Johan Van Overtveldt (N-VA): ‘De banken verdienen vandaag goed en makkelijk geld’

‘Het is lang niet zeker dat de bankencrisis achter de rug is’, zegt oud-minister van Financiën Johan Van Overtveldt (N-VA). Hij geeft meteen een wenk aan zijn opvolger Vincent Van Peteghem: ‘Dring er bij de banken op aan dat ze de rente op het spaarboekje verhogen.’

Oei, hier gaan we weer. Dat was het eerste wat Europarlementslid en ex-minister van Financiën Johan Van Overveldt (N-VA) dacht toen hij vernam dat de Zwitserse grootbank Credit Suisse dreigde kopje-onder te gaan en gered moest worden. Het bracht akelige herinneringen naar boven aan de bankencrisis van 2008. Toen moest de overheid, en dus de belastingbetaler, bijspringen om de grootbanken Fortis en Dexia uit de nood te helpen.

‘Ik zie wel grote verschillen met de situatie in 2008,’ zegt Van Overtveldt, ‘zowel in positieve als in negatieve zin. Positief is dat de schulden van de banken nu veel minder vergiftigd zijn dan vijftien jaar geleden. Toen zaten ze met de zogenaamde herverpakte kredieten, waarvan niemand goed wist wat ze waard waren. De banken beschikken nu ook over veel grotere financiële buffers. Ze kunnen beter tegen een stootje.’

Op welk vlak staan we er slechter voor dan bij de vorige bankencrisis?

Johan Van Overtveldt: Nogal wat landen staan er budgettair slechter voor, ze hebben veel schulden. Wanneer ze daarbovenop nog een bank moeten redden, zou dat grote financiële gevolgen kunnen hebben voor de overheidsfinanciën. Daarnaast kampen we met een hoge inflatie, die de Europese Centrale Bank (ECB) probeert in te tomen door de rente op te trekken. Als die fors wordt verhoogd, zal de economie minder goed draaien en zullen de financiële instellingen daaronder lijden. Wordt ze niet voldoende verhoogd, dan blijven we zitten met een hoge inflatie. De ECB bevindt zich dus in een catch-22. Het is onmogelijk om het juiste te doen.

Probleembank Credit Suisse werd overgenomen door haar Zwitserse collega UBS. Is de bankencrisis nu bezworen?

Van Overtveldt: Dat durf ik niet te zeggen. Uit de crisis van 2008 hebben we geleerd dat we niet naïef mogen zijn. Het is lang niet zeker dat alles achter de rug is. Er kunnen vandaag of morgen problemen bij een andere grote bank opduiken.

Er was al langer sprake van problemen bij Credit Suisse. Ook Deutsche Bank en Société Générale gaan al enige tijd over de tongen.

Van Overtveldt: Ik zal geen namen noemen, maar het is duidelijk dat als zo’n grote bank in de problemen komt, de kans reëel is dat andere banken meegesleurd worden in hun val. Beleggers en investeerders zullen nog enige tijd wantrouwig staan tegenover de financiële sector.

De Belgische banken behoren tot de veiligste van Europa. De spaarders hoeven niet bang te zijn.

Is ons spaargeld nog wel veilig? Pierre Wunsch, de gouverneur van de Nationale Bank, vindt alvast van wel.

Van Overtveldt: De Belgische banken behoren tot de veiligste van Europa. Het spaargeld is sinds de vorige bankencrisis door de overheid gegarandeerd tot 100.000 euro. Bovendien heeft de ECB gezegd dat ze altijd zal ingrijpen als dat nodig zou blijken. De Belgische spaarders hoeven dus niet bang te zijn.

Zou het, om het vertrouwen in de banken volledig te herstellen, niet beter zijn om de overheidsgarantie van 100.000 euro uit te breiden tot al het geld dat op een spaarrekening staat?

Van Overtveldt: Daar valt iets voor te zeggen, zeker als je vreest dat mensen in paniek het geld van hun spaarrekening zullen halen. Daardoor zouden financiële instellingen kunnen kapseizen. Je moet het dan wel in Europees verband doen, want als alleen land A zo’n maatregel treft, krijg je gigantische kapitaalsverschuivingen. Dan verhuizen massa’s spaargeld van alle andere landen naar land A omdat er meer garanties worden geboden. Er moet zeker over worden nagedacht om het door de overheid gegarandeerde bedrag van 100.000 euro op te trekken. Sinds dat bedrag werd vastgelegd, is er al een inflatie van 25 procent geweest. Alleen al daarom is het verdedigbaar om het te verhogen tot 125.000 euro. Het is aan de minister van Financiën om dat in gang te zetten. En dat is niet het enige wat hij zou moeten doen.

Wat zou Vincent Van Peteghem (CD&V) dan nog moeten doen?

Van Overtveldt: De banken verdienen vandaag goed en makkelijk geld dankzij de renteverhogingen van de ECB. Voor het geld dat ze nu verplicht moeten stallen bij de centrale banken, krijgen de commerciële banken een rente van 3 procent. Ondertussen krijgen de spaarders op hun spaarboekje nog altijd maar een karige 1 procent. Die spanning wordt onhoudbaar. Natuurlijk moeten de banken winst boeken, maar nu maken ze zonder enig risico te nemen toch wel erg veel winst. Als minister van Financiën zou ik er bij de banken op aandringen dat ze de rente op het spaarboekje verhogen.

Hoe zwaar wegen de huidige bankencrisis en het optrekken van de rente op de economische groei?

Van Overtveldt: Daar zijn economen het niet over eens. Feit is dat de ECB op korte termijn de rente fors heeft opgetrokken, van nul procent in juli vorig jaar naar 3 procent nu. Daardoor werden leningen voor bijvoorbeeld een huis of voor investeringen fors duurder. Dat heeft natuurlijk gevolgen voor de economie, al zullen we de effecten daarvan pas na één à twee jaar zien. Die gevolgen zullen nog worden versterkt door een ander fenomeen dat we nu zien: banken willen in deze onzekere financiële tijden bijkomende risico’s vermijden, dus zijn ze strenger bij het verlenen van kredieten. Ook dat zal wegen op de economische groei.

Als de ECB aarzelt om de inflatie te bestrijden met renteverhogingen, is het mogelijk dat we bijna verplicht zijn om een recessie te creëren om ze onder controle te krijgen.

Zal het leiden tot een recessie, een krimp van onze economie?

Van Overtveldt: Uw vraag doet me terugdenken aan het interview dat ik eind vorige eeuw had met wijlen Paul Volcker, de voorzitter van de Federal Reserve, de Amerikaanse centrale bank. Hij zei: als je toelaat dat de inflatie uit de hand loopt, ben je bijna verplicht om een recessie te creëren om ze opnieuw onder controle te krijgen. We zijn zover nog niet, maar als de ECB aarzelt om de inflatie te bestrijden met renteverhogingen, dan zouden we op dat punt kunnen komen. Dan krijgen we het slechtste van twee werelden: een inflatie die we niet onder controle krijgen én een rentebeleid dat remmend werkt op de economie. Het gevolg daarvan zal zijn: minder economische groei, meer werkloosheid, overheidsbegrotingen die nog meer in het rood gaan, staatsschulden die nog hoger oplopen. Dan zakken we helemaal weg in het moeras. Nogmaals, we zijn zover nog niet, maar als de komende weken en maanden niet de juiste beslissingen worden genomen, is het risico op zo’n scenario reëel.