Ivo Mechels neemt afscheid van Testaankoop: ‘We zijn het grootste advocatenbureau van België’

Hij leerde de Vlaming prijzen en kwaliteit vergelijken, maar Ivo Mechels was in 1992 ook de auteur van het wetsontwerp dat de verplichte legerdienst in dit land opschortte. Als activist ging hij de strijd aan met Apple en Volkswagen, als woordvoerder werd hij eerst een Bekende Vlaming en daarna ceo van Testaankoop en van Euroconsumers, de internationale consumentenkoepel boven Testaankoop. Die is met 1,2 miljoen leden een van de machtigste consumentenorganisaties ter wereld. ‘Ik heb lang nagedacht en soms getwijfeld om Testaankoop te verlaten, maar zodra je hebt beslist, moet je snel handelen. Dat heb ik geleerd van gewezen minister van Defensie Leo Delcroix (CD&V) toen ik op zijn kabinet werkte en meeschreef aan het wetsontwerp om de dienstplicht op te schorten. Door die opschorting snel door te voeren, was hij zijn politieke tegenstanders te snel af, onder wie Louis Tobback (Vooruit), die voor de verplichte legerdienst was.’

Waarom gaat u nu weg bij Testaankoop?

Ivo Mechels: Omdat ik me niet wil vastklampen aan de macht. Testaankoop is nu beter gewapend om de uitdagingen van de toekomst aan te gaan dan toen ik begon als ceo. Je moet iets doorgeven als het mooi is.

De mislukte liberalisering van de telecom is een voorbeeld van boerenbedrog.

U moest wel een forse reorganisatie doorvoeren.

Mechels: We hebben helaas personeel moeten laten afvloeien, want ik erfde een financiële put van 17 miljoen euro op een omzet van ongeveer 200 miljoen euro, als je alle landen zou optellen waar wij actief zijn (Euroconsumers is werkzaam in België, Spanje, Italië, Portugal en Brazilië, nvdr). Maar er is veel meer gebeurd dan alleen die reorganisatie: Testaankoop onderging een grote transformatie, er is een nieuwe meerjarenstrategie, er zijn nieuwe country managers aangesteld, we ondergingen een digitale revolutie enzovoort. Testaankoop is klaar voor de toekomst.

Hoe zwaar was de functie van ceo?

Mechels: Ik ben hier totaal onvoorbereid en als een neofiet aan begonnen, want de ‘baas’ worden stond niet in mijn carrièreplan. (lacht) Ik was maar een eenvoudige jurist en lobbyist. Toch wilde de raad van bestuur een ceo uit de eigen organisatie omdat het met mijn voorganger, die van buitenaf kwam, was misgelopen. Ik heb het vak van ceo dus ‘op de vloer’ moeten leren. Dat was niet vanzelfsprekend.

Ging dat ook ten koste van uw privéleven?

Mechels: De voorbije jaren was er nauwelijks tijd voor mijn partner, kinderen en vier kleinkinderen. Door de vele reizen naar onze buitenlandse organisaties zat ik twee maanden per jaar op hotel of in een vliegtuig. Ik werd geleefd. Ik weet wanneer ik ’s morgens op kantoor moet zijn, maar de rest van de dag wordt gepland door mijn assistente. Je holt van de ene vergadering naar de andere, met af en toe een plaspauze die bij wijze van spreken ook op voorhand is ingeschreven in je agenda. De nieuwe ceo zal gelukkig een deputy naast zich hebben.

Verwachten wij te veel van ceo’s?

Mechels: Dat vind ik een moeilijke vraag. Ik kan enkel voor mezelf spreken, maar een ceo is vaak heel eenzaam. Je staat alleen tussen de raad van bestuur en je directiecomité en staf. Je moet de hele dag door tientallen grote en kleine knopen doorhakken en de finale verantwoordelijkheid dragen. Dat is niet simpel, want het gaat altijd om mensen. Ik zal eerlijk zijn: in de zeven jaar dat ik ceo was, ben ik vaak om één of twee uur ’s nachts wakker geworden om te piekeren.

Moeten ceo’s daarom goed betaald worden?

Mechels: Ik werk niet voor een klassiek commercieel bedrijf, dus van die exuberante lonen heb ik niets gezien en dat wil ik ook niet. Ik wil ook niet te veel klagen over het harde werk, want daartegenover staat het privilege om te mogen innoveren, om zaken in beweging te krijgen. Dat zorgt voor een enorme drive én voldoening.

