Afkoopwet levert België ruim een miljard euro op

Sinds 2011 kunnen verdachten in België hun strafvervolging afkopen met een verruimde minnelijke schikking. Het afgelopen decennium hebben 1530 verdachten dat gedaan, goed voor een totaalbedrag van 1,085 miljard euro. Maar het blijven geheime deals: 9 op de 10 schikkingen werden nooit publiek. Dat blijkt uit een onderzoek van Knack, De Tijd en Le Soir.

Consternatie begin december: De Tijd en Le Soir onthulden dat tien verdachten uit het onderzoek naar fraude in het Belgische voetbal een verruimde minnelijke schikking hadden gesloten met het federaal parket. Bekende figuren zoals Bart Verhaeghe (voorzitter Club Brugge), Vincent Mannaert (manager Club Brugge), Michel Louwagie (manager AA Gent) en Patrick Janssens (oud-bestuurder KRC Genk) mochten van het Openbaar Ministerie hun strafvervolging afkopen. Dat ligt maatschappelijk gevoelig. Al sinds de wet op de verruimde minnelijke schikking in 2011 van kracht werd, vormt hij regelmatig het voorwerp van hevig debat in België. Is dit geen vorm van klassenjustitie?

Minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open VLD) heeft recent de opdracht gegeven aan de Hoge Raad voor Justitie om de afkoopwet te evalueren. Knack, De Tijd en Le Soir hebben het resultaat van die oefening niet afgewacht, maar zijn zelf aan de slag gegaan. We vroegen de laatste statistieken op bij het Openbaar Ministerie, deden een uitgebreide data-analyse, raadpleegden open bronnen op zoek naar uitgelekte schikkingen en spraken met magistraten en advocaten.

1530 schikkingen in ruim 10 jaar tijd

Tussen mei 2011 en december 2021 zijn in België 1530 verruimde minnelijke schikkingen voorgesteld aan verdachten – zowel mensen als rechtspersonen. Sinds 2019 gaat het om schikkingen die ook zijn bekrachtigd door een rechter (daarvoor was dat nog géén wettelijke vereiste). Het totaalbedrag van al die schikkingen samen is 1.085.244.420 euro.

Dat totaalbedrag omvat niet enkel de afkoopsom die de verdachten aan het Openbaar Ministerie verschuldigd zijn (518 miljoen euro). Vooraleer het OM een schikking goedkeurt, moeten eerst de benadeelden van het vermeende misdrijf vergoed worden. Aangezien minnelijke schikkingen vaak worden afgesloten voor financiële en fiscale inbreuken, is het doorgaans de fiscus aan wie betaald moet worden (407 miljoen euro). Het RSZ kreeg dan weer 0,7 miljoen euro terug, andere benadeelden 20 miljoen euro. Inbeslagnames van het vermogensvoordeel zijn in het totaalplaatje goed voor 138 miljoen euro, gerechtskosten voor minder dan een half miljoen euro.

Het communautaire plaatje

In Vlaanderen heeft het OM het hoogst aantal verruimde minnelijke schikkingen voorgesteld (763 schikkingen op een totaal van 1530). Wallonië staat op de tweede plaats (487), Brussel derde (254).

Wanneer we verder inzoomen op de rechtsgebieden, dan steekt Gent er bovenuit met 515 schikkingen. Dat is een derde van alle schikkingen. Na Gent volgen Luik (323), Brussel (254) en Antwerpen (248).

Opvallend verschil tussen de regio’s zijn de bedragen die de afkoopwet sinds 2011 heeft opgeleverd. In Vlaanderen gaat het om 557 miljoen euro, het 24-voudige (!) van de 23 miljoen uit Wallonië. Brussel volgt op de tweede plaats, met een resultaat van 484 miljoen euro. Nuance: de helft van dat Brusselse bedrag gaat terug op één schikking, namelijk die met de Zwitserse HSBC Private Bank SA (goed voor 294 miljoen euro).

Gemiddeld genomen betalen verdachten in Wallonië 47.595 euro per schikking, in Vlaanderen 729.752 euro en in Brussel 1,9 miljoen euro (opnieuw: het dossier-HSBC heeft een grote impact op het Brusselse gemiddelde).

Nergens ligt dat gemiddelde zo laag als in het rechtsgebied Bergen: daar betaalden verdachten het voorbije decennium gemiddeld genomen slechts 32.544 euro per verruimde minnelijke schikking. We vroegen het Parket-Generaal van Bergen om commentaar, maar ontvingen géén reactie.

9 op de 10 schikkingen blijven geheim voor het publiek

Het OM communiceert zelf vrijwel nooit over afgesloten schikkingen. Tussen de persberichten van de afgelopen jaren troffen we maar drie voorbeelden aan. Het gaat om de schikking met HSBC uit 2019, die met de ex-topvrouw van Proximus Dominique Leroy uit 2020 en nog een schikking uit 2020 in een dossier van voedselfraude.

Op basis van duizenden krantenartikels uit de databank Belga.press maakten we zelf een oplijsting van schikkingen die sinds 2011 zijn uitgelekt in de pers. We komen uit op 145 schikkingen. Op een totaal van 1530 schikkingen is dat nog géén tien procent. Of anders geformuleerd: 9 op de 10 schikkingen blijft geheim voor het publiek.

De grootste schikkingen die uitlekten, zijn afgesloten door de banken HSBC en UBS, diamantbedrijf Omega Diamonds, de Nederlandse zakenman Louis Reijtenbagh, en de familie De Clerck.

Lees ook: Johan Delmulle over afkoopwet: ‘Bedragen wél vrijgeven’

Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met Lars Bové (De Tijd) en Xavier Counasse (Le Soir).