doorlichting voor verbetering vatbaar. De VN wees ook onder meer op discriminatie op basis van seksuele geaardheid of gender.