Is het gewelddadigste Mexicaanse drugskartel actief in Antwerpen?

Vorige week werd Antwerpen opnieuw opgeschrikt door geweld gelinkt aan het drugsmilieu. Het verbaast de Mexicaanse onderzoeksjournaliste Anabel Hernandez allerminst: ‘Voor de drugskartels is Antwerpen een toegangspoort tot Europa.’

Meer en meer doen de ontploffende granaten en kogelinslagen in Antwerpen, die al sinds maart 2018 worden opgetekend, aan Colombiaanse of Mexicaanse toestanden denken. ‘Dat is geen toeval’, zegt de gerenommeerde Mexicaanse onderzoeksjournaliste Anabel Hernandez. ‘Voor drugskartels is de Antwerpse haven van groot belang. Al bij al ben ik zelfs verbaasd dat de typische intimidatiepraktijken van die kartels nog niet eerder naar uw land overgewaaid zijn.’

Hernandez vestigde haar naam in 2010 met Los Señores del Narco, dat in 2013 in het Engels verscheen onder de titel Narcoland. The Mexican Drug Lords and their Godfathers. Het boek legde de diepe band bloot tussen drugskartels, zakenlieden en topambtenaren in Mexico. Na de publicatie werden de journaliste en haar familie het slachtoffer van aanvallen en intimidatie. ‘Van de Mexicaanse drugsoorlog hebben vooral de drugskartels en hun bondgenoten geprofiteerd’, zegt Hernandez. ‘Het geweld is er niet door gestopt, de kartels staan zelfs sterker dan ooit.’

Opereren die Mexicaanse kartels ook in België?

Anabel Hernandez:Alleen het grootste Mexicaanse kartel, het Sinaloakartel, heeft een breed internationaal netwerk. Het opereert in vierentachtig landen in alle continenten. En voor dat kartel, dat eigenlijk zo machtig als een grote multinational is, vormen Nederland en België de toegangspoort naar Europa. Het staat nu zo sterk dat het Europese kartels territorium afhandig probeert te maken – met geweld, natuurlijk.

Het Sinaloakartel is bovendien dé go-between voor Japanse, Russische, Italiaanse en Albanese maffiaorganisaties die cocaïne uit Colombia, Peru en Bolivia willen aankopen. Voor hen blijft het regenwoud waar de coca geteeld wordt en de cocaïne geproduceerd wordt grotendeels onbekend terrein. In 2018 en 2019 hebben leden van de Albanese maffia geprobeerd om hun cocaïne rechtstreeks in Mexico te halen, buiten het Sinaloakartel om. Hun lijken zijn onthoofd teruggevonden in Cancun. Het was een duidelijk signaal om te zeggen: ‘In Mexico zijn wij de baas.’

Hoe zijn de Mexicaanse kartels zo almachtig geworden?

Hernandez:Omdat ze hun tentakels op alle niveaus van de Mexicaanse maatschappij hebben kunnen uitstrekken. Niet alleen privébedrijven, maar ook openbare instellingen houden hun de hand boven het hoofd. Met Narcoland heb ik na vijf jaar zorgvuldig onderzoek kunnen aantonen dat politieagenten, militairen, rechters en politici tot op het hoogste niveau hen ondersteunen. Om u een voorbeeld te geven: tijdens de war on drugs van Felipe Calderon, president van Mexico tussen 2006 en 2012, is zijn minister van Veiligheid Genaro Garcia Luna het Sinaloakartel blijven beschermen in ruil voor miljoenen dollars. In 2019 hebben de Amerikanen hem gearresteerd, maar ik was het die hem ontmaskerd had. Dat is me op doodsbedreigingen komen te staan.

Voor journalisten is Mexico is een van de gevaarlijkste landen ter wereld.

Hernandez:Ik betaal een zware prijs, ja. Ik heb al lang bodyguards nodig, en ik woon zelfs niet meer in Mexico. Ik ben naar Spanje gevlucht. Sommige van mijn bronnen en getuigen hebben hun hulp met hun leven moeten bekopen. Anderen zijn gevangengezet om hun angst aan te jagen. In Mexico zijn al honderden journalisten gedood omdat ze de waarheid aan het licht brengen. De maffia én de overheid zijn daar verantwoordelijk voor. De regering van president Calderon heeft er alles aan gedaan om de resultaten van mijn onderzoek in de doofpot te stoppen.

