Bijna de helft van de Vlamingen haalt zijn nieuws vooral via online media. Maar hoe stelt u een gezond online nieuwsdieet samen? Ike Picone, professor media en journalistiek aan de VUB en Zara Mommerency van Mediawijs geven tips.
1. Baseer u niet op één bron
‘Raadpleeg verschillende bronnen of nieuwsmerken. Baseer je bijvoorbeeld niet op één artikel van De Standaard, maar lees ook eens wat VRT NWS schrijft over het onderwerp’, zegt Mommerency van Mediawijs, het Kenniscentrum Digitale en Mediawijsheid van de Vlaamse overheid. ‘Volg ook meerdere politieke partijen op sociale media en niet alleen de partij waar jij achter staat. Zo krijg je een bredere kijk op het politieke landschap en de standpunten van partijen.’
2. Durf twijfelen
‘Durf twijfelen en deel niet meteen elk bericht dat een snelle emotie opwekt’, zegt Mommerency. ‘Als je niet zeker bent of een bericht betrouwbaar is, verspreid het dan niet verder. Ga op onderzoek uit en controleer of de informatie klopt. Wie deelde het bericht? Wanneer is het gepost? Bevat het schrijffouten? Raadpleeg andere nieuwsbronnen om te zien hoe zij erover berichten. Probeer het oorspronkelijke bericht te vinden en te traceren in welke context het werd geplaatst. Praat er ook over met vrienden, collega’s of familie. Zij reiken je misschien andere inzichten aan.’
3. Durf twijfelen aan uzelf
‘Wees jezelf ook bewust van jouw eigen vooringenomenheid’, vult Picone aan. ‘Je neemt informatie die aanleunt bij jouw ideeën makkelijker aan dan info die niet met je ideeën strookt. Neem af en toe een moment om te reflecteren over wat je leest en probeer jezelf de vraag te stellen: ben ik wel een objectieve lezer?’
4. Profiteer van de voordelen
‘Dankzij digitale media hebben we toegang tot een bredere waaier aan stemmen. We zien nieuws belicht vanuit verschillende invalshoeken en zijn niet meer gebonden aan één krant,’ zegt Picone. Het nieuws in De Morgen, bijvoorbeeld, is anders gekleurd dan in Het Nieuwsblad. ‘Ook de mogelijkheid tot interactie zorgt voor een democratisering van het nieuws. Lezers en journalisten kunnen nu interageren met elkaar. Op die manier geven lezers ook mee vorm aan het nieuws.’ Denk maar aan de Black Lives Matterbeweging. De wereldwijde verontwaardiging die ontstond na de dood van George Floyd maakte #BlackLivesMatter trending op sociale media. Traditionele media pikten het onderwerp op, waarna het geruime tijd het nieuws domineerde.
Dankzij de smartphone is nieuws bovendien toegankelijker geworden voor een jonger publiek. ‘Dat is een positieve evolutie’, aldus Picone. ‘Complexe nieuwsanalyses die normaal gesproken veel ruimte in gedrukte kranten innemen, kunnen in korte, toegankelijke TikTok-video’s worden gepresenteerd.’ Nogal wat nieuwsmerken hebben tegenwoordig een TikTok-account dat volgers up-to-date houdt met de laatste nieuwtjes.
5. Wees waakzaam voor de gevaren
Hoewel er grote voordelen zijn aan nieuwsconsumptie via digitale media, zijn er ook gevaren. ‘Via het internet krijgen we niet alleen nieuws te zien van journalisten, maar ook van influencers, vrienden of familie. Zij werken niet volgens de journalistieke deontologische code waar journalisten zich wel aan moeten houden. Dat kan gevaren met zich meebrengen, zoals het delen of verspreiden van desinformatie of fake news. De continue toevloed aan nieuws kan er ook voor zorgen dat mensen overspoeld raken door informatie, waardoor ze nieuws gaan mijden.’ De cijfers zeggen genoeg: tussen 2017 en 2023 steeg het aantal Vlamingen dat nieuws mijdt van 21 procent naar 28 procent.
‘Het bekendste gevaar van digitale nieuwsconsumptie is dat je in een ‘filterbubbel’ terechtkomt’, zegt Picone. ‘Algoritmes raden nieuws aan op basis van onderwerpen waar je vaak op klikt. Je kunt daardoor vast komen te zitten in een bubbel met alleen nieuws dat je in jouw overtuigingen bevestigt.’ Al is er volgens Picone te veel paniek ontstaan rond het probleem. ‘Het onderzoek naar die bubbel baseert zich enkel op X (het voormalige Twitter, nvdr). Maar in werkelijkheid gebruiken Vlamingen meerdere ingangen tot nieuws, zoals het televisienieuws, kranten, nieuwsmagazines en websites.’
