‘Jammer en tekenend dat zelfs de “koppige professor” Vandenbroucke nu de “meest kromme beslissing” uitdraagt’

‘De btw-verlaging op gas en elektriciteit is definitief’, zei minister Frank Vandenbroucke (Vooruit) vorige week. ‘Een tarief van 21 procent is onrechtvaardig, want het gaat om een basisrecht’ en dus blijft de btw-verlaging naar 6 procent voor eeuwig en altijd gehandhaafd. Dat is onverstandig. En Vandenbroucke weet dat als de beste, want drie jaar geleden schreef hij samen met onderzoeker publieke economie Toon Vanheukelom (KU Leuven) in een opiniestuk in de krant De Standaard waarom een btw-verlaging op elektriciteit niet sociaal, en evenmin ecologisch is. Toen was Vandenbroucke wel nog hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam.

Er bestaat geen twijfel over: dure energie is een probleem voor gezinnen die het financieel moeilijk hebben, zeker als het een grote hap uit hun budget neemt. Een aantal jaren geleden pleitte onder meer Vooruit daarom voor een verlaging van de btw, ‘maar eigenlijk is dat niet efficiënt’, schreef Vandenbroucke toen. En hij legde het deskundig uit: ‘Een verlaging van de btw heeft immers een effect op de prijsindex, waaraan lonen en uitkeringen gekoppeld zijn: de verhoging van lonen en uitkeringen wordt uitgesteld.’

Voor de gemiddelde consument leidt een btw-verlaging tot een vestzak-broekzakoperatie, aldus Vandenbroucke. Wie een geïndexeerd inkomen heeft, en in verhouding tot dat inkomen een gemiddeld elektriciteitsverbruik, wint niets. Mensen met een laag inkomen die in verhouding tot dat inkomen relatief veel uitgeven aan elektriciteit, winnen een beetje. Mensen met een hoog inkomen die relatief veel besteden aan elektriciteit winnen ook. Erger nog: ‘In euro’s winnen ze veel meer dan de arme mensen die aangewezen zijn op elektriciteit’, zo nog Vandenbroucke. En ‘wie een inkomen heeft dat niet geïndexeerd is, een rentenier bijvoorbeeld, doet ook voordeel’.

De conclusie van Vandenbroucke was dan ook dat een btw-verlaging niet sociaal is: ‘De koopkracht van de gemiddelde Belg gaat geen millimeter vooruit, en het beetje herverdeling dat tot stand komt, waaiert in alle richtingen.’ Meer nog: ‘De rentenier die zijn zwembad verwarmt met elektriciteit, zal zeker een feestje bouwen, en de maatregel levert ook kruimels op voor arme mensen die relatief veel elektriciteit verbruiken. Voor dit beperkte sociale effect is het een bijzonder duur verhaal: het geld wordt kwistig rondgestrooid waar het niet moet zijn.’ Door de btw-verlaging verliest de overheid op basis van de cijfers van 2020 1 miljard euro per jaar. Nu de energieprijs veel hoger ligt, zal het verlies ook veel groter zijn.

In crisistijden hebben we mannen en vrouwen van stavast nodig.

Ook ecologisch is een btw-verlaging niet doordacht, schreef Vandenbroucke: ‘Als we het menen met de klimaatomslag, dan moet energie niet zo goedkoop mogelijk zijn. Dat geldt ook voor elektriciteit.’ Mensen die kwistig omspringen met energie profiteren meer van de btw-verlaging dan mensen die er zuinig mee omspringen, hun huis goed isoleren, de thermostaat een graadje lager zetten enzovoort. Vandenbroucke besloot: ‘De meest kromme beslissing die je kunt bedenken, is een verlaging van de btw op elektriciteit.’

We zijn drie jaar later. Vandenbroucke is minister geworden, gezinnen en bedrijven kregen het steeds moeilijker om hun energiefacturen te betalen. Dan is het begrijpelijk dat je het btw-tarief op 6 procent houdt. Maar om zoals Vandenbroucke dan te zeggen dat het tarief ‘definitief’ op 6 procent zal blijven, is iets anders. Zoals hij zelf overtuigend doceerde, is het sociaal én ecologisch niet wenselijk.

In crisistijden zoals nu hebben we mannen en vrouwen van stavast nodig. Het is jammer en tekenend dat zelfs de ‘koppige professor’ Vandenbroucke nu de ‘meest kromme beslissing’ uitdraagt. We hebben al meer dan populisten genoeg.