Jobmotor in België valt stil, alleen de overheid zorgt nog voor extra banen

Vorig jaar steeg het aantal jobs in ons land met 13.000. Dat was volledig te danken aan de toename van het aantal banen die door de overheid betaald of gesubsidieerd worden, blijkt uit cijfers van de Nationale Bank. Onze overheid wordt niet uitgekleed, maar dikt nog altijd aan.

In 2024 kwamen er netto 13.000 banen bij in ons land. Die groei kwam er dankzij de overheid. Want bij de overheid en het onderwijs kwamen er afgerond 8000 jobs bij, in de gezondheidszorg, de maatschappelijke dienstverlening en cultuur, die deels met belastinggeld worden gesubsidieerd,  nog eens pakweg 6000.

Dat wil zeggen dat de overheid in ruime zin nu goed is voor 38 procent van de binnenlandse werkgelegenheid in loondienst. In 1995 was dat 35 procent. Het aantal mensen met werk dat betaald of gesubsidieerd wordt door de overheid stijgt dus. 

In de industrie, de bouw, handel, bij banken en verzekeringen, kortom in de conjunctuurgevoelige bedrijfstakken, gingen er netto 9000 jobs verloren. Met andere woorden: het aantal jobs die er in groeiende bedrijven het afgelopen jaar bijkwamen plus het aantal jobs van de werkgevers die toen gestart zijn, was minder dan het aantal jobs die in dit segment verloren gingen.

‘Voor het eerst in jaren is de werkgelegenheid in de conjunctuurgevoelige sectoren gedaald’, becommentarieerde Pierre Wunsch, gouverneur van de Nationale Bank.

Meer overheidsbanen

Er werken nu 889.000 mensen voor de overheid en in het onderwijs. Nog eens 715.000 mensen zijn aan de slag in de gezondheidszorg, maatschappelijke dienstverlening en cultuur. Samen zijn dus 1.604.000 mensen aan de slag in banen die door de overheid worden betaald of gesubsidieerd. In deze cijfers is het personeel van ‘autonome’ overheidsbedrijven als de NMBS en Infrabel, die zonder overheidsgeld niet kunnen overleven, niet meegeteld.

‘De werkgelegenheid bij de overheid blijft sterk toenemen’, concludeert de Nationale Bank. In 2024 nam het personeelsbestand bij de overheid opnieuw toe met 1 procent. Op lange termijn bekeken steeg de werkgelegenheid het sterkst bij de gemeenschappen en gewesten, namelijk met 1,8 procent per jaar.

Het aantal jobs bij de overheid en in het onderwijs is groter in Wallonië dan in Vlaanderen, terwijl het aandeel in Brussel nog groter is. Maar ook bij de federale overheid en de sociale zekerheid neemt het aantal banen toe.

Werkzaamheidsgraad

Dat het aantal banen bij de overheid toeneemt heeft als gevolg dat de overheid meer loon moet uitbetalen. In 2024 waren die lonen goed voor bijna een kwart van de totale uitgaven. De groei van de totale bezoldiging is natuurlijk geen goed nieuws voor de overheidsfinanciën. De  regering-De Wever heeft van het rechttrekken van onze overheidsfinanciën haar voornaamste doel  gemaakt.

Dat er vorig jaar netto slechts 13.000 banen bijkwamen, is ook op een andere manier slecht nieuws voor de regering-De Wever. Want die rekent erop dat tegen 2030 80 procent van de mensen tussen 20 en 64 jaar aan de slag is. Vandaag is dat 72 procent.

Die 80 procent werkzaamheidsgraad is belangrijk: de overheid moet dan minder geld uitgeven aan uitkeringen en krijgt meer geld binnen dankzij belastingen op de lonen. Dat is dus dubbele winst en het is de sleutel voor de regering om de overheidsfinanciën op orde te krijgen.

Om de sprong van 72 naar 80 procent werkzaamheidsgraad te maken, moeten er de volgende vijf jaren elk jaar zo’n 100.000 jobs bijkomen, dus in totaal 500.000 tegen 2030. Het is duidelijk dat dit een enorme, om niet te zeggen onhaalbare opdracht is, in de wetenschap dat er vorig jaar maar 13.000 banen bijkwamen. Die dan ook nog eens allemaal te danken waren aan financiering van de overheid.

’80 procent werkzaamheidsgraad voor Vlaanderen is twijfelachtig, voor België is het onmogelijk’

Neoliberalisme

Volgens sommigen waait er al decennia een neoliberale wind door België. Kern van het neoliberalisme is dat de invloed van de overheid en het belang van de staatsbedrijven worden afgebouwd, terwijl de privébedrijven aan invloed winnen. Uit de cijfers van de Nationale Bank blijkt dat dit in ons land niet het geval is.

Er is geen sprake van ‘het uitkleden van de overheid’. Integendeel zelfs, steeds meer mensen werken voor de overheid, die ook steeds meer geld uitgeeft. Om in hetzelfde taalkanaal te blijven zou je kunnen zeggen dat onze overheid steeds meer aandikt.

Dat wordt ook geïllustreerd door de evolutie van een ander cijfer, dat van de totale overheidsuitgaven. In ons land ligt dat nu in de buurt van 55 procent van het bbp. Dat is 2 procent hoger dan voor corona. Daarmee behoren we tot de top in Europa, alleen in Finland en Frankrijk ligt het nog hoger. De gemiddelde totale overheidsuitgaven in Europa liggen rond de 47 procent. 

Het zijn vooral de sociale uitgaven die de overheidsuitgaven steeds hoger opdrijven, zo zegt de Nationale Bank. Dat houdt natuurlijk verband met de vergrijzing van de bevolking waardoor er meer geld gaat naar pensioenen en zorg.

Nationale Bank: ‘Overheidstekort zal onder regering-De Wever probleem blijven’