Jong talent: Sara Lembrechts verdedigt kinderrechten in asielprocedures

‘Als de asielaanvraag van niet-begeleide minderjarigen wordt afgewezen, kunnen ze daartegen in beroep gaan’, zegt onderzoeker Sara Lembrechts. ‘De zaak wordt dan voor een rechtbank gebracht, dat is de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen (RvV). Mijn onderzoek laat zien dat de manier waarop de asielprocedure in beroep georganiseerd wordt, voorbijgaat aan bepaalde rechten uit het Kinderrechtenverdrag.’

Voor haar doctoraatsonderzoek aan de UGent bekijkt Lembrechts hoe dat beter kan. ‘Samen met collega Ellen Van Vooren, de RvV en vier Afghaanse minderjarigen die door de asielrechter gehoord werden, hebben we een nieuwe zittingszaal ontworpen die kinderrechten en een zorgzame benadering vooropstellen.’ Het cocreatief ontwerp is een primeur in Europa.

Hoe werd de zittingszaal aangepast?

Sara Lembrechts: De nieuwe zittingszaal combineert de formele vereisten van de asielprocedure met wat jongeren belangrijk vinden in hun contact met de rechter. De opvallendste aanpassing is dat alleen de mensen die iets met het dossier te maken hebben, de zitting bijwonen. Verder zijn er ook ruimtelijke aanpassingen doorgevoerd. Zo zitten alle aanwezigen op dezelfde stoelen aan drie tafels die op hetzelfde niveau staan, waardoor iedereen elkaar kan aankijken. De deur van de zaal blijft meestal wel open, omdat zulke zittingen in principe openbaar zijn.

Het ontwerp werd in december voor het eerst realiteit. Hoe waren de reacties?

Lembrechts: Jongeren kunnen moeilijk vergelijken, omdat zij slechts één keer naar de RvV komen, maar rechters, advocaten en voogden reageren voorlopig positief. Zij hebben het gevoel dat jongeren zich nu beter gehoord en gezien voelen. Ook ik zag – na meer dan 500 uur aan observaties – een wereld van verschil.

Child Focus: ‘Vooral Afghaanse en Marokkaanse jongens verdwijnen van de radar’

De nieuwe zittingszaal wordt nu zes maanden getest. Wat dan?

Lembrechts: Dan evalueren we of deze aanpak leidt tot een meer menselijke en kwaliteitsvolle interactie tussen jongeren en rechters. Als dat het geval blijkt, zullen we de ruimte hopelijk kunnen behouden zoals ze nu is. Maar als ik mag dromen, dan hoop ik dat we voor een modulaire opstelling kunnen gaan, zodat de ruimte ook aangepast kan worden voor andere groepen. Zo kunnen we voor alle vormen van rechtspraak de ideale interactie faciliteren.

‘Fors geschonden kinderrechten: opvang van niet-begeleide minderjarigen gaat van kwaad naar erger’