‘Hou mensen in armoede niet gevangen in hun rol van hulpbehoevende’

‘Doorzettingsvermogen alleen volstaat niet om uit de armoede te geraken. Zonder een stevige portie geluk en de juiste hulp van de juiste mensen kom je er simpelweg niet’, schrijft ervaringsdeskundige Cindy Van Geldorp van Netwerk tegen Armoede.

14 oktober is een dag waar ik met gemengde gevoelens naar toe leef. Ik voel hoop, omdat er misschien eindelijk iets kan veranderen. Ik voel het aan hoe er in het nieuws over armoede gepraat wordt. De klassieke antwoorden, die we al jaren horen, zijn letterlijk en figuurlijk grijs gedraaid. Ze pakken niet meer. (Kinder)armoede stijgt, ondanks alle gebakkelei over activering en rechten en plichten. Diensten en overheid, en ja, ook de lokale overheid, houden mensen te veel gevangen in hun rol van hulpbehoevende. Dat is toch wat ik jarenlang aan den lijve ondervonden heb, en ik heb niet de indruk dat er de voorbije jaren op dat vlak iets veranderd is. Politici krijgen die stijgende armoede almaar moeilijker uitgelegd.

Hou mensen in armoede niet gevangen in hun rol van hulpbehoevende.

Maar dus gemengde gevoelens, want ik heb het al vaker gehoord. ‘We gaan het roer omgooien, nieuwe recepten, een krachtdadige aanpak’, en uiteindelijk bleef alles bij het oude. En toch, mensen voelen dat dit zo niet verder kan. En, belangrijk, ik hoor dat niet alleen bij mensen in armoede, ook daarbuiten beseffen steeds meer mensen dat dit anders moet. Maar hoe dan? Vanuit mijn eigen ervaring als jonge moeder met een laag inkomen lanceer ik een paar ideeën.

Jarenlang zat ik in schuldbemiddeling. Daar kijk ik vandaag nog altijd met een gevoel van schaamte op terug. Ik had een afspraak bij het OCMW om een afbetalingsplan overeen te komen. Het hele weekend had ik met mijn vriend al onze papieren ondersteboven gehaald. We hebben samen zitten lezen, piekeren, rekenen en uiteindelijk hadden we zelf een plan bedacht om sneller af te betalen en dus ook sneller uit de schulden te zijn. Fier als een gieter was ik, dat we dit zelf hadden uitgedokterd.

De maatschappelijk werker heeft er zelfs niet naar gekeken. Haar afbetalingsplan lag er al. Het was te nemen of te laten. Op dat moment voel je je heel erg vernederd. Uiteindelijk is het goed gekomen. We hebben langer moeten afbetalen, maar zijn uit de schulden geraakt, maar je wordt compleet afhankelijk gemaakt. Het gevoel dat je niets meer zelf te beslissen hebt, dat alles voor jou en boven je hoofd bedisseld wordt, dat heeft mij heel erg geraakt, en nog altijd. Het is dat systeem van betutteling dat mensen gevangen houdt in een positie van afhankelijkheid.

Ofwel slik je het en maak je jezelf heel klein, ofwel haak je af, en helaas doen veel mensen dat. Bij mij heeft het ook niet veel gescheeld, maar ik besefte op tijd dat ik hier geen keuze had, dat ik dit moest uitzitten. Luisteren naar mensen, hen betrekken bij welke hulp ze nodig hebben, hen zelf keuzes laten maken, het zou veel meer mensen doen kiezen voor hulp in plaats van af te haken.

Werk is niet zomaar een uitweg uit armoede. Ik had dan wel werk, ik woonde nog altijd in een appartement vol schimmel, met één slaapkamer.

