‘Is glyfosaat binnenkort écht verleden tijd?’

‘Op 15 december 2022 loopt de Europese erkenning van glyfosaat, ‘s werelds meest gebruikte onkruidverdelger, af. Elke lidstaat moet tegen dan beslissen of het vóór of tegen een nieuwe verlenging van het gebruik van glyfosaat stemt’, schrijft Stijn Overloop, directeur van VELT.

Op 15 december 2022 loopt de Europese erkenning van glyfosaat, ‘s werelds meest gebruikte onkruidverdelger, af. Elke lidstaat moet tegen dan beslissen of het vóór of tegen een nieuwe verlenging van het gebruik van glyfosaat stemt. Hoewel heel wat studies de schadelijkheid van deze stof voor mens en milieu aantonen, is het onduidelijk welke richting Europa uitgaat. Duitsland liet recent verstaan af te willen van glyfosaat.

RoundUp

Monsanto introduceerde glyfosaat in de jaren ‘70. Het zou uitgroeien tot de meest voorkomende actieve stof in onkruidverdelgers en op grote schaal toegepast worden in de landbouw, in tuinen en parken en daarbuiten. Zo’n 750 producten, verkocht in meer dan 130 landen, bevatten glyfosaat. Het bekendste product bij particulieren is wellicht RoundUp.

De wetgeving omtrent het gebruik van glyfosaat verschilt van land tot land. Zo mag je sinds 2019 als particulier in België geen glyfosaathoudende producten meer kopen en gebruiken. Dat is ook de reden waarom in ons land RoundUp niet langer glyfosaat als actieve stof bevat, maar wel pelargonzuur. Professionele gebruikers, zoals tuinaannemers en landbouwers, mogen echter wel nog glyfosaat gebruiken. In Nederland daarentegen mogen burgers en landbouwers glyfosaat gebruiken, maar hoveniers dan weer niet.

Oranje akkers

Vanwege de vrijstelling voor bepaalde groepen, wordt glyfosaat nog veelvuldig gebruikt in ons land. Bewijs daarvan zijn de vele akkers en graslanden die dit voorjaar plots oranje kleurden. Ploegen, zaaien en planten gaat voor de landbouwer namelijk makkelijker als er geen levende planten op de akker staan. Een gangbare praktijk is om de aanwezige planten, zoals groenbemesters of opschietende kruiden, vooraf dood te spuiten.

Toch is het niet zozeer de schuld van de landbouwer. Zij doen het graag goed. Adviseurs uit de industrie vertellen hun echter voortdurend dat het niet zonder pesticiden kan. Over de oranje akkers adviseren ze stellig: ‘Houd de tijd tussen het spuiten en het bewerken van de akker zo kort mogelijk. Hanteer de verplichte wachttijd geen dag langer. Zo vermijd je dat oranje akkers lang zichtbaar blijven en dat buurtbewoners vragen stellen.’

Meer protest

Maar die burgers beginnen net meer vragen te stellen en kritischer te worden. In 2017 lekte uit dat Monsanto jarenlang academici en onderzoekers inschakelde om wetenschappelijke studies te schrijven om de schadelijke effecten van glyfosaat te verzwijgen of te minimaliseren. En die effecten zijn niet min: zo is glyfosaat potentieel kankverwekkend voor de mens en ook schadelijk zijn voor onder meer bijen. In navolging daarvan behaalde het Europees burgerinitiatief ‘Ban glyfosaat’ de benodigde 1 miljoen handtekeningen.

Die noodkreet van verontrustende Europese burgers werd onlangs herbevestigd met het Europees burgerinitiatief ‘Red Bijen en Boeren’. Meer dan 1,2 miljoen Europeanen, waarvan bijna 85.000 landgenoten, onderschreven de eisen van dit initiatief: een volledige afschaffing van synthetische pesticiden in de Europese landbouw tegen 2035, natuurlijke ecosystemen in landbouwgebieden herstellen én steun voor boeren in omschakeling naar bio. Ondertussen bekijkt de Europese Commissie welke maatregelen ze hierrond nemen.

E-mailpetitie

Maar er ligt dus niet alleen werk op de plank voor Europa, ook voor haar lidstaten worden het spannende maanden. Stemmen zij voor of tegen een nieuwe verlenging van glyfosaat? Voor België zijn David Clarinval (als Minister van Landbouw), Frank Vandenbroucke (als Minister van Volksgezondheid) en Zakia Khattabi (als Minister van Klimaat en Leefmilieu) aan zet. Het is vooral uitkijken naar de stem van David Clarinval, die de eindverantwoordelijkheid draagt. Gaat hij dezelfde richting uit als zijn partijgenoot Denis Ducarme (MR), die in 2017 als minister van Landbouw tegen een verlenging van glyfosaat stemde?

Vast staat dat het draagvlak bij burgers om glyfosaat te bannen groter en groter wordt. Want naast de 85.000 landgenoten die de eisen van het Europees burgerinitiatief ‘Red Bijen en Boeren’ ondertekenden, lieten op enkele dagen tijd al ruim 5000 burgers via een e-mailpetitie aan ministers Clarinval, Vandenbroucke en Khattabi weten dat ze er klaar mee zijn. Zij eisen dat het gebruik van glyfosaat binnenkort écht verleden tijd is.

De vraag die onze ministers zichzelf moeten stellen is niet ‘Moeten we het gebruik van glyfosaat afschaffen?’, maar wel ‘Waarom zouden we het nog gebruiken?’. Heel wat tuineigenaars, hoveniers, beheerders van openbaar groen en biologische landbouwers tonen dagelijks aan dat het zonder kan. En een almaar grotere groep is bereid om het ook anders te doen. Dat verklaart ook het succes van campagnes als Maai Mei Niet en de Velt-ecotuindagen.

Stijn Overloop is directeur van Velt, een non-profitorganisatie voor iedereen die ecologisch aan de slag wil in huis, tuin en keuken.