‘In deze golf staat iedereen wankel: wees licht en lucht in elkaars duisternis’

‘We kunnen een moeilijke periode overbruggen door een perspectief te hebben, zicht op beterschap, maar dat hebben we niet echt. We staan voor een donkere winter en feestdagen zonder een groot feest’, schrijft psychologe Elke Van Bogaert. ‘Hoe overleven we dit dan wel?’

Met een bang hart lees ik het nieuws over de verstrengde coronamaatregelen. Ik zit als psycholoog met de handen in het haar. Hoe kunnen we mensen hierdoor helpen? Dit virus en de bijhorende maatregelen, treft iedereen. Elke dag hoor ik schrijnende verhalen van mensen die het niet meer kunnen dragen. Die gebukt gaan onder eenzaamheid, gebrek aan ontspanning, overdaad aan stress. Meer dan ooit grijpen mensen naar ongezonde overlevingsstrategieën. Ook de gedachte aan zelfdoding steekt bij steeds meer mensen de kop op. Hoorde ik vroeger wekelijks iemand over zelfmoord praten, dan is dat nu meerdere keren per dag. Ik maak me zorgen…

In tegenstelling tot de eerste golf in maart is er nu gelukkig meer aandacht voor het emotioneel welzijn. Terecht. Onlangs hoorde ik op de radio iemand die enkele maanden geleden covid had gehad, getuigen over aanhoudende klachten van vermoeidheid. Daarnaast hoor ik elke dag getuigenissen van mensen die zich maanden na de uitbraak vermoeid, angstig, eenzaam of depressief voelen. Zij hebben de ziekte niet doorgemaakt, wel de maatregelen. Mijn mailbox puilt uit van de aanmeldingen. Mensen bellen naar de psycholoog, met ‘covidachtige’ klachten, maar hebben geen Covid. Wel vermoeidheid, depressie, angst, concentratieverlies,… In de samenleving is er een steeds grotere groep mensen die zich mentaal en emotioneel verzwakt voelt door de maatregelen. Het effect hiervan is nog niet in cijfers uit te drukken. Maar ondertussen barst de (psychische) zorgsector uit zijn voegen. Nog nooit waren wachtlijsten zo lang, oproepen bij hulplijnen zo groot in aantal.

In deze golf staat iedereen wankel. Alle beroepen: zorgverleners in de medische sector die al maanden ontzettend hard hun best doen en de overdaad aan stress en werk uiteraard niet meer kunnen opvangen, de horeca die zich zonder morren aanpaste aan de vele eisen en die nu alweer moet sluiten desondanks de energie die ze er hebben in gestoken, mensen uit de evenementenwereld die geen perspectief krijgen,… En zo kan ik nog wel even doorgaan.

Zonder te willen verzanden in een wit-zwartverhaal, want dat is het nu nèt niet, wil ik even de psychologische kant toelichten. Het uitgangspunt van ons allen is de vraag: hoe overleven we dit virus en de maatregelen? Virologen richten zich op het tegengaan van de verspreiding van het virus, de politiekers op de regelgeving en de maatschappij. Mag ik als psycholoog even aandacht vragen voor onze psychische gezondheid, waar ik me samen met collega’s ongerust over maak?

De maatregelen hebben invloed op alle lagen van de bevolking. Twee groepen worden vaak vergeten: uit navraag blijkt dat er in rusthuizen ook een groep mensen woont die de eenzaamheid ondraaglijker vinden dan het idee ziek te worden. Singles kunnen niet dromen van een nieuwe relatie, want ze mogen niet daten.

Waarom hebben zulke maatregelen zo’n zware gevolgen, vragen sommigen zich af. Is het immers zoveel gevraagd om voor het algemeen welzijn om afstand te houden en je sociaal leven op een lager pitje te zetten? Het is toch voor een algemeen goed, het is levensnoodzakelijk. Het antwoord hierop is echter ja. Ja, dat vraagt veel van een mens. En dan heb ik het niet over feesten, maar over leven. Overleven….

Het leven krijgt inhoud en diepgang door belangrijke gebeurtenissen met zorg en aandacht te beleven. Ons leven zit vol met rituelen. De overgang naar het eerste leerjaar, afscheid van de lagere school, ‘100 dagen’ voor de laatstejaars in het secundair, kotfeestjes, fuiven, trouwfeesten, babyborrels en ja ook begrafenissen…. We vieren het leven om het leven draaglijk te maken. Waar woorden tekort schieten, kunnen vieringen en rituelen, bijzondere momenten invullen. Afscheid nemen zonder ritueel is moeilijk. Mensen die je graag ziet, wil je groeten met een mooi afscheid. Pijn wil je delen door mensen vast te pakken. We vieren, we beleven…

We kunnen een moeilijke periode overbruggen door een perspectief te hebben, zicht op beterschap, maar dat hebben we niet echt. We staan voor een donkere winter en feestdagen zonder een groot feest.

Hoe overleven we dit dan wel? Wel, we hebben elkaar nodig. Wees elkaars welzijnswerker. De psychische gezondheid van de ander is een verantwoordelijkheid die we met ons allen dragen. Als psycholoog proberen we in een uur per week verandering en verbetering te krijgen in iemands leven. Als mens kunnen we meer betekenen dan dat! Je maakt de ander gelukkiger door contact te houden en het is bewezen dat dankbaarheid van de ander een sterk positief effect heeft op je psychisch welzijn.

Het zijn donkere dagen en wat heb je nodig in de duisternis?

Ten eerste: licht. Wees elkaars licht in de duisternis. Dit kan heel letterlijk genomen worden. Maak een mooi kaarshoudertje voor de buurman, laat een kaars branden voor je raam. Bekijk het ook en vooral in de figuurlijke betekenis van het woord. Licht breng je door een vriendelijke glimlach en laat dat nu net moeilijker zichtbaar zijn achter een mondmasker. Vervang die glimlach, laat ons niet verdrinken in een verzuurde wereld. Knipoog, steek je hand op, zwaai, spreek, … mogelijkheden genoeg. Licht geeft betekenis, laat anderen zien wat ze betekenen voor jou. Het kan bijvoorbeeld fijn zijn om eens door je foto’s te bladeren die op je smartphone of PC staan en stuur die ene leuke, mooie of grappige foto die je hebt van iemand door naar die persoon. Die foto kan licht brengen in een donkere dag.

Ten tweede: lucht. Ook hier kan dit heel letterlijk: adem, doe ademhalingsoefeningen, beweeg in de buitenlucht. Belangrijker in het zorgen voor elkaar vind ik echter de figuurlijke betekenis van het woordje lucht. Geef elkaar lucht door mild te zijn. In een maatschappij waar nabijheid tijdelijk verboden wordt en samenhorigheid geprezen, gaan we elkaar ook niet verraden, maar ruimte geven. Ruimte voor iedereen om zichzelf te kunnen zijn. Aanvaard je eigen manier van omgaan met moeilijke situaties en ook die van je naaste buur of vriend, in plaats van te veroordelen. De ene wordt rustig van heavy metal, de andere net opgejaagd. Breng ook lucht in elkaars leven door humor. Schrijf de beste mop die je kent op een papiertje en drop het in iemand zijn brievenbus. Als je iets grappig meemaakt, deel het dan met elkaar. Maak een grappig filmpje en stuur dit rond, filmpjes kan je immers keer op keer herbekijken en geven ons telkens een fijn gevoel.

Dit is een oproep aan ons allen: draag zorg voor elkaar, en hou contact met elkaar, tover die glimlach op het gelaat van de ander en maak zo haar of zijn dag een beetje minder donker.