De oprichting van de interfacultaire leerstoel ‘Etienne Vermeersch’ aan de UGent en de aanstelling voor vier jaar van Maarten Boudry als eerste leerstoelhouder, is onorthodox verlopen. Dat wekt wrevel en ergernis op in academische kringen, ook buiten de UGent. ‘Hoe ondemocratisch en zelfs onethisch kun je een prestigieuze leerstoel over ethiek installeren?’
Etienne Vermeersch was een van de bekendste UGent-professoren met groot intellectueel gezag en maatschappelijk aanzien. Hij overleed in januari dit jaar. Volgens de persmededeling die rector Rik Van de Walle op 20 september verspreidde, is de bedoeling van de leerstoel om ‘de intellectuele nalatenschap van professor Etienne Vermeersch in ere te houden’. Dat nobele streven werd in mei een eerste keer besproken op het rectoraat.
Uit getuigenissen van enkele direct betrokken professoren blijkt dat van bij het begin vaststond dat Maarten Boudry die leerstoel moest en zou krijgen. De professoren die Knack daarover te woord stonden willen alleen anoniem vertellen over wat ze meemaakten.
Het initiatief ging uit van rector Van de Walle, die na het overlijden van Etienne Vermeersch werd aangesproken door de professoren Dirk Verhofstadt en Johan Braeckman. Beide professoren waren persoonlijke vrienden van Vermeersch en zijn ook de samenstellers van het boek ‘Etienne Vermeersch: Nagelaten Geschriften‘, dat begin oktober aan de UGent tijdens een ‘happening’ voor zo’n duizend aanwezigen zal worden voorgesteld. Braeckman publiceerde samen met Boudry eerder het boek ‘De ongelovige Thomas heeft een punt – een handleiding voor kritisch denken‘. Het boek werd lovend besproken door Dirk Verhofstadt op de website van de liberale denktank Liberales. Boudry is een van de 24 kernleden van Liberales.
Bijeenkomst
Van De Walle riep in mei een select groepje professoren samen om over ethiek aan de UGent en over de erfenis van de Vermeersch te praten. ‘Het was een ontbijtvergadering op het rectoraat en wat me meteen opviel was de merkwaardige samenstelling van de groep uit verschillende disciplines die weinig of niets met filosofie of ethiek te maken hadden’, vertelt een van de genodigden.
Op die eerste bijeenkomst was een zevental mensen aanwezig. Naast rector Van de Walle en Dirk Verhofstadt schoven ook de professoren Hendrik Vos, Yves T’Sjoen, Ignaas Devisch en Lieven Pauwels (ook kernlid van Liberales) aan. Johan Braeckman en oud-vicerector Freddy Mortier waren eveneens uitgenodigd maar konden op dat moment niet aanwezig zijn. Een andere opvallende aanwezige was acteur Kurt Defrancq, die als administratief personeelslid een contract heeft als ‘cultureel adviseur’ van de UGent.
Een professor: ‘Ik verwachtte een open discussie over hoe de universiteit in brede zin met ethiek moet omgaan, maar het was vrijwel meteen duidelijk dat het alleen maar over die leerstoel ging. Ik was compleet verrast toen Verhofstadt, nog voor wat dan ook was besproken, een pleidooi afstak dat Maarten Boudry die leerstoel moest krijgen.’
Er volgde wel een korte discussie over de zin van zo’n leerstoel, maar veel animo zat daar niet in, vertelt een aanwezige. Een andere professor zegt dat in feite alleen Ignaas Devisch tegenwerk bood en aanstipte dat Boudry geen enkele wetenschappelijke publicatie over ethiek op zijn actief had. ‘Dat is een zwaar argument, maar ook nogal pijnlijk. Devisch heeft toen gezegd dat hij zelf als ethicus belangstelling had voor die leerstoel. Verhofstadt heeft collega Devisch meteen de mond gesnoerd en gezegd: “Dat zal niet gaan”.’