Het valt op dat steeds meer ceo’s vroeger stoppen. Denk aan Thomas Leysen, Frans Colruyt, Françoise Chombar, Wouter Torfs en vele anderen.

Mechels: Of Marc Michils, die als ceo wegging bij het reclamebureau Saatchi & Saatchi om voor Kom op tegen Kanker te gaan werken. Wouter Torfs deed iets soortgelijks. Marc en Wouter stapten over van de profit naar de non-profit, omdat ze iets willen teruggeven aan de samenleving. Dat zijn voorbeelden en geestesgenoten voor mij. Ze koesteren, net als ik, waarden zoals solidariteit en verbondenheid.

Op welke realisaties bent u het trotst?

Mechels: Op de collectieve vorderingen. Toen ik als lobbyist mijn loopbaan startte bij Testaankoop, stond dat al in het eerste memorandum dat we schreven. Consumenten die een klacht hebben over een misgelopen aankoop staan meestal alleen en vinden de weg niet naar de rechtbank of een bemiddeling. Voor hen zijn collectieve herstelvorderingen zo belangrijk omdat ze met de hulp van Testaankoop als groep kunnen optreden en zo samen compensatie kunnen afdwingen voor de geleden schade. Jarenlang heb ik tevergeefs geleurd met dat voorstel bij ministers van Justitie en Consumentenzaken. Uiteindelijk is het in 2014 met minister Johan Vande Lanotte (Vooruit) gelukt. Hij heeft dat initiatief in een wettekst gegoten en laten goedkeuren.

Is die procedure vaak gebruikt?

Mechels: Een tiental keren. We kregen lang tegenkanting van bedrijven omdat die ten onrechte Amerikaanse toestanden vreesden met zware juridische procedures en gigantische financiële claims, maar dat is niet onze cultuur. We zouden het vaker willen doen, maar de procedures zijn erg duur.

Kunt u een voorbeeld geven van een geslaagde procedure?

Mechels: De eerste keer gebeurde dat tegen de vliegtuigmaatschappij Thomas Cook. Haar chartervluchten liepen voortdurend vertragingen op en ze lapte de verplichte compensaties voor vertragingen aan haar laars in weerwil van Europese verordeningen. Op een bepaald moment was er een concrete case waarbij 198 passagiers uren op hun vlucht van Tenerife naar Brussel hadden moeten wachten en Thomas Cook opnieuw weigerde de getroffen reizigers te vergoeden. Nadat onze classaction door de rechtbank ontvankelijk werd verklaard, is het bedrijf toch overstag gegaan en is iedereen betaald.

U deed hetzelfde bij Dieselgate, het schandaal over de sjoemelsoftware bij Volkswagen. Intussen zijn de Amerikaanse slachtoffers vergoed, maar de Europese niet.

Mechels: Nog niet. In de VS ging Volkswagen door de knieën en moest het betalen. In Europa hebben we te maken met de zeer arrogante houding van het bedrijf, dat alleen voor zijn Duitse klanten een schadevergoeding wil betalen. Voor alle anderen heeft het zich verscholen achter het ingewikkelde juridische lappendeken van de 27 lidstaten van de Europese Unie. Het gokt erop dat de consumentenorganisaties in de verschillende lidstaten niet het lef hebben om apart naar de rechtbank te stappen. Maar ik ben er gerust op. De juridische uitspraken in Europa tegen Volkswagen stapelen zich op, tot op het hoogste niveau. Het net sluit zich rond Volkswagen. Ik ben ervan overtuigd dat VW niet anders zal kunnen dan schadevergoedingen te betalen, ook aan de Belgische slachtoffers.

Wat is er niet gelukt in al die jaren?

Mechels: Een moeilijke was de liberalisering van de telecommunicatie. Nadat we er jarenlang voor geijverd hadden, ging in 1998 de telecommarkt eindelijk open. We hoopten op meer keuzevrijheid en lagere tarieven. Dat is enigszins gelukt voor mobiele telefonie, maar niet voor al de rest. Belgische burgers betalen gewoon te veel voor communicatie.

Waarom is die liberalisering niet geslaagd?

