Advocaten weduwe Chovanec: ‘Onderzoeksrechter heeft een trumpiaanse alternatieve waarheid verzonnen’

Aan de onschuld van de 31 verdachte agenten en medici wordt niet getwijfeld. De dood van Jozef Chovanec in een cel is Charleroi is zijn eigen schuld, oordeelt de onderzoeksrechter. Er komt geen proces. Knack sprak met de advocaten van zijn weduwe.

Na zes jaar onderzoek naar de dood van de Slowaak Jozef Chovanec (38) in een cel in Charleroi komt er geen doorverwijzing naar de correctionele rechtbank. De 31 verdachten, onder wie agenten en het medische team, hebben geen schuld aan zijn dood, oordeelt de Henegouwse raadkamer van de rechtbank van eerste aanleg. Chovanec doodde zichzelf door met zijn hoofd tegen de celdeur te bonken, is het oordeel.

De weduwe van Chovanec gaat in beroep. Knack sprak eerder al met de patholoog die zijn dood onderzocht. Die is het niet eens met de doodsoorzaak. Ook de twee advocaten van de weduwe steigeren.

Hoe reageerde Henrietta Chovancova, de weduwe van Jozef Chovanec, op het feit dat er voorlopig geen proces komt?

Ann Van de Steen: Ze is verdrietig en verbouwereerd. Ze heeft ons gevraagd om in beroep te gaan tegen de beslissing van niet-doorverwijzing. Desnoods gaat ze verder tot bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens.

De advocaat van enkele van de agenten zou tegen jullie een klacht indienen wegens ‘tergend en roekeloos geding’. Hebben jullie die klacht al ontvangen?

Van de Steen: Nee, en die zal er ook niet komen. Juridisch is dat quatsch. Je kunt geen klacht indienen tegen een advocaat omdat die in beroep gaat. In beroep gaan is een procedureel recht. Die man was waarschijnlijk boos. Hij maakt zich meer zorgen over het al dan niet verspreiden van de beelden van de dood van Chovanec dan over de inhoud en de gruwel ervan.

Wat zijn de voornaamste fouten in dit dossier?

Van de Steen: Hebt u even? De lijst is te lang voor dit interview, wij kunnen hier twee dagen over pleiten. In elk geval is het zeer merkwaardig dat iemand sterft in een cel en dat men daarna de cel poetst, het bebloede deken in de wasmachine stopt en een pv opstelt over een kras op het horloge van een agent, niet over de dood van het slachtoffer. Men trok zich niets aan van de dood van die man.

Zonder de klacht van Henrietta was er zelfs geen onderzoek gekomen. Dat onderzoek werd dan snel gesloten. Tot Henrietta twee jaar later, tegen ons advies in, de beelden heeft doorgegeven aan de krant Het Laatste Nieuws.
Lennert Dierickx: In het heropende onderzoek daarna vond de onderzoeksrechter een reconstructie overbodig. Wij hebben moeten procederen om ze toch te krijgen.

Van de Steen: En toen de reconstructie er uiteindelijk kwam, was het een lachertje. De dood van Chovanec is gefilmd. De betrokkenen moesten uitbeelden wat er gebeurd was, maar deden dat steevast anders dan op de beelden te zien was. De onderzoeksrechter zei: ‘Als de agenten zeggen dat het zo was, dan is dat zo.’ Hallucinant. Of neem die arts die beweerde dat hij nog controle heeft gedaan op Chovanec, terwijl op de beelden te zien is dat hij niet in de cel is geweest. Dan val je toch van je stoel?
Dierickx: Dit dossier heeft trumpiaanse vormen aangenomen: er is een soort alternatieve waarheid verzonnen. Terwijl we de ongelooflijke – zij het gruwelijke – luxe hebben dat er beelden zijn van wat er in die cel gebeurd is. Zo veel zaken kun je op beeld gewoon met je eigen ogen zien. En toch wordt erover gediscussieerd alsof die beelden niet bestaan.

Is er sprake van systeemfalen in deze zaak?

Dierickx: Ja, er is systeemfalen op verschillende niveaus. Dat het onderzoek al zes jaar loopt om tot op dit punt te komen, krijg je in het buitenland niet uitgelegd. Ten tweede is elke vooruitgang in het dossier er gekomen door onderzoeksdaden die zijn afgedwongen door het slachtoffer. In ons rechtssysteem is het toch niet de bedoeling dat het slachtoffer zelf onderzoeksrechter moet spelen? Als Henrietta de beelden niet had gelekt aan de pers, dan was het dossier misschien vijf jaar geleden al afgesloten. En ten derde, de kwaliteit van het onderzoek is abominabel. Onwil of onkunde, maar zeker een van de twee. Het parket en de onderzoeksrechter hebben absoluut niet de moeite gedaan om de onderste steen boven te halen.

Dit alles is catastrofaal voor het geloof in politie en justitie. Voor dat geloof is het absoluut noodzakelijk dat een overlijden, waarbij politie betrokken is, tot op het bot onderzocht wordt. Dit onderzoek is met slepende voeten gevoerd. En dan druk ik me heel voorzichtig uit.

Van de Steen: Hoe moet je dit nog gaan uitleggen? Diezelfde agenten moeten u en mij morgen beschermen.

Patholoog Wim van de Voorde, die jullie hebben gevraagd om een tegenexpertise, zei aan Knack dat hij nog nooit eerder had meegemaakt dat de meningen over een doodsoorzaak zo ver uiteen liggen.

Dierickx: Dat die discussie over iets zo fundamenteels als de doodsoorzaak tot op vandaag nog loopt, is onbegrijpelijk. Het gaat over perfect waarneembare medische vaststellingen: hersenscans, autopsieverslagen en geanalyseerde bloedstalen. Hersenletsel (doordat Chovanec met zijn hoofd tegen de celdeur bonkte, nvdr) of verstikking (doordat de agenten een deken rond zijn hoofd draaiden en op hem gingen zitten, nvdr)? Dat je er als onderzoeksrechter niet in slaagt om dat uit te klaren, snap ik niet. Eén groep experts zit ernaast.
Van de Steen: Als Chovanec gestorven zou zijn door met zijn hoofd tegen de muur te bonken, dan was hij direct doodgevallen. Maar twee uur na dat incident hielden ze hem met vijf man in bedwang. Zo dood was hij dan niet, hè? Uit de analyse van de hersenkwabben bleek trouwens dat die schade zo klein was dat ze onmogelijk de oorzaak van zijn dood kon zijn.

Ziet u hier een doofpotoperatie in?

Dierickx: Doordat alles wordt beslist achter de gesloten deuren van de raadkamer en er voorlopig geen publiek proces komt, wek je in elk geval de schijn dat sommige zaken niet naar boven mogen komen. Een dodelijke perceptie.

Het is ook ongezond dat een onderzoeksrechter, die constant in nauw contact staat met het eigen korps, agenten uit datzelfde politiekorps moet onderzoeken. Dat zeggen wij al vanaf dag één. Helaas bestaat er geen juridische mogelijkheid om het onderzoek te verplaatsen naar een ander gerechtelijk arrondissement. Alweer een systemisch falen.