Eén van de aanwezigen zegt dat Verhofstadt de omzichtig geformuleerde interesse van Devisch letterlijk ‘onbespreekbaar’ noemde: ‘Wij willen dat niet, zei hij. Verhofstadt sprak toen echt zijn veto tegen Devisch uit. De rector keek verbaasd, maar zweeg.’
Na die vergadering gingen Devisch en Verhofstadt nog apart zitten, maar wat daar werd besproken, is aan de andere professoren niet verteld. ‘Opvallend was wel dat Devisch op de volgende vergadering met geen woord meer heeft gerept over zijn ambitie en op een derde vergadering in augustus bleef hij afwezig’, zegt een van hen.
Collega’s van Devisch wijzen erop dat hij op het publieke forum soms stevig in de contramine is gegaan met Etienne Vermeersch over ethische kwesties. De professoren vochten in de media bijvoorbeeld een bitter conflict uit over de NIPT-test waarmee zwangere vrouwen onder andere het risico op Downsyndroom kunnen laten testen.
Een betrokken professor vermoedt dat Verhofstadt en ook Braeckman hem dat persoonlijk nog altijd zeer kwalijk nemen. Hij zegt: ‘Terwijl dat over een intellectueel ethisch debat gaat waarin je toch grondig van mening mag verschillen?’
Deontologisch probleem
In juni werd een tweede vergadering belegd met dezelfde groep. Daar werd duidelijk dat de leerstoel niet aan de faculteit Letteren en Wijsbegeerte zou worden toegewezen, waar Vermeersch professor was, maar direct aan het rectoraat gelinkt zou worden.
Het was enkele professoren opgevallen dat de decaan van de faculteit Letteren en Wijsbegeerte, Gita Deneckere, noch de vakgroepvoorzitter Filosofie, Gertrudis Van de Vijver, officieel op de hoogte waren van de plannen voor de leerstoel en niet uitgenodigd werden voor de vergaderingen daarover op het rectoraat. Op de vergadering werd de vraag gesteld of het geen probleem was dat Deneckere nergens bij betrokken was. Naar verluidt werd de vraag van tafel geveegd door de rector die zei dat hij haar had ‘gerustgesteld’. Wat of hoe werd er niet bij verteld.
Ik was stomverbaasd toen op die tweede vergadering Maarten Boudry zelf aanwezig was. Het werd voor iedereen duidelijk dat in feite alles beslist was.
Een andere betrokkene wijst op ‘een nog groter en zelfs deontologisch probleem’. Hij vertelt: ‘Ik was stomverbaasd toen op die tweede vergadering Maarten Boudry zelf aanwezig was. Wie hem had uitgenodigd, weet ik niet. Je zag sommigen denken: wat gebeurt hier? Het werd voor iedereen duidelijk dat in feite alles beslist was.’
Op die vergadering werd afgesproken dat een profiel voor de functie van leerstoelhouder op papier moest worden gezet. Een professor: ‘Die opdracht werd toegewezen aan Dirk Verhofstadt en aan Maarten Boudry zelf. Hoe ondemocratisch en zelfs onethisch kun je een prestigieuze leerstoel over ethiek installeren?’
Op een derde vergadering in augustus daagde Ignaas Devisch niet meer op. Een aanwezige zegt dat er wel nog beslist is om gedurende een paar dagen een interne vacature voor de functie te verspreiden om toch min of meer formeel in orde te zijn.
‘Freddy Mortier had dat blijkbaar als opdracht gekregen. Het was een schijnvertoning, want ongeveer niemand binnen de UGent zal dat in de vakantieperiode gezien hebben en uiteraard was er maar één kandidaat geschikt voor de job: Boudry die zelf mee zijn profielschets had opgesteld. (cynisch) De functie was hem op het lijf geschreven.’
‘Cadeau’
Dat enkele betrokken professoren, weliswaar anoniem, die hele interne gang van zaken naar buiten brengen, heeft veel te maken met het optreden van Boudry in het Canvas-programma De Afspraak van 23 september. Daar zei hij dat hij over zijn kandidatuur ‘pas vorige week bevestiging had gekregen’, terwijl hij blijkbaar al een paar maanden wist dat de job voor hem was.