Het keerpunt voor mij was dat ik bij stad Antwerpen kon gaan werken, bij de reinigingsdienst. Geen droomjob, maar het gaf mij wel een stuk financiële zekerheid. Maar, nee, werk is niet zomaar een uitweg uit armoede. Ik had dan wel werk, ik woonde nog altijd in een appartement vol schimmel, met één slaapkamer. Een job alleen helpt je niet uit de armoede. Zoveel is zeker. En ik had nog gelukt. Een vaste job met een stabiel inkomen. Ik zag veel van mijn leeftijdgenoten wroeten van de ene naar de andere interimjob. Op vrijdag horen of je maandag nog mag terugkomen. Dat is geen uitweg uit armoede, dat houdt mensen net vast in hun armoedesituatie.

Ondertussen wonen we in een deftig appartement. Ons zoontje had vroeger veel last van zijn luchtwegen. Om de haverklap moesten we naar de dokter. Nu gaat het veel beter. Een slechte woning maakt ziek. Een goede woning maakt mensen gezond. Zelf heb ik nooit te klagen gehad over een slechte sociale woning, want ik ben er nooit in geraakt. De wachttijden in Antwerpen zijn lang. Voor een jong gezin is sociaal wonen dan geen optie.

We hebben nu gelukkig een goede woning, maar voor ons zoontje is hier weinig te beleven. Zeker als het regent, is er nauwelijks iets waar we naartoe kunnen. Wat er is in Antwerpen, ligt behoorlijk ver weg en is nauwelijks te bereiken met het openbaar vervoer. De stad mag gerust wat meer investeren in de minder hippe wijken.

Na veel bloed, zweet en tranen zien we licht aan het einde van de duisternis. Dus ja, er is een uitweg uit de armoede, maar dat vraagt een enorm doorzettingsvermogen. En mocht dat volstaan, maar daarmee alleen red je het niet. Zonder een stevige portie geluk en de juiste hulp van de juiste mensen kom je er simpelweg niet. Mijn vriend, van Marokkaanse origine, heeft ook veel problemen gehad om werk te vinden. Nu is dat gelukt, maar dat heeft jaren aangesleept.

Zelf heb ik ook veel dingen zelf moeten uitzoeken. Waar je recht op hebt, welke tussenkomsten je kunt krijgen bij stad of Ocmw. De ene maatschappelijk werker zal het je misschien vertellen, de andere zwijgt als vermoord. In dat laatste geval blijf je gewoon vastzitten in armoede. Het is iets waar lokale besturen mensen echt sterk vooruit kunnen helpen, rechten actief toekennen, zelf nagaan waar iemand recht op heeft.

Of je al dan niet geholpen wordt, mag nooit afhangen van de maatschappelijk werker bij wie je terecht komt.

Vroeger durfde ik niets zelf vragen. Door actief te zijn in Recht-Op, de vereniging waar armen het woord nemen in Antwerpen, heb ik geleerd dat ik niet alleen stond, dat ik mocht opkomen voor mezelf. Nu ben ik een stuk mondiger, maar veel mensen zijn te beschaamd om zelf hulp te vragen, of ze weten nauwelijks waar ze recht op hebben. Ik begrijp niet dat gemeenten en OCMW’s daar niet meer werk van maken. Geef vertrouwen, maar wek ook vertrouwen, toon dat je mensen wil helpen, ze zullen zelf ook veel sneller over de brug komen en initiatief nemen. Of je al dan niet geholpen wordt, mag nooit afhangen van de maatschappelijk werker bij wie je terecht komt.

Op wie ik ga stemmen op 14 oktober? In alle eerlijkheid weet ik het nog niet. Wat ik wel weet, is waar mijn stem van zal afhangen. Wie mij kan overtuigen dat rechten actief gaan toegekend worden, dat er serieus werk gemaakt wordt van betaalbare woningen en dat mensen met respect en vertrouwen behandeld gaan worden, die krijgt mijn stem. En ik hoop van harte dat het niet bij dat gekleurde bolletje blijft. Ga nadien in gesprek met mij en andere mensen met armoede-ervaring, beste politici, we hebben nog veel van elkaar te leren.

Cindy Van Geldorp is ervaringsdeskundige bij Netwerk tegen Armoede.