Heel wat Engelstalige mediabedrijven zijn niet meer dan een façade waarachter buitenlandse actoren subtiele propaganda verspreiden. En toch delen ook Vlaamse politici op sociale media geregeld ‘nieuws’ van dergelijke kanalen.
Iedere week zoekt Knack naar misleidende informatie op het internet.
Twee jaar geleden deelde Comac Studenten – de jongerenbeweging van de extreemlinkse partij PVDA – op Facebook een flitsend filmpje over de band tussen kapitalisme en klimaatverandering. Het filmpje was gemaakt door Redfish, op het eerste zicht een Berlijns mediabedrijf dat gespecialiseerd is in korte internetdocumentaires. In werkelijkheid is Redfish een afsplitsing van Russia Today (RT), een door de Russische overheid gecontroleerd internationaal netwerk van staatsmedia. Hun doel? Berichten verspreiden die Rusland en zijn buitenlands beleid in een gunstig daglicht plaatsen, en die binnenlandse politieke spanningen van geopolitieke concurrenten van Rusland onder de aandacht brengen.
De studenten van Comac zijn niet de enigen die al eens verholen Kremlinpropaganda verspreiden. Ook PVDA-voorzitter Peter Mertens deelde in maart 2020 op Facebook en Twitter een afbeelding die door Redfish gemaakt was. Onder de titel ‘Prioriteiten in de VS’ schetste die de vergelijking tussen het aantal bedden in de Amerikaanse ziekenhuizen en de Amerikaanse gevangenissen.
Hoe belanden zulke Russische beïnvloedingscampagnes in de Vlaamse politiek? Mag dat wel? En wat ondernemen sociale media als Facebook daartegen?
Sputnik
Dat de tv-zenders van Russia Today tot de Russische staatsmedia behoren, was redelijk algemeen bekend. Hetzelfde geldt voor Sputnik, het Russische persagentschap dat al in 31 talen websites lanceerde. Maar de voorbije jaren doken steeds vaker nieuwe online media onder Russische invloed op. Die worden specifiek afgestemd op bepaalde types nieuws of op bepaalde doelgroepen. Ruptly, bijvoorbeeld, is een dochteronderneming van RT die focust op online videocontent, vooral verspreid via YouTube. Het favoriete onderwerp van Ruptly- reportages zijn onrust en betogingen in westerse landen, zoals de gele hesjes in Frankrijk of Black Lives Matter-protesten. Natuurlijk tonen ze het liefst gewelddadige uitbarstingen tijdens zulke protesten.
Artikels en filmpjes van RT en Ruptly duiken over de hele wereld op, het vaakst aan de politieke rechterzijde. In Vlaanderen is vooral Filip Dewinter van Vlaams Belang een gretige afnemer – een supporter zelfs. In mei 2020 deelde hij bijvoorbeeld een video van Ruptly over rellen in de Parijse voorsteden: ‘Wat de Europese MSM-media verzwijgt, zie je wel op de Russische media.’ En in december 2020 plaatste Dewinter de ruwe beelden van een reportage van Russia 24 waarin twee Brusselse politieagentes overrompeld werden toen ze een lockdownfeestje ontdekten.
Niet alleen Rusland beweegt zich op dat terrein. De Chinese overheid heeft haar eigen Engelstalige kanalen, zoals het televisiestation CGTN en de kranten Global Times en China Daily. Iraanse staatsmedia vinden we online terug onder de naam Press TV. Niet alleen staten richten hun eigen mediakanalen op. Ook de religieuze Falun Gong- beweging, die in China vervolgd wordt en zich kant tegen het communistische regime, geeft al 20 jaar eigen internationale media uit. Hun bekendste organen zijn de krant The Epoch Times en het tv-station NTD, wat staat voor New Tang Dynasty. Deze Falun Gong-media hebben de voorbije jaren inhoudelijk de kant gekozen van Trumpiaans rechts in de Verenigde Staten en extreemrechts in Europa. Ze vonden er ook een vruchtbare voedingsbodem: scepsis ten opzichte van de MSM of mainstreammedia liet een gat dat sociale media niet volledig konden invullen.