Op de vraag van presentator Bart Schols hoeveel andere kandidaten er waren, antwoordde hij: ‘Dat weet ik niet. Ik neem aan dat er niet al te veel waren. Johan (Braeckman) en Dirk (Verhofstadt) wilden graag dat ik het deed, maar daar moet een hele procedure bijkomen. Je kan niet zomaar iemand aanduiden, zo van… die gaat dat hier wel doen’.
Een professor: ‘Dat laatste is nochtans exact was er is gebeurd. De hypocrisie van Boudry in dezen vind ik ronduit stuitend’. Hij concludeert dat in feite twee bevriende professoren en de rector Boudry ‘een cadeau’ hebben gedaan met een ‘prestigemandaat’ van vier jaar.
De rest van de groep had niets in de pap te brokkelen, want alles was duidelijk vooraf al beslist. Een professor: ‘Mij stoort enorm dat de indruk wordt gewekt dat de man als primus uit een selectieprocedure met meerdere kandidaten is gekozen. Dat is de grofst denkbare leugen. Dat kan niet en het gaat niet alleen over favoritisme, maar ook over gemeenschapsgeld.’
Het gaat niet alleen over favoritisme, maar ook over gemeenschapsgeld.
Ook over het budget voor de leerstoel was nog een en ander te doen.
Door Mortier en Boudry werd een budget van 25.000 euro voorgesteld. Toen dat ter sprake kwam vond de rector dat een beetje nipt en verdubbelde hij dat tot 50.000 euro. Een professor: ‘Tot consternatie van zowat iedereen, zelfs Verhofstadt keek verwonderd. Het is dan ook een vrij hallucinant bedrag om een aantal lezingen te organiseren. Soms is er blijkbaar plots wel geld’ (lacht).
Onder een paar collega’s werd achteraf de bedenking gemaakt dat het contrast groot was met hun vakgroepen waar ze doorgaans moeten krabben om de nodige euro’s bij elkaar te krijgen voor wetenschappelijke projecten: ‘Wij kunnen met één vingerknip onze budgetten niet verdubbelen. Het prestige van die leerstoel was duidelijk van zeer groot belang voor de rector.’
Doorgaans wordt een leerstoel ook gefinancierd door een externe partner – zeg maar gesponsord. ‘Het zit duidelijk wat in een grijze zone, want zowat alle andere benoemingen en aanstellingen aan de universiteit verlopen via strikte procedures. Misschien moet dat soort constructies door de raad van bestuur toch eens wat grondiger bekeken worden’, suggereert een van de betrokkenen.
Een professor concludeert: ‘Ik heb nu met eigen ogen gezien hoe een bepaalde vrijzinnige of zeg maar logeclan – bovendien uitsluitend mannen – aan mijn universiteit vrij dominant is en beslissingen kan nemen die grote repercussies hebben omdat men in de media zo zwaar heeft uitgepakt met die leerstoel alsof voortaan dààr nu eens het grote kritische denken zou plaatsvinden.’
Geen verslagen
De gesprekspartners van Knack wijzen er op dat er geen verslagen van de bijeenkomsten zijn opgesteld. ‘En als die er zouden zijn, dan heb ik ze in elk geval niet gekregen’, voegt een professor er aan toe.
Ignaas Devisch wilde geen commentaar geven.
Gita Deneckere, decaan van Letteren en Wijsbegeerte, reageerde wel kort: ‘Strikt genomen was ik nergens bij betrokken, maar ik werd wel door een collega op de hoogte gebracht van de eerste vergadering in mei’. Deneckere vindt het enerzijds merkwaardig dat de vroegere faculteit van Etienne Vermeersch niet bij de leerstoel werd betrokken: ‘Toegegeven, dat was even slikken. Anderzijds begrijp ik wel dat het hogere echelon van het rectoraat een initiatief neemt. Ik had de indruk dat het allemaal ook heel snel moest gaan.’
