De PS is er beroerd aan toe. Velen binnen de partij schrijven dat toe aan ‘de stommiteiten’ van de Luikse kameraden in de Publifin-affaire. Volgens oud-strijder Jean-Maurice Dehousse is voorzitter Elio Di Rupo de hoofdschuldige van de malaise. ‘Hij klampt zich tegen beter weten in vast aan de macht.’
Hij is weleens gaan eten in het sterrenrestaurant Hof van Cleve – ‘zelfs als Waal mag je daar komen’, lacht hij – maar voor het interview in Luik heeft hij een Grieks familierestaurant uitgekozen waar hij al 25 jaar komt. De eigenaar geeft hem een warm welkom, ook al verschijnt hij een uur te laat op de afspraak. Jean-Maurice Dehousse (80), destijds de eerste Waalse minister-president en gewezen burgemeester van Luik, is een onafhankelijke geest en een rebel. Het gewezen PS-kopstuk werkte jarenlang nauw samen en raakte vervolgens zwaar gebrouilleerd met ‘de meester van Flémalle’, de in 1991 vermoorde André Cools. Binnen de PS gold de briljante Dehousse als de specialist in communautaire aangelegenheden.
‘Ik heb veel onderhandeld met wat men “l’état CVP” noemde’, vertelt ‘JMD’, zoals hij zichzelf noemt. ‘Ik heb Gaston Eyskens meegemaakt, aan wie ik goede herinneringen bewaar. Ik heb Leo Tindemans meegemaakt, een vreselijke man. En ik heb met Jean-Luc Dehaene, voor wie ik het grootste respect had, in 1994 aan de vierde staatshervorming gewerkt. Dehaene geloofde dat hij daarmee het staatshervormingsproces zou voltooien. Hij vergiste zich.’ (lacht)
Een groot fan van PS-voorzitter Elio Di Rupo is Dehousse, die dicht bij de socialistische vakbond FGTB staat en een uitgesproken wallingant en regionalist is, nooit geweest. Sinds december is hij ondanks gezondheidsproblemen opnieuw politiek actief in Luik. ‘Ik had al snel door dat Publifin geen klein bier was, en dat die affaire ons humeur voor lange tijd zou verpesten.’
Dat is een understatement. De Publifin-affaire doet de Luikse PS-federatie en bij uitbreiding de hele partij op haar grondvesten schudden. Het schandaal in de Luikse publieke financiële holding, waarbij vooral PS-politici zichzelf exorbitant hoge vergoedingen uitkeerden voor vaak onbestaande taken, heeft de Waalse publieke opinie zwaar geschokt. Als gevolg ervan zijn het voltallige bestuur en de voorzitter van de machtige Luikse PS-federatie, huidig Luiks burgemeester Willy Demeyer, afgetreden. In de strijd om de opvolging traden vier voorzitterskandidaten naar voren, onder wie Dehousses oude strijdmakker José Happart, de nachtmerrie van de partijtop. Maar de ster van Happart was te veel verbleekt om nog enige kans te maken. Jean-Pierre Hupkens, schepen in Luik en kandidaat van het partijestablishment, won vorige zaterdag het pleit met een nipte meerderheid.
Hoe kijkt u, als Luikse socialist die geen betrokken partij is, naar de Publifin-affaire?
Jean-Maurice Dehousse: Er zijn veel onfatsoenlijke en ronduit onaangename dingen aan het licht gekomen, maar ik ben er lang niet zeker van of men ook een parlementaire onderzoekscommissie zou hebben opgericht als deze affaire zich in Henegouwen of Brussel had afgespeeld. De commissieleden onderzoeken dit schandaal nu al meer dan twee maanden, maar ze hebben nog steeds niets illegaals blootgelegd. Luikenaar en Waals viceminister-president Jean-Claude Marcourt – een bezadigd man, geen André Cools, bekend om zijn woede-uitbarstingen – heeft in de Luikse federatie gezegd dat hij in zijn hele leven nog nooit zo veel haat binnen zijn eigen partij heeft gevoeld. Neem Robert Joly, de voorzitter van de PS-federatie van Namen. Die heeft beweerd dat de PS door de stommiteiten van de Luikenaars de verkiezingen zal verliezen. Publiekelijk, niet binnenskamers!
Misschien heeft hij wel gelijk?
Dehousse: De PS behaalde 32 procent bij de federale verkiezingen van 2014. In december 2016 waren we in de peilingen naar 25 procent gezakt. Sindsdien hebben we nog eens 5 procentpunt verloren. Maar zelfs als Publifin de enige oorzaak van de terugval sinds december zou zijn, wat ik betwijfel, dan is er nog een verlies van 7 procentpunt dat niet aan Publifin kan worden toegeschreven. Het ligt dus niet alleen aan Publifin. De hoofdschuldige voor het verlies is voorzitter Elio Di Rupo.
In welke zin?