Ook in ons land heeft Falun Gong een voet aan de grond. De vzw Epoch Times Belgium, die hun media-initiatieven ondersteunt, is gevestigd in De Pinte. In juni 2020 kregen verschillende Vlamingen nog een gedrukt krantje van The Epoch Times in de bus. En ook hier duikt Filip Dewinter weer op: op 5 mei 2021 deelde hij op Twitter een fragment van een reportage van het NTD- televisiestation, over cancel culture rond de Franse 200-jarige herdenking van het overlijden van Napoleon.
Left Bitches
Russische staatsmedia focussen zich internationaal ook op de andere kant van het politieke spectrum. Zo is Redfish een afsplitsing van Ruptly, met vooral filmpjes gericht op een links westers publiek: over sociale ongelijkheid, over Black Lives Matter, over klimaatactie, enzovoort. Ruptly is ook de grootste aandeelhouder van Maffick Media GmbH, dat gevestigd is op hetzelfde Berlijnse adres.
Maffick heeft een filiaal in Los Angeles dat exclusief digitale content maakt voor een publiek van millennials. Ze verspreiden hun filmpjes via socialemediakanalen met namen als In The Now en Soapbox. Andere ondernemingen van Maffick zijn zelfs nog meer inhoudelijk toegespitst: Waste-Ed gaat bijvoorbeeld over milieuproblematiek, het toont video’s om ‘je eigen vegan gummibeertjes te maken’ en het verkoopt herbruikbare oorstokjes.
De jongerenbeweging van de PVDA deelde een flitsend Russisch filmpje over de band tussen kapitalisme en klimaatverandering.
De meest recente Maffick-onderneming is de podcast Left Bitches (who are Right), die zich omschrijft als ‘diverse en ONGEFILTERDE linkse perspectieven […] over wat velen op links achter zich lijken te hebben gelaten: anti-imperialisme’. In de praktijk komt dat anti-imperialisme meestal neer op kritiek op het Amerikaanse buitenlandse beleid en het vergoelijken van de Russische geopolitieke doelen.
Hoe gaan socialemediabedrijven om met deze beïnvloedingspogingen? Facebook schrapte in 2019 korte tijd enkele Maffick- kanalen zoals Soapbox, nadat de banden met RT duidelijk geworden waren. De Facebookpagina’s mochten na enkele dagen opnieuw online, maar met een verduidelijking dat ze geaffilieerd waren met Rusland. Wie op Twitter een bericht van RT, Redfish of Left Bitches deelt, zal zien dat er sinds vorige zomer een disclaimer bij staat: ‘aan de Russische staat gelieerde media’. Twitter legt uit dat het dat doet voor media waarbij een staat ‘controle uitoefent over redactionele inhoud door middel van financiële middelen, directe of indirecte politieke druk en/of controle over productie en distributie’. Enkele weken geleden nog verwijderde Facebook het profiel van Redfish, wegens veronderstelde inbreuken op de gebruiksvoorwaarden.
Ophef
Buitenlandse media als Russia Today, The Epoch Times of Redfish doen in feite niets illegaals. Ze volgen zelfs grotendeels een sjabloon van mediabeïnvloeding dat de Amerikaanse inlichtingendiensten in de twintigste eeuw zelf verfijnden – denk bijvoorbeeld aan Radio Free Europe tijdens de Koude Oorlog. Het is evenmin zo dat de bewuste mediakanalen constant fake news verspreiden. Meestal gaat het om sporadische desinformatie en een subtiele, selectieve belichting van incidenten om maatschappelijke ophef aan te wakkeren. De recentste socialemedia- ondernemingen bestaan zelfs voor het grootste deel uit onschuldige virale filmpjes, waar af en toe eens een politieke boodschap tussen sluipt.
Het loont dus de moeite om alert te blijven voor de bekende en de eventuele nieuw op te richten buitenlandse beïnvloedingskanalen. Want voor u het weet, laat u zich voor het karretje van Poetin spannen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
