‘24 uursstakingen in gevangenissen? Mensenrechten verdragen geen pauzeknop’

Gevangenisdirecteur Serge Rooman klaagt de huidige gang van zaken aan tijdens stakingen in de gevangenissen, waarbij cipiers in de eerste 48 uur niet opgevorderd kunnen worden, en politieagenten dan noodgedwongen moeten bijspringen.

Op 8, 12 en 14 maart worden drie nieuwe 24 uursstakingen aangekondigd in de Belgische gevangenissen: één voor de vrouwenrechten en één tegen de Europese besparingsmaatregelen. De politiediensten zullen massaal opgevorderd worden om bijstand te verlenen. Moeten de politiediensten niet vooral de openbare ruimte beveiligen? De wet op de minimale dienstverlening voorziet nochtans een oplossing voor dit probleem.  

In de nasleep van de druggerelateerde geweldspiraal in Brussel met de gemeente Peterbos als ‘premium hellhole‘ regent het duidingen en verklaringen. Een realistische kijk op de situatie krijgen we van de politiediensten op het terrein. De korpschef van Brussel-zuid, Jurgen De Landsheer, gaf eerder al aan dat de politiediensten te veel belast worden met “andere taken”. Iets wat ook bevestigd werd door de Minister van justitie.

In één adem verwees de korpschef naar de politionele bijstand bij gevangenisstakingen. In principe zou dat probleem er eigenlijk niet mogen zijn. Sinds de wet op de minimale dienstverlening in gevangenissen is er een minimumbezetting vereist in gevangenissen tijdens stakingen. Deze minimale bezetting door penitentiair personeel voorziet in een minimumdienst die de basisrechten van burgers in detentie kan garanderen. Nochtans zien we bij de veelvuldige stakingen in het gevangeniswezen telkens een enorme inzet van politionele bijstand.

Bepaalde politiezones worden tijdens stakingen quasi “leeggeplukt” om bijstand te verlenen in de gevangenis. De regio Noorderkempen kan ervan mee spreken. Hoe moet men dit rare samengaan begrijpen van een wet op een minimumbezetting, en toch een uitgebreide politionele bijstand? Beide zouden mekaar moeten uitsluiten, denk een wakkere burger toch?    

De angel die alles verduidelijkt, zit jammer genoeg in de wet zelf vervat. De wet voorziet immers dat er geen opvordering van penitentiair personeel kan gebeuren tijdens de eerste 48 uur van een stakingsactie. De opvordering kan pas in gang gezet worden als de acties langer dan 48 uur duren. En zo gebeurt het dat we sinds deze wet er is, nagenoeg geen stakingen meer hebben gekend die langer duurden dan 48 uur.

Er is wel een inflatie aan 24 uursstakingen in de plaats gekomen. Het verschil is frappant. Alle argumenten die ooit aan de basis lagen om in een wet op een minimale dienstverlening te voorzien, zijn in die eerste 48 uur precies niet meer van tel. Tijdens die periode lijken de basisrechten niet meer zo ‘basic’ voor de wetgever.

Volgens mij vertdraagt een rechtsstaat geen pauzeknop als het gaat om mensenrechten.  

Het gevolg van deze situatie is dat veelal zeer specifieke basisfuncties in de gevangenis in die eerste 48 uur worden ingevuld door politieagenten aangevuld met een amalgaam van penitentiair personeel (medische dienst, administratie, bewaking, techniekers,…). Het vergt bijzonder veel moed van deze medewerkers die in dergelijke penibele omstandigheden het verschil nog willen maken.   

Het hallucinante van deze hele situatie en de onveilige werk- en verblijfsomstandigheden voor zij die op dat ogenblik nog in de gevangenis zijn, werd tijdens de staking van 12 juni vorig jaar door de centrale toezichtsraad (CTRG) uitvoerig gedocumenteerd tijdens een plaatsbezoek in de gevangenis van Merksplas. Het eindrapport telde maar liefst 19 pagina’s en is consulteerbaar op haar website.

In haar advies aan de Minister van Justitie lezen we “De CTRG beveelt de minister van Justitie aan om de opvorderingsmogelijkheid van personeel door de provinciegouverneur uit te breiden tot alle stakingen opdat de essentiële diensten ook bij stakingen van minder dan 48 uur kunnen worden gegarandeerd”.

Met de hete adem van druggerelateerd geweld in onze grootsteden en alweer twee nieuwe 24 uursstakingen in één week tijd, is het hoog tijd dat de wetgever of de Minister een initiatief neemt om de opvordering van penitentiair personeel mogelijk te maken vanaf het eerste uur. 

Een dergelijke initiatief is een zuivere win-win voor alle betrokken partijen. Politiediensten zullen niet meer massaal bijstand moeten leveren tijdens gevangenisstakingen. Ze kunnen dan eindelijk hun mankracht kunnen inzetten om de veiligheid van de openbare ruimte te garanderen. Bovendien is er geen extra kost aan verbonden. Wie kan daar tegen zijn?  

Vervolgens vinden er geen structurele schendingen meer plaats van basisrechten van gedetineerde burgers tijdens stakingen. Dit zou in een rechtsstaat de evidentie zelf moeten zijn. Wie kan daar tegen zijn?

Ten slotte geeft dit aan het penitentiair personeel dat werkt tijdens stakingen een kader om in veilige omstandigheden te kunnen werken gezien de basisfuncties door geschoold penitentiair personeel bezet worden. Wie kan daar tegen zijn?

Wie is hier eigenlijk nog de benadeelde bij een dergelijke opvorderingsplicht vanaf het eerste uur? En waarom duurt dat zolang?