Dehousse: Om te beginnen de manier waarop hij zich, tegen beter weten in, aan de macht vastklampt. Hij droomt er nog altijd van om opnieuw eerste minister te worden. Dáárom wil hij van geen wijken weten. Maar Elio Di Rupo had er beter aan gedaan om zich in het stadhuis van Bergen terug te trekken en Laurette Onkelinx of iemand anders partijvoorzitter te maken. Na een paar jaar had hij de een of andere prestigieuze functie kunnen opeisen en zijn comeback maken.
Daarnaast is de PS het na 25 jaar federale machtsdeelname verleerd om oppositie te voeren. Ik denk ook dat de kwaliteit van onze parlementsleden erop is achteruitgegaan. Voeg daarbij de intellectuele verkalking binnen de partij: Intern debat is er niet meer bij, de basis wordt nergens meer bij betrokken. Neem nu het aanstellen van de nieuwe bewindsploeg bij Publifin. Marcourt heeft op ons federaal comité een droge mededeling voorgelezen, er is geen enkele mogelijkheid tot discussie. De mensen zijn woedend.
Jean-Claude Marcourt is lid van de beruchte ‘club van 5’ die bij de Luikse PS de touwtjes in handen had. Houdt de ‘club van 5’ stand, ondanks Publifin?
Dehousse: Achter de schermen zeker, hoewel het gezag van sommigen natuurlijk danig is aangetast. André Gilles, de gewezen voorzitter van de raad van bestuur van Publifin, is uit de partij gezet. En ook Stéphane Moreau, de ceo van Tecteo, is politiek zwaar beschadigd en staat ongetwijfeld hetzelfde lot te wachten. Dat neemt niet weg dat hij tot op heden, in weerwil van wat hij onder druk van de partijtop heeft beloofd, nog geen ontslag heeft genomen als burgemeester van Ans. Vreemde democratie ook, als Elio Di Rupo kan bepalen wie burgemeester van Ans mag zijn, niet? Volgens de Belgische grondwet gaan de inwoners van Ans daarover.
Hoe diep zit de angst voor de PTB-PVDA bij de Luikse PS?
Dehousse: Ik zou veeleer het woord gelatenheid gebruiken. Al maanden zeg ik in de PS-federatie: ‘Waar wachten jullie eigenlijk op? Tot we onder de 20 procent zakken?’ Ik probeer ze wakker te schudden, maar ze hebben geen enkel antwoord klaar. Los daarvan is extreemlinks geen nieuw probleem voor de PS. In de tijd van André Cools voerden we hier ook fel strijd met de communisten. Lees de memoires van vakbondsman Georges Debunne er ook maar op na, en wat hij schrijft over de dagen na de bevrijding en de organisatie van het ‘verzet’ tegen de communisten. De vermoorde communistischepartijvoorzitter Julien Lahaut kwam uit Luik. Er is hier altijd een sterke communistische aanwezigheid geweest. Maar de oude communisten zijn wegens hun sterke banden met de voormalige USSR volledig weggekwijnd. Met de PTB-PVDA liggen de zaken lastiger, omdat ze niet afhankelijk is van de buitenwereld en op eigen kracht bestaat. Maar ze is wel heel sterk vastgeklonken aan Vlaanderen. Daar wens ik ze veel geluk mee. (lacht) Zeker met programmapunten zoals het herfederaliseren van het onderwijs.
U was altijd een uitgesproken regionalist binnen uw partij. Die stroming lijkt veel aan invloed te hebben ingeboet.
Dehousse: Omdat Elio Di Rupo ze heeft afgevoerd. Dat is een ander probleem waar hij nu mee zit. Temeer omdat Di Rupo kennelijk uit het oog is verloren dat we het regionalisme broodnodig hebben in de strijd tegen de PTB-PVDA. Want die kan door haar unitaire structuur en haar sterke banden met Vlaanderen onmogelijk de regionalistische kaart trekken. Op dat terrein kunnen we haar het leven moeilijk maken.
U hebt met in Wallonië verguisde Vlaams-nationalisten als Lode Claes en Hugo Schiltz (VU) onderhandeld over de totstandkoming van een federaal België. Zou u vandaag met iemand als Bart De Wever (N-VA) kunnen onderhandelen?
Dehousse: Uiteraard. Ik heb nog nooit iets onaardigs over Bart De Wever gezegd. Hij is een intelligente man, en ik ken aan Franstalige kant niemand die even goed Latijn spreekt als hij. (lacht)
Maar zouden nieuwe gesprekken over een staatshervorming niet lastiger zijn dan in uw tijd? De resterende Belgische bevoegdheden behoren tot het kloppende hart van België.