Mechels: Misschien door het politieke conservatisme in dit land, maar zeker ook als gevolg van de kleine Belgische markt. Die is niet zo interessant voor de grote telecomspelers. Enkele kleinere spelers hebben het niet gered, zodat we het lang moesten doen met een duopolie Belgacom/Telenet. Ondertussen is er een derde telecomspeler en straks een vierde, maar die zal het zeer moeilijk krijgen. De ‘liberalisering’ heeft zich niet echt vertaald in lagere prijzen en betere dienstverlening voor de consument. Integendeel, de mensen worden steeds meer vastgezet met triple en andere packs. Te veel consumenten denken dat ze verplicht zijn om zowel telefoon, internet als digitale tv samen te nemen van één provider, maar dat is helemaal niet nodig.

Is een consumentenorganisatie nog van deze tijd?

Mechels: Natuurlijk, en wel om twee redenen: compare and complain, vergelijken en aanklagen. Waar vind je in deze tijd van fake news, van sturende algoritmes en oprukkende generatieve artificiële intelligentie nog objectieve informatie over kwaliteit, prijs, veiligheid en duurzaamheid van goederen en diensten? Bij ons. Wij hebben daar zeer veel in geïnvesteerd. Op onze website vindt de consument allerlei rekenmodules die gepersonaliseerd en geactualiseerd worden. Je kunt er zelfs doorklikken om je bestelling te plaatsen en om contact met de winkel te behouden, en nog veel meer. Die betrouwbare informatie vind je nergens anders.

En wat bedoelt u met ‘complain’?

Mechels: Wij zijn vandaag een referentie qua juridische hulpverlening. In 2022 vroegen en kregen meer dan 450.000 Belgen juridisch advies per telefoon. Daarnaast hebben we een digitaal platform gebouwd waarop al 30.000 klachten juridisch zijn behandeld. Testaankoop is het grootste advocatenkantoor van België geworden en we gaan dat platform uitrollen in alle landen van onze groep. We willen een leidende rol spelen in Europa en onze knowhow delen met andere consumentenorganisaties buiten onze groep.

Hoe is de relatie tussen consument en bedrijven de voorbije jaren geëvolueerd?

Mechels: Die is totaal gewijzigd. Vroeger zei een bedrijf: dit is ons product, koop het maar. Nu evolueren we naar een situatie waar de consumenten tegen de bedrijven zeggen welk product ze willen. Ook wij moeten ons aanpassen. Vroeger schreven we in ons ledenblad welke producten de beste prijs-kwaliteit hadden. Onze leden gingen daarmee naar de winkel. Vandaag moeten we de mensen empoweren, hen leren op te komen voor zichzelf en de macht die ze hebben te gebruiken tegen de bedrijven. Met hun aankoopgedrag kunnen zij bedrijven sturen in de richting van duurzaamheid, privacy en beveiliging. Consumenten zijn machtig, want ze zijn met velen. Die macht moeten zij beter uitspelen. Daarom hebben we ook een nieuwe slogan: ‘Empower people, improve the market’.

Is Testaankoop opgewassen tegen techgiganten als Google, Apple en Facebook?

Mechels: Toen ik nog woordvoerder was van Testaankoop, ben ik een oorlogje begonnen tegen Apple. Er was net een nieuwe Europese richtlijn die een garantie van twee jaar op smartphones verplichtte, maar Apple wilde niet verder gaan dan een jaar. Het bedrijf gedroeg zich zeer arrogant en dus schreef ik in mijn beste Engels een briefje naar het Europese hoofdkantoor van Apple in Ierland. Uiteraard kregen we geen antwoord, tot we samen met de andere leden van Euroconsumers Apple in gebreke stelden. Dat was een groepsvordering avant la lettre. Met resultaat, want Apple paste zich aan. Op dit ogenblik loopt nog een andere vordering tegen de geplande veroudering van sommige iPhonetoestellen. Dus nee, we zijn helemaal niet bang voor Apple. En ook niet voor Facebook, waartegen we een zaak om datamisbruik hebben aangespannen en hebben kunnen settelen.

Is de consument beter beschermd dan vroeger?

