‘Klimaatactivisten zijn geen criminelen, behandel ze ook niet zo’

‘Europese overheden proberen activisten steeds vaker te intimideren en dwarsbomen door te dreigen met rechtszaken’, schrijft Joeri Thijs van Greenpeace. Deze week komen 14 actievoerders van Greenpeace voor de rechter voor hun deelname aan een actie in Zeebrugge.

Manifestaties en burgerprotesten – of ze nu opkomen voor vrouwenrechten of het klimaat, en of ze nu doorgaan in de straten van Iran, België, New York of Kinshasa – bepalen de koers van de geschiedenis. Ze betekenden vaak een hefboom voor verandering. Via organisatie en vrije meningsuiting drukten burgerbewegingen vaak een grote maatschappelijke stempel.

Ook vandaag is dat nog zo. Alleen al in 2022 zag de wereld 12.500 protestacties. De context waarin deze plaatsvinden, wordt echter steeds repressiever. In sommige regio’s kost milieubescherming mensenlevens. Volgens het laatste rapport van Global Witness wordt elke 48 uur een milieu-activist vermoord.

Al betalen activisten in België niet met hun leven, toch zien we ook in ons land een zorgwekkende Europese tendens. Klimaatactivisme raakt steeds meer gecriminaliseerd. Europese overheden proberen activisten steeds vaker te intimideren en dwarsbomen door te dreigen met rechtszaken. Ook de Europese Raad uitte daar recent nog haar ongerustheid over: “Legitieme bezorgdheden en eisen worden steeds vaker beantwoord met repressie, criminalisering en stigmatisering.”

De Raad verwijst naar tal van voorbeelden. In Duitsland plaatste de politie een aantal activisten, die een centrumstraat in München bezet hielden, dertig dagen lang in voorlopige hechtenis. In Frankrijk deed de overheid een regelrechte poging om de beweging Soulèvements de la Terre onderuit te halen. Nog in Frankrijk, maart jongstleden, bracht de politie ernstige verwondingen toe aan manifestanten tegen de mega-stuwmeren in Sainte-Soline. De Mensenrechtenliga had het over “disproportioneel en willekeurig geweld”. Ook in Finland, Nederland en Servië werden klimaatactivisten gearresteerd en opgesloten.

In België worden momenteel veertien Greenpeace-activisten vervolgd vanwege een geweldloze actie in Zeebrugge, waarmee ze Belgische investeringen in fossiel gas op de korrel namen. Hun volgende hoorzitting vindt plaats op 4 oktober. Eerder werden al zeventien vakbondsleden veroordeeld omwille van een staking.

Het nieuwe wetsvoorstel van onze minister van Justitie, Vincent Van Quickenborne, is in die context erg zorgwekkend en past in de tendens om burgerprotest juridisch te willen muilkorven. Vakbonden, milieu- en mensenrechtenorganisaties en andere middenveldorganisaties wijzen op de gevaren ervan. Zelfs na de aangebrachte amendementen kan het wetsvoorstel leiden tot een inperking van het recht op protest. Het laat toe om bepaalde mensen dit recht te ontzeggen. De uitvoering hiervan werpt talrijke vragen op. Ook de privésfeer van de burger komt op de helling te staan. Hoe zal men immers controleren of deze personen zich niet in een betoging begeven? Door middel van massale identiteitscontroles? Door hen op voorhand te verzamelen op het politiecommissariaat?

Deze neiging om te intimideren zal activisten niet stoppen. Vandaag staat de uitdaging van de klimaatcrisis centraal in onze levens. Er ging afgelopen zomer geen week voorbij zonder een natuurramp gelinkt aan of versterkt door de klimaatcrisis. De politieke antwoorden stroken niet met het belang en de urgentie van deze crisis. Overheden worden bij bosjes veroordeeld voor falend klimaatbeleid. Intussen blijven fossiele bedrijven massaal investeren in fossiele brandstoffen, wat hen recordwinsten oplevert.
 

Tegen deze achtergrond zullen activisten zich blijven mobiliseren, betogen, rechtszaken aanspannen, boycotts en petities organiseren. Terwijl de klimaatcrisis versnelt en telkens dodelijker om zich heen grijpt, zullen steeds meer mensen opdagen voor geweldloze daden van burgerlijke ongehoorzaamheid.

Greenpeace ontstond, meer dan vijftig jaar geleden, op basis van de vaste overtuiging dat geweldloos verzet tegen onrechtvaardige wetten de geesten wakker kon schudden en, binnen de grenzen van onze planeet, voor een betere samenleving kon zorgen. Die overtuiging blijft geheel overeind.

Joeri Thijs is woordvoerder van Greenpeace België.