Dehousse: Dan gaat het eigenlijk over de vraag of Wallonië belang heeft bij verdere stappen in de staatshervorming. Toen Noorwegen in 1905 uit Zweden stapte, zei iedereen ook dat Noorwegen niet zelfstandig zou kunnen overleven. Los daarvan is het de vraag of Wallonië straks nog wel een andere keuze heeft. Om het Vlaanderen van vandaag te begrijpen, moet je goed beseffen dat de drie traditionele Vlaamse partijen op dit moment 14 à 16 procent van de stemmen behalen. Zolang dat zo blijft, is Bart De Wever aan zet, daar helpt geen lievemoederen aan. Hoewel ik ook vind dat Paul Magnette (PS) goed gek was om op televisie met Bart De Wever te gaan debatteren.
Waarom?
Dehousse: Telkens als De Wever door een Franstalige wordt aangevallen met het verwijt ‘U bent een slecht mens want u wilt België vernietigen’, is het in Vlaanderen alsof hij een gouden medaille heeft gewonnen. Ik ben zelf ook vaak zwaar aangepakt door de Vlaamse pers. Hoewel ik absoluut niet anti-Vlaams ben, maar als je aan het hoofd van de Waalse regering staat, verdedig je de Walen. Daardoor maakte de Vlaamse pers een karikatuur van mij, die me in Wallonië zeer goed uitkwam.
Wat vindt u van De Wevers pleidooi voor het confederalisme?
Dehousse: Confederalisme is een beetje zoals een pot aardbeienjam: je doet het deksel eraf, maar je weet nooit precies wat je zult aantreffen. Wat niet betekent dat ik er niet voor opensta. Mijn probleem is het kader waarbinnen de Franstaligen met de Vlamingen moeten discussiëren. Met de zesde staatshervorming hebben de Franstaligen geen nieuwe financieringswet maar een ont-financieringswet voor Wallonië aanvaard. André Cools zou die georganiseerde verarming nooit hebben geaccepteerd, en ik ook niet.
U zou de zesde staatshervorming niet hebben goedgekeurd?
Dehousse: Onder geen beding. Dat is het grote probleem van Elio Di Rupo vandaag. Over het algemeen is hij een goede eerste minister geweest, maar hij heeft de zesde staatshervorming aanvaard op grond van ‘une certaine idée’ van België. Gevolg: de honger van de Vlamingen is allerminst gestild, de Franstaligen heeft het niets opgeleverd, en de PS is in een doodlopend straatje beland. Di Rupo is het symbool geworden van een belgicisme waarvan Vlaanderen niet meer wil weten. Geen enkele partij in Vlaanderen wil nog met Di Rupo besturen, behalve misschien de Vlaamse socialisten, maar – zonder neerbuigend te zijn – dat is ook niet meer de partij van Willy Claes. Di Rupo heeft dus bijna geen bondgenoten meer in Vlaanderen. En De Wever speelt het spel uitstekend: als de socialisten opnieuw in de federale regering willen, dan wil hij het confederalisme.
Hoe had Di Rupo de zaken dan moeten aanpakken?
Dehousse: Ik heb een tiental regeerakkoorden mee opgesteld. In België kun je niet lang politiek bedrijven zonder te onderhandelen, en je kunt niet onderhandelen tegen je partner in. Als je een alliantie sluit met de liberalen, moet je rekening houden met de zelfstandigen. Als je een alliantie sluit met de christendemocraten, moet je niet abortus uit het strafwetboek willen halen. En dát is de handicap van Di Rupo: hij wil een België dat de Vlamingen niet meer lusten.
Lijkt hij daarom een beetje in het verkeerde toneelstuk rond te lopen?
Dehousse: Je zou van minder ongelukkig worden. Hij kan geen regeringen meer vormen. Ook in Wallonië wordt het lastig. Wat wil Di Rupo doen na de gemeenteraadsverkiezingen? Hij zal zich in de armen van de MR moeten gooien. Dat is slecht nieuws voor de gewestverkiezingen. De PTB-PVDA hanteert een getrapte strategie. Bij de gemeenteraadsverkiezingen komt de PS hoogstwaarschijnlijk onder zware druk te staan. Van de 24 kandidaat-burgemeesters in het arrondissement Luik ken ik er niet één die er gerust op is. De PTB-PVDA zal zich onvermurwbaar opstellen op gemeentelijk niveau en de socialisten richting coalities met de liberalen duwen. Als de PS eenmaal in Seraing of elders bestuursakkoorden met de MR heeft gesloten, zal de PTB-PVDA zes maanden later, tijdens de campagne voor de gewestverkiezingen, zeggen: ‘En jullie noemen zichzelf links?’ (lacht) Maar als ik in de partij opmerk: ‘Goed nieuws, volgens de peilingen zullen we in Wallonië een linkse meerderheid kunnen maken met de PTB-PVDA en Ecolo’, zie je paniek op de gezichten. Als ik hen nadien vraag wat ze dan wél denken te gaan doen, blijft het oorverdovend stil.
Een klassieke driepartijenregering?
Dehousse: Zo’n formule houdt het nooit lang vol.
Door Han Renard, foto’s Debby Termonia
‘Bart De Wever is een intelligente man. Ik ken aan Franstalige kant niemand die even goed Latijn spreekt als hij.’
