Advocate Davina Simons zet vraagtekens bij de invulling van het nieuwe seksuele strafrecht: ‘We moeten oog blijven hebben voor de complexiteit van seksuele interacties tussen twee mensen.’
Advocate Davina Simons, bekend als voortrekster in de strijd tegen geweld op vrouwen, gaf de voorbije dagen vanuit haar vakantieadres in Zuid-Afrika op social media duiding bij het omstreden vonnis in de verkrachtingszaak in Leuven. Een 24-jarige student gynaecologie werd schuldig bevonden aan verkrachting van een medestudente die te dronken zou zijn geweest om nog toestemming te kunnen geven voor seks, maar hij kreeg geen straf. De flamboyante advocate betreurt de initiële berichtgeving over de rechterlijke uitspraak en de ophef die daardoor is ontstaan. Ze roept op tot nuance.
Op het protest in Leuven: ‘Een verkrachter die gynaecoloog wordt: dat kán toch niet?’
Simons vindt de zaak eigenlijk een twijfelgeval, dat zich ergens in de grijze zone van het nieuwe seksuele strafrecht bevindt. ‘Voor hetzelfde geld was de jongeman vrijgesproken. Bij verkrachting denken de meeste mensen aan bruut seksueel geweld, maar het begrip dekt een veel bredere lading. Deze zaak verdient daardoor ook een veel genuanceerder benadering. In de oorspronkelijke berichtgeving ontbrak nuance, waardoor er bij de publieke opinie veel verontwaardiging en onbegrip is ontstaan. Ook verschillende influencers en mediafiguren hadden allemaal een uitgesproken mening klaar, zonder dat ze het vonnis hadden gelezen. Dat was olie op het vuur en zo is het debat ontspoord.’
Waar zitten voor u de nuances?
Davina Simons: Het gaat om twee studenten die allebei gedronken hadden bij het uitgaan en elkaar dan zijn tegengekomen op straat in Leuven. Uit het vonnis blijkt dat de jongen het meisje in eerste instantie wilde helpen en dat ze eigenlijk een fijne avond hebben gehad, waarbij een aantal keer is gekust.
De jongen, zo blijkt verder uit het vonnis, heeft ook echt veel moeite gedaan om dat meisje nog tot bij haar vriendinnen te brengen, waar ze zou blijven overnachten, want zij studeerde in Hasselt. Hij heeft zelf de vriendin gebeld waar het meisje zou blijven slapen om het adres te vragen. Hij is met het meisje naar dat kot gegaan, en heeft daar met haar staan wachten, maar de vriendin gaf niet thuis.
‘Ik denk dat veel studenten na een nachtje stappen al eens iets soortgelijks hebben meegemaakt.’
Uiteindelijk besliste het meisje om mee te gaan naar zijn kot, nog een half uur verder wandelen. Daar aangekomen, kwam het tot seks. De jongeman verklaarde dat hij haar ook gevraagd heeft of het oké was om seks te hebben zonder condoom. Daarna zouden ze in elkaars armen in slaap gevallen zijn.
Toen ze de volgende morgen wakker werden en hij haar een kus wilde geven, wilde zij dit niet. De jongen was zich op dat moment van geen kwaad bewust. Dat lijkt me toch een heel gelaagd verhaal. Ik denk dat veel studenten na een nachtje stappen al eens iets soortgelijks hebben meegemaakt.
Toch is het wel degelijk verkrachting, oordeelde de rechtbank?
Simons: Sinds de hervorming van het seksueel strafrecht is het begrip toestemming wettelijk verankerd. Bij seksuele handelingen moet er sprake zijn van toestemming, die uit vrije wil moet zijn gegeven.
‘Vanaf wanneer precies ben je te dronken om nog toestemming te kunnen verlenen voor seks?’
Iemand die zo dronken is dat de vrije wil is aangetast, kan volgens de nieuwe wet dus geen toestemming geven om seks te hebben. Maar vanaf wanneer ben je dan te dronken om nog toestemming te kunnen verlenen? Er staat immers geen alcoholpercentage in de wet.
