Iran-betoging in Brussel: ‘Een vrij Iran kan de vrije wereld olie en gas leveren’

Ondanks een paar stevige regenbuien kwamen zaterdag in Brussel meer dan duizend mensen betogen voor de afschaffing van de verplichte hoofddoek in Iran. En dat kan maar, zo maakten de demonstranten duidelijk, als ook het regime in Teheran verdwijnt.

Op het Troonplein in Brussel, rond het betwiste beeld van koning Leopold II, verzamelde zich zaterdag voor de tweede keer in drie weken tijd een groep behoorlijk luidruchtige betogers. Overal ter wereld en dus ook in de Belgische hoofdstad vinden er manifestaties plaats die het Iraanse ‘vrouwenprotest’ steunen. Die massale protestbeweging kwam er nadat op 16 september de Koerdisch-Iraanse vrouw Masha Amini was overleden in een ziekenhuis in Teheran. Ze was zwaar mishandeld in een politiecel. De zedenpolitie had Masha Amini gearresteerd omdat ze haar verplichte hoofddoek of hijab niet droeg volgens de voorschriften.

Daarop eisten in heel Iran vele tienduizenden betogers de afschaffing van de verplichte dracht van de hijab en een einde aan het overheidsgeweld tegen vrouwen. De Iraanse autoriteiten ontkenden alle betrokkenheid bij de dood van Amini en reageerden met een keiharde repressie. De ngo Iran Human Watch telt inmiddels meer dan 200 doden, onder wie 23 kinderen. Het gevolg van die repressie is dat de Islamitische Republiek Iran vandaag zelf ter discussie staat. Dat protest tegen de Islamitische Republiek stond in Brussel even centraal als de eis dat het niet de staat is maar de Iraanse vrouw die beslist of en hoe ze een hoofddoek draagt of niet. Vandaar dat een Iraanse vlag (versie Islamitische Republiek) de hele tijd over de grond werd meegesleept, en voortdurend vertrappeld en ook bespuwd werd door betogers. De woede zit diep.

De 33-jarige Ava Basiri is een van de woordvoerders van het organiserende actiecomité. De ouders van Basiri zijn in 1979 tijdens de Iraanse Revolutie naar België gevlucht. Hun dochter Ava werd geboren in Vilvoorde. Vandaag werkt ze als ‘custom satisfactory manager’ in de sector van verwarmingsketels en warmtepompen. Nu komt daar dus ook een vrijwillig politiek engagement bij. Op sociale media typeert ze zichzelf: ‘Go-getter. Nothing is impossible, you just have to want it and go for it.’

Ava Basiri: Waar het écht om draait, is dat ons land 43 jaar geleden gekaapt werd door de Islamitische Republiek. Al meer dan vier decennia hebben de mensen verplicht de islamitische wetten moeten ondergaan. Dit is niet wat het volk heeft gewild. Zeker de Iraanse vrouwen lijden onder deze wetgeving. Vrouwen genieten geen enkele vrijheid. Masha Amini is ook niet de eerste vrouw die door de zedenpolitie is opgepakt en die nadien niet meer levend uit de gevangenis is gekomen. Tientallen vrouwen zijn daarvoor al omgebracht door politiegeweld, ook kinderen. Maar Masha Amini was wel de vrouw te veel. Daarom is het Iraanse volk in opstand gekomen. Wij willen een volledige omverwerping van de Islamitische staat en het Iraanse regime. Dat is momenteel het echte gevecht: het volk tegen de staat. En daarvoor is alle steun nodig, ook vanuit het buitenland. Wij kunnen wel op straat komen in Brussel met onze eisen, maar in Iran mogen ze niet betogen, op gevaar van eigen leven. Ook vandaag zijn er in Iran weer mensen neergeslagen en doodgeschoten.

Daarom hameren jullie erop: de vrijheid voor de Iraanse vrouw kan er pas komen als de Islamitische Republiek verdwijnt. Een nieuw en vrij Iran is daarvoor blijkbaar dé voorwaarde.

Basiri: En niet alleen voor de vrouw. Op homoseksualiteit staat nog altijd de doodstraf door ophanging. En verder heeft men niet het minste respect voor vrouwen of mensenrechten. Iraanse vrouwen die in het buitenland wonen en getrouwd zijn, mogen ginds niet in de dezelfde kamer slapen als hun man. Iran erkent immers alleen de eigen, religieus afgesloten huwelijken.

Dus vanuit Iran is er een dwingende vraag aan het buitenland om druk uit te oefenen op het regime?

