‘Hoe kan iemand tegelijk opkomen voor dierenrechten als voor het gebruik van proefdieren?’

‘Het ergste wat we kunnen doen is om in een paniekreactie alle vooruitgang te blokkeren’, schrijft professor Adrian Liston (KU Leuven en VIB). Hij roept de dierenreachtenactivisten daarom op om de dialoog aan te gaan.

Al heel mijn volwassen leven zet ik me in voor dierenrechten en dierenwelzijn. Ik ben ook een medisch onderzoeker, gespecialiseerd in het vertalen van nieuwe immunologische inzichten van muizen naar patiënten. Ik ben vegetariër, om ethische redenen, en toch sta ik aan het hoofd van de dienst voor genetische manipulatie van muizen aan de KU Leuven. Hoe kan iemand opkomen zowel voor de rechten van dieren als voor het gebruik van dieren in medisch onderzoek?

Bijna niemand is tegen medisch onderzoek. Wie wil er nu een hard en kort leven? Toen ik voor het eerst als onderzoeker aan de slag ging overwoog ik een project waarbij geen proefdieren werden gebruikt, zodat mijn twee overtuigingen niet met elkaar in conflict kwamen. Uiteindelijk heb ik toch besloten om te werken op een muismodel van Multiple Sclerose of MS – proeven die zeker confronterend zouden overkomen als ze uit hun context aan het publiek getoond zouden worden.

De reden voor mijn besluit was dat ik niet schijnheilig kon blijven, enerzijds bereid om mee te profiteren van de resultaten van proefdieronderzoek, maar niet om mijn eigen handen vuil te maken. Sindsdien is er heel wat vooruitgang geboekt in het MS-onderzoek. Dankzij dierproeven zijn er nu betere behandelingen en nieuwe geneesmiddelen die miljoenen patiënten heel wat extra gezonde jaren opleveren. Wie wil hun vrienden of familie deze geneesmiddelen ontzeggen, zelfs al is het werk gebaseerd op dierlijke modellen?

Uitgebreide regelgeving voor proefdieren

Tegelijkertijd is zo goed als iedereen het er over eens dat ook dieren rechten hebben. We gooien geen katten meer van het belfort in Ieper, of andere van die brutaliteiten die onder het mom van traditie jarenlang gebeurden. Dierenmishandeling is nu gelukkig strafbaar en de behandeling en huisvesting van vee op boerderijen wordt nauwlettend geïnspecteerd. De meest uitgebreide regelgeving op het vlak van dierenbescherming is weggelegd voor proefdieren in medisch onderzoek. Vooraleer zelfs maar te mogen starten met muizenonderzoek heb ik talloze opleidingen gevolgd en honderden pagina’s medische keuringen en ethische dossiers ingevuld.

In vergelijking met wilde muizen, leven mijn muizen in luxueuze omstandigheden, en hun gezondheid wordt dagelijks gecontroleerd door opgeleid personeel. Het gebruik van elke individuele muis wordt beoordeeld door een externe ethische commissie, met inbegrip van een ethicus en een dierenarts. Ik kan u verzekeren dat niets zo brutaal als een muizenval of rattengif die commissie zou passeren, laat staan alle andere ongemakken die wilde muizen dagelijks te verduren krijgen.

Dierproeven vormen de basis van medisch onderzoek. Zelfs wanneer we doorgaan met het verfijnen, verminderen en vervangen van dierproeven moeten we accepteren dat al onze nieuwe wetenschappelijke inzichten berusten op werk verricht bij dieren. Tegelijkertijd hebben proefdieren de sterkste wettelijke en ethische bescherming van alle dieren in onze samenleving, en terecht ook.

Dit wil niet zeggen dat het gebruik van proefdieren in medisch onderzoek niet verder kan worden verbeterd. Niet alle onderzoekers zijn zich volledig bewust van de verantwoordelijkheden die dierproeven met zich meebrengen, en schendingen van de rechten van dieren komen helaas voor. Maar het ergste wat we kunnen doen is om in een paniekreactie alle vooruitgang te blokkeren. Pogingen om dierproeven te verminderen door het verhogen van de bureaucratische lasten zorgen er gewoon voor dat er minder aandacht geschonken wordt aan de belangrijkste regels. Een extra belasting op dierproeven in medisch onderzoek zal worden betaald door het verminderen van het aantal opgeleide medewerkers die zorgen voor de dieren.

Onderzoekers publiekelijk veroordelen in de media sluit de deur voor iedere dialoog. We moeten zorgen voor meer, niet minder, communicatie tussen voorstanders van dierenrechten en van medisch onderzoek. Dierenrechtengroeperingen met absolute eisen maken vooruitgang enkel moeilijker voor gematigden. Diegenen onder ons die bereid zijn om door te zetten met wederzijds respect weten dat meer openheid en transparantie de enige manier zijn om de levensomstandigheden van proefdieren te verbeteren. Als u een dierenrechtenactivist bent die echt verandering teweeg wilt brengen, dan moedig ik u aan om mee te werken met medische onderzoekers, in plaats van tegen ons. Bij ons vindt u alvast een luisterend oor.

Adrian Liston is professor aan de KU Leuven en VIB. Hij staat aan het hoofd van de afdeling genetische manipulatie op muizen.