Als journalist voer ik mijn onderzoekswerk helemaal alleen uit. In tegenstelling tot een onderzoeksrechter heb ik geen team van mensen die voor mij werken. En toch slaag ik erin om op basis van openbare documenten en mijn bronnen fraude en corruptie aan het licht te brengen. Als de procureur-generaal van Mexico daar echt werk van zou willen maken, zouden al veel meer hooggeplaatsten ontmaskerd zijn. Het probleem is dat minstens vijf van zijn personeelsleden sterke connecties hebben met de grootste Mexicaanse criminelen.

Europa staat bekend om zijn sterke instellingen. Zijn die volgens u beter bestand tegen de invloed van drugskartels?

Hernandez: De illegale drugshandel groeit overal ter wereld. Op dit moment lijkt het zwarte panorama dat je in Mexico hebt nog ver verwijderd van wat je hier ziet. Maar één ding is zeker: georganiseerde misdaad en illegale drugs vormen een kanker, en die kanker is de Europese havens al aan het aantasten. Het wordt tijd dat de Europese landen zich operationeel en juridisch voorbereiden om dat grote probleem aan te pakken. Als ze te lang talmen, riskeren ze verwoest te worden, net zoals dat in Mexico aan het gebeuren is. Zodra de kanker woedt binnen je instellingen, kun je verdere uitzaaiingen nog moeilijk tegenhouden.

In uw laatste boek El Traidor – ‘de verrader’ – geeft u een inkijk in hetSinaloakartel. Niet Joaquin Guzman, beter bekend als El Chapo, maar Ismael Zambada lijkt er de onbetwiste leider te zijn.

Hernandez: Dat is zo. En hij heeft nog nooit een dag in de cel gezeten. Zambada heeft Guzman zelfs gebruikt om de Mexicaanse overheid tijdens zijn war on drugs te misleiden. Vorig jaar, toen in de Verenigde Staten het grote proces tegen El Chapo plaatsvond, zijn verschillende advocaten van Joaquin Guzman mij komen vragen, nee, ze hebben zelfs gesméékt: ‘Geef je onderzoekgegevens vrij, zodat we kunnen bewijzen dat Zambada werkelijk de plak voert in het Sinaloakartel.’

U hebt El Traidor geschreven nadat u het dagboek van Zambada’s zoon Vicente in handen had gekregen. Hoe bent u daarin geslaagd?

Hernandez: Nadat ik in Chicago een interview over Narcoland had gegeven, heeft de advocaat van Vicente Zambada contact met me opgenomen. Zijn cliënt was kwaad vanwege zijn uitlevering aan de VS. Meer en meer raakte hij ervan overtuigd dat zijn eigen vader hem had verraden. Hij wilde zijn verhaal niet langer verborgen houden. Daarom heeft hij mij zijn dagboek aangeboden.

Uit het dagboek blijkt dat Ismael Zambada en Joaquin Guzman meermaals afspraken hebben gemaakt met de Mexicaanse overheid en de DEA, de Amerikaanse drugsbestrijdingsorganisatie. Ondermijnen zulke acties niet de geloofwaardigheid van de war on drugs?

Hernandez:De samenwerking tussen de DEA en het Sinaloakartel tijdens het eerste decennium van deze eeuw is intussen door verschillende bronnen bevestigd. Door het Sinaloakartel extra te bewapenen hoopten de Amerikanen de rivaliserende kartels te kunnen verslaan. Het was een typische win-winoperatie: de DEA en de Mexicaanse overheid konden zich op de borst kloppen omdat ze het drugsgeweld een halt hadden toegeroepen, en het Sinaloakartel kreeg de kans om een monopolie over verschillende drugsroutes te verwerven. Maar Ismael Zambada en Joaquin Guzman hadden niet verwacht dat de DEA de gemaakte afspraken niet zou respecteren en dat Vicente Zambada werd gearresteerd en aan de VS uitgeleverd. Dat Vicente daarna zijn boekje zou opendoen, dat had de DEA dan weer niet verwacht. En zo zijn alle partijen bedrogen uitgekomen.