Hoe ING België betrokken raakte bij ‘verdachte’ transacties

Geen enkele Belgische bank duikt zo vaak op in de gelekte Amerikaanse witwasmeldingen FinCEN Files als ING België. Dat heeft alles te maken met haar internationale bankdiensten en haar tak in Genève.

Oplichters en fraudeurs, corrupte ambtenaren en politici, drugstrafikanten en andere criminelen kunnen niets aanvangen met hun illegale opbrengsten als ze die niet kunnen witwassen. Net daarom is de strijd tegen witwassen een cruciale stap in de aanpak van criminaliteit wereldwijd. Banken zijn daarbij de poortwachters. Maar als het gaat over het voorkomen van witwassen, heeft ING geen al te beste reputatie.

Vorig jaar legde de Sanctiecommissie van de Nationale Bank van België (NBB) ING een geldboete van 350.000 euro op omdat ING in de periode 2002-2013 te weinig controle had uitgeoefend op een Russische klant, berichtte De Standaard. En in 2018 trof ING Nederland een schikking met het Openbaar Ministerie: de bank telde 775 miljoen euro neer om niet vervolgd te worden voor het tekortschieten in haar witwasverplichtingen.

En ook nu in de FinCEN Files, de gelekte witwasmeldingen die door het Amerikaanse Buzzfeed zijn gedeeld met het Internationaal Consortium van Onderzoeksjournalisten en zijn partnermedia, komt de rol van ING prominent naar voren. Dat achterhaalden Knack, Le Soir en De Tijd. De bank wordt vermeld in 138 Suspicious Activity Reports, 37 tabellen met financiële transacties en 4 andere FinCEN-rapporten. Twee soorten transacties springen daarbij in het oog: dollaroverschrijvingen waarbij ING doorgeefluik speelde tussen verschillende banken, én betalingen via Zwitserse ING-bankrekeningen. Voor alle duidelijkheid: witwasmeldingen an sich vormen nog geen bewijs van een misdrijf.

‘Correspondent banking’