Basiri: Het Iraanse volk wil dat wij betogen. In de eerste plaats om op die manier druk uit te oefenen op onze eigen regeringen. Die moeten met z’n allen maatregelen nemen zodat de Islamitische Republiek klem komt te zitten, en de leiders daar geen andere keuze meer hebben dan opstappen.

Het Vlaams Parlement nam vorige week een resolutie aan waarin het staatsgeweld tegen de betogers werd veroordeeld.

Basiri: Dat is natuurlijk goed, maar niet genoeg. Het moet meer zijn. Er moet zo veel mogelijk directe in indirecte diplomatieke druk worden uitgeoefend. Een eerste stap zou kunnen zijn om de elite van Iran te verhinderen dat haar eigen kinderen nog altijd in volle vrijheid en alle luxe kunnen studeren in landen als de Verenigde Staten, Canada, Duitsland maar ook België. Laat hun kinderen maar leven in dezelfde verdrukkende omstandigheden als alle andere meisjes en jongens in Iran.

Vandaag is er ook een politieke discussie of Iraanse vrouwen hier in België makkelijker of automatisch het recht moeten krijgen op het statuut van vluchteling.

Basiri: Er moet in elk geval een duidelijke screening gebeuren. Als ze naar hier willen komen om repressie te ontvluchten en vrijheid te krijgen, dan natuurlijk wel. Tegelijk blijft een behoorlijke screening wel degelijk nodig om medewerkers van de Iraanse geheime diensten tegen te houden. Voortdurend zijn er via die weg pogingen om de protestbeweging te infiltreren. Wees maar zeker dat er bijvoorbeeld hier, op deze betoging, voortdurend foto’s worden genomen van de aanwezigen. Die beelden gaan per direct naar Iran. En binnen de kortste keren pakt men de vaders, moeders, dochters en zonen op van personen die ze kunnen identificeren op betogingen als deze. Zelfs buiten Iran hebben wij nog altijd geen vrijheid.

De oorlog in Oekraïne heeft ertoe geleid dat zo goed als alle aandacht van onze politici maar ook onze vakbonden gaat naar het behoud van onze welvaart, vooral door de gas- en elektriciteitsprijzen onder controle te houden. Dan blijft er in de praktijk niet zo veel plaats over voor veel politieke solidariteit met landen in een ander stuk van de wereld.

Basiri: Nochtans zou een vrij Iran een deel van de oplossing van jullie problemen kunnen zijn. Iran heeft grondstoffen te over. Een vrij Iran kan de vrije wereld olie en gas leveren. Een vrij Iran is dus een voordeel voor de hele wereld. Rusland doet de kraan dicht, die van Iran zou open kunnen staan en zo de vrije wereld kunnen helpen.

Paarse vlaggen

Nog dit. Na de eerste betoging vroeg filosoof Liever De Cauter zich af waarom de Belgische linkerzijde tot dan zo goed als afwezig was gebleven: politieke partijen, sociale bewegingen, vakbonden, Derdewereld- en vrouwenorganisaties… De Iraanse ‘vrouwenbetogingen’ lijkt nochtans de belangrijkste verzets- en democratiseringsbeweging in het brede Midden-Oosten sinds het uitbreken van de Arabische Lente (2010-2012). Dat was een vraag te veel, want vanuit de belangrijkste derdewereld- en vrouwenorganisaties werd bepaald humeurig gereageerd op de kritiek van De Cauter. Zaterdag waren ze er nog altijd niet, althans niet zichtbaar of met herkenbare delegaties. Wel waren er veel individuele Belgen die hun steun kwamen betuigen aan het Iraanse protest.

Ook de jonge feministische generatie was er wel, zelfs zeer zichtbaar, met spandoeken en een hoop paarse vlaggen van Campagne Rosa, een linkse feministische organisatie die natuurlijk opkomt voor vrouwenrechten maar die die strijd koppelt aan aandacht voor de derde wereld of de algemene vakbondsstrijd. Ze steunen elke betoging ‘voor de goede zaak’, of het nu het Iraanse vrouwenprotest is of de klimaatzaak. Ze betogen zonder complexen: het is niet omdat ze vrouwen in Iran steunen die af willen van de hoofddoek dat ze daarom in België geen vrouwen zouden steunen die de hoofddoek juist wel willen. ‘In onze samenleving kan een hoofddoek juist een bevestiging zijn van de eigen identiteit’, zeggen de actievoersters van Campagne Rosa: ‘Bovendien is het al te kras dat in tijden van een nijpend lerarentekort zo veel leerkrachten met hoofddoek geweigerd worden in scholen om les te geven.’ Besluit: ‘Eigenlijk gaat het in België om dezelfde strijd als in Iran: het is niet de overheid die bepaalt wat een vrouw draagt, maar de vrouw zelf.’