En wat als ze allebei dronken zijn en de pleger ook niet goed meer kan inschatten hoe dronken het slachtoffer is en of ze haar grenzen nog wel goed kan aangeven?
Simons: Dat is een zeer belangrijke vraag: wat wanneer je allebei dronken bent? Nu wordt de jongeman aan de schandpaal genageld als verkrachter, omdat de rechtbank uit de omstandigheden heeft afgeleid dat het meisje te dronken zou zijn geweest om nog te kunnen instemmen met seks. Wettelijk gezien valt dit dus onder verkrachting, maar de term verkrachting dekt zoals gezegd een heel brede lading.
De feiten zelf worden door de beklaagde niet betwist. Die jongen heeft toegegeven dat er seks is geweest en dat zij dronken was, en hij ook, maar hij kon nog wel beschrijven hoe de avond was verlopen, waar ze waren geweest en wat ze hadden gedaan. Maar was zij dan zo dronken dat haar vrije wil was uitgeschakeld? Daarvoor dient per dossier naar de concrete omstandigheden te worden gekeken en dat is moeilijk te beoordelen. In dit geval oordeelde de rechter van wel.
Na de Leuvense verkrachtingszaak: ‘Dit vonnis leert óók dat er een stap vooruit is gezet’
Het stereotiepe beeld van een verkrachter is natuurlijk ook een mythe. We weten inmiddels toch dat verkrachters meestal bekenden zijn en niet wildvreemden die uit de bosjes springen?
Simons: Absoluut, maar die jongen wordt nu wel afgeschilderd als een seksueel roofdier, terwijl de hele context toch een veel genuanceerdere blik op de zaak werpt. Seksueel strafrecht is vaak zeer complex en niet zwart-wit.
Vindt u dat er in deze zaak ook een verantwoordelijkheid van het slachtoffer is?
Simons: De toegenomen aandacht van de laatste jaren voor seksueel grensoverschrijdend gedrag in het algemeen juich ik alleen maar toe. Ik ben daarvan zoals bekend een groot pleitbezorger, maar we dreigen soms door te schieten. Er moet ruimte blijven voor nuance, die ook tot uiting moet komen bij de straftoemeting.
‘Seksueel strafrecht is vaak zeer complex en niet zwart-wit.’
De reden waarom die student uit Leuven geen straf heeft gekregen, is dan ook niet alleen zijn ‘gunstige persoonlijkheid’, zoals in het vonnis staat, maar ook en vooral omdat er schuldinzicht was en alle omstandigheden mee in overweging zijn genomen.
Strikt genomen kan dit, onder de nieuwe strafwet, vanwege haar dronkenschap, inderdaad gelden als een verkrachting. Maar voor hetzelfde geld was hij vrijgesproken.
Is er volgens u een probleem met het nieuwe seksuele strafrecht?
Simons: Dat nou ook weer niet. Het moet alleen nog wat vorm krijgen, omdat het allemaal nog zo nieuw is. En er is nog relatief weinig rechtspraak en nauwelijks rechtsleer over die nieuwe wetsartikelen.
De reden waarom het concept toestemming zo sterk in de wet is verankerd, is omdat het uiteraard de basis moet zijn van seksuele betrekkingen. Dus het is ook een heel belangrijk criterium.
Maar een goede raad voor jonge mannen en vrouwen die aan hun studententijd beginnen: geen dronken seks meer?
Simons: Dat lijkt me zeker aan te raden, maar moet er dan vooraf worden gecheckt hoeveel glazen iemand heeft gedronken? En wat is dan het glas te veel? Als nieuwe vuistregel kun je inderdaad zeggen: zodra je vermoedt dat je potentiële bedpartner dronken is, moet er geen seks van komen. Ik vraag me toch af waar dit heen gaat. Uiteraard mogen verkrachters niet vrij rondlopen. Maar er moet wel oog blijven voor de realiteit, en voor de complexiteit van seksuele interacties tussen twee mensen.