Mechels: Ik vind van wel. Testaankoop bestaat bijna zeventig jaar en heeft in die jaren zwaar gewogen op de wetgeving. Zo zijn we erin geslaagd om kwik uit mosselen en schaaldieren te halen. We hebben de strijd gewonnen tegen de hormonenmaffia, gezorgd voor veiliger voedsel, betere hypotheekwetgeving en nog veel meer. We hebben mee geijverd voor een minister van Consumentenzaken. De eerste was Magda Aelvoet, net na de dioxinecrisis.

Wat zijn de belangrijkste uitdagingen voor uw opvolger bij Testaankoop?

Mechels: Consumenten zijn beter beschermd, maar ze zijn ook onzekerder. Wie vroeger een Ford kocht, wist waar die vandaan kwam, namelijk uit Genk. Nu is veel vervaagd door de globalisering en de digitalisering. Als er een technische storing is op hun bankapp, slaat de angst bij velen toe omdat ze phishing en een plundering van hun rekening vrezen. Ik heb dat zelf een keer meegemaakt. Dat hakt er echt in, zeker als het tijdens het weekend gebeurt en je tot maandagochtend moet wachten voor je iemand van de bank kunt spreken. Veel mensen lopen verloren door fake news, ChatGPT en weten niet goed wat te denken over artificiële intelligentie. Daarom moeten de consumenten ons blindelings kunnen blijven vertrouwen.

Wat zijn de grootste voorbeelden van boerenbedrog die u in uw carrière hebt meegemaakt?

Mechels: Ken je Lecturama nog? Dat was een Nederlandse uitgeverij waar je heel goedkoop een eerste boek kon kopen, maar daarna kwamen er voortdurend volgzendingen waarvoor je flink moest betalen. Een ander voorbeeld was de zogenaamde ‘Marseilleverkoop’, zo genoemd omdat het bijna altijd gebeurde door Franse verkopers. Mensen werden ongevraagd opgebeld en uitgenodigd werden om een cadeau te komen ophalen. Vaak was het de bedoeling om een lederen salon of wijn aan te smeren. Het leek alsof je een zeer hoge korting kreeg, maar in werkelijkheid betaalde je meer dan de marktprijs. Ik erger me ook nog altijd aan louche gezondheidsclaims zoals viscapsules die het geheugen een boost zouden geven, aan zwarte thee die je mentale gezondheid zou verhogen enzovoort. En voor mijn part is de mislukte liberalisering van de telecom ook een voorbeeld van boerenbedrog.

Zijn Vlamingen goedgelovig?

Mechels: Nee. Uit internationale enquêtes van Euroconsumers blijkt dat Vlamingen kritischer en achterdochtiger zijn dan consumenten in Spanje, Italië en Portugal. Nadeel daarvan is dat we iets minder open staan voor innovatie.

Wat gaat u nu doen?

Mechels: Alvast niet vervroegd met pensioen gaan. In het dagboek van Anne Frank staat een belangrijke zin die de rode draad is in mijn leven: ‘Hoe prachtig is het dat niemand een seconde hoeft te wachten om de wereld te verbeteren.’ Daarom blijf ik verder werken aan een solidaire samenleving.

Hoe gaat u dat doen?

Mechels: Ik wil mijn ervaring gebruiken in de social profit en meer specifiek voor gezinnen en kinderen die in armoede leven. Ingrid Pira, de vroegere burgemeester van Mortsel, zei ooit in een interview dat zij als student criminologie Nederlands gaf aan allochtone kinderen. Eentje van hen was Mo, de oudste van een groot Marokkaans gezin. We kennen hem nu als Mohamed Ridouani, burgemeester van Leuven. Elk kind heeft talenten. Ik wil helpen om die te ontplooien.

Wanneer stopt u?

Mechels: Op 1 juli. De raad van bestuur heeft gevraagd om bestuurder te blijven. Ik ga ook een postgraduaat bemiddeling volgen aan de UAntwerpen en blijf lesgeven bij Odisee aan de Hogeschool Gezinswetenschappen.

U bent begonnen in de politiek en later een Bekende Vlaming geworden. Bent u nooit gevraagd om op een verkiezingslijst te staan?

Mechels: Door bijna alle partijen. Ik heb ooit de ambitie gehad om parlementslid te worden, maar Marc Van Peel, gewezen partijvoorzitter van de CVP, heeft me toen gezegd: ‘Ivo, je hebt met Testaankoop véél meer gerealiseerd dan je ooit had kunnen doen in het parlement en de politiek.’ Toen wist ik genoeg.