‘In de stikstofcrisis dreigde de belofte van Vlaanderen weer op niets uit te draaien’

Het klinkt raar, maar dat het stikstofdossier vorige week toch nog tot een goed einde gebracht werd, zou wel eens een positief neveneffect kunnen zijn van het Vlaams-nationalisme. Of toch ten dele. Wie zo stevig inzet op een sterke Vlaamse regio, laadt een zware bewijslast op zijn schouders: kan Vlaanderen het inderdaad beter alleen? Zijn Vlamingen beter af zonder dat complexe federale niveau, waar de ‘Vlaamse volkswil’ – een nationalistische mythe – verdund, verkleurd of ronduit onherkenbaar wordt? Of is dat Vlaanderen toch niet zo makkelijk bestuurbaar als soms wordt gesuggereerd? En lijkt het daarin misschien op België? Het zijn vragen die Vlaamsgezinde politici aansporen tot meer doeltreffendheid in de Vlaamse regering, bijvoorbeeld in de strijd tegen stikstof en voor meer natuur.

Als de competitie tussen de regering-Jambon en de regering-De Croo de druk kan opvoeren, dan is dat altijd meegenomen.

Wie gelooft dat een autonoom Vlaanderen de Vlaming vooruit zal helpen, die moet kunnen aantonen dat de Vlaamse regering beter werkt dan de federale. Daadkracht, sterk leiderschap, heldere akkoorden: dat is de belofte van Vlaanderen. En die belofte dreigde vorige week, toen le nouveau CD&V – lean and mean, kleiner en kwader – de hakken in het zand zette, nog maar eens op niets uit te draaien. De CD&V, die onder zware druk staat van de Boerenbond, wilde meer garanties voor de landbouwsector. Minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) ging nietsontziend voor een akkoord dat de schade van stikstof in de natuur een halt zou toeroepen, en dus grote ammoniakproducenten zoals de boeren pijn zou doen. De impasse was compleet, maar de dreiging van een nieuw Vlaams fiasco hielp. Op de valreep kon minister-president Jan Jambon (N-VA) afgelopen vrijdag een Vlaams akkoord voorstellen, waarin ook coalitiepartner CD&V zich kon vinden.

De druk was groot. Dat komt omdat de strijd tegen de stikstofuitstoot in de landbouw lang niet het enige dossier is waarin Vlaanderen niet zo goed uit de verf komt. Verderop vindt u de evaluatie van het onderwijsbeleid door de leerkrachten van onze ‘Leraarskamer’. Opmerkelijk is dat het daarbij niet alleen gaat om de blunders van huidig minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA), maar evengoed over het grillige parcours van vorige excellenties, zoals Hilde Crevits (CD&V) of Pascal Smet (Vooruit). Ons onderwijs worstelt met opeenvolgende ministers die de eigen ideologische profilering belangrijker vinden dan het algemeen belang. Ze laten proefballonnen op alsof het onderwijs een Vlaamse kermis is.

Boven op de tegenvallende onderwijsresultaten, of de ellende in de Vlaamse kinderopvang, dreigde vorige week dus ook nog een stikstofdebacle, terwijl net op dat moment een asielakkoord van de regering-De Croo in de maak was. Dat asielakkoord is zeker geen briljant werkstuk, en het komt ook nog eens veel te laat, na de chaotische ontruiming van het kraakpand in de Paleizenstraat – een blamage voor de hele Vivaldi-ploeg. Maar het was tenminste een akkoord, op federaal niveau. Iets wat in de Vlaamse stikstofcrisis op dat moment nog veraf was. Minister Demir was toen bij de christendemocraten nog vrolijk zout in de wonde aan het strooien, als een Georges-Louis Bouchez (MR) die de PS aan het jennen is. En haar gewiekste collega Crevits beschuldigde de N-VA ervan – openlijk, in het Vlaams Parlement – om haar partij ‘tegen de muur’ te ‘kwakken’. Zijn de ruzies in de federale regering erger?

De stikstofcrisis van vorige week maakt komaf met alle overspannen verwachtingen van Vlaams zelfbestuur. Zolang de Vlaamse bevoegdheden beperkt waren en de schijnwerpers op de federale regering werden gericht, kon de illusie van een Vlaanderen dat veel efficiënter zou zijn dan België overleven. Geen ‘politieke spelletjes’ die de beslissingen blokkeren? Geen ideologische conflicten die meer theater opleveren dan ‘goed bestuur’? De illusie was de laatste jaren al flink aangetast, maar ze is met de regering-Jambon definitief weg.

We mogen niet te veel verwachten van de competitie tussen de Vlaamse regering en de federale, een soort van Fed Cup van de binnenlandse politiek. Tenslotte zit zowel de CD&V als de Open VLD in beide regeringen, en zullen afzonderlijke partijen vooral met hun eigen trofeeën naar de kiezer trekken, veel meer dan met de overwinningen van hun coalities. Maar vorige week werd nog eens duidelijk dat moeilijke akkoorden slechts onder grote druk gesloten worden. Als de competitie tussen de regering-Jambon en de regering-De Croo de druk kan opvoeren, dan is dat altijd meegenomen. Voor Vlaanderen en voor België.