In feite wordt hij coördinator van een aantal lezingen en debatten. In mijn opvatting is dat toch wel iets anders dan een volwaardige leerstoel inhoudelijk dragen. Daar heb ik mijn bedenkingen bij.
Over de aanstelling van Boudry zegt Deneckere dat het ‘raar’ is om een zo jong iemand aan te stellen als leerstoelhouder. ‘In feite wordt hij coördinator van een aantal lezingen en debatten. In mijn opvatting is dat toch wel iets anders dan een volwaardige leerstoel inhoudelijk dragen. Daar heb ik mijn bedenkingen bij. We zien wel wat er komt. De leerstoel is er nu en ik ga dat niet tegenwerken.’
Ook buiten de UGent deed de benoeming van Boudry wenkbrauwen fronsen. Professor Johan Leman bijvoorbeeld, die zelf een leerstoel heeft aan de KU Leuven, noemde het op Facebook ‘nogal eigenaardig dat men leerstoelen creëert om aan de universiteiten wetenschappelijk kritisch te denken, terwijl men het blijkbaar zelf niet zo nauw neemt met de regels van het wetenschappelijk academisch bedrijf. (…) Bij mijn weten zou men voor zo’n leerstoel, met toch een hoogwetenschappelijk karakter, een internationale vacature moeten uitschrijven, die in meerdere wetenschappelijke tijdschriften gepubliceerd wordt. Dan zou normaal een commissie samengesteld moeten worden waarbij alle regels van het spel gerespecteerd worden, waarop dan nadien de aanstelling volgt. Is dat gebeurd aan de UGent?’. Nee, dus.
Rector Van de Walle beantwoordde via zijn persdienst per e-mail enkele vragen.
Volgens de rector werd ‘de standaardprocedure gevolgd, die altijd wordt gevolgd bij de invulling van een mandaat van contractueel postdoctoraal wetenschappelijk medewerker. De vacature werd in een eerste ronde exclusief aangeboden via een interne implacement pool voor het wetenschappelijk personeel van de UGent, maar dat leverde geen kandidaten op. In een tweede ronde werd de vacature op de vacaturesite geplaatst, die alle UGent’ers kunnen raadplegen. In deze ronde heeft Maarten Boudry gekandideerd.’
Dat van bij de eerste vergadering in mei op het rectoraat al duidelijk was dat Boudry de aanstelling zou krijgen, ontkent de woordvoerster van de rector: ‘Dat moet ik toch tegenspreken op basis van de informatie die ik heb. Er waren natuurlijk mensen die Maarten Boudry naar voren schoven, maar er waren ook anderen. Niemand van hen werd betrokken bij de uiteindelijke selectie.’
Hoeveel kandidaten er naast Boudry nog waren, wordt niet vrijgegeven: ‘Wij communiceren nooit over kandidaten bij selectieprocedures. De kandidaten zelf zijn daarvan ook niet op de hoogte’, aldus de rector in zijn mail. Over de uitwerking van het functieprofiel zegt de rector dat ‘de gangbare regels zijn gevolgd. Onze directie Personeel en Organisatie stelde het functieprofiel op, op basis van input van onder meer heel wat academici uit verschillende faculteiten. De selectiecommissie beoordeelde de kandidatuur van Maarten Boudry gunstig, waardoor hij werd aangesteld. Er was input van professoren zoals Dirk Verhofstadt, Hendrik Vos, Johan Braeckman en Ignaas Devisch, maar zij waren niet betrokken bij de eigenlijke selectie van de leerstoelhouder. Het spreekt voor zich dat ook Maarten Boudry niet bij het selectieproces betrokken was, behalve dan in zijn hoedanigheid van kandidaat.’
De financiering van de leerstoel wordt voorlopig geraamd op jaarlijks 50.000 euro. ‘Dat bedrag dekt alle kosten, van de salariskost van de leerstoelhouder tot en met de organisatie van een groot debat en van vier lezingen en eventuele overige werkingskosten.’
De rector schrijft ook nog dat zal worden onderzocht hoe de leerstoel eventueel externe fondsen kan genereren, wat de kosten voor de UGent zelf zou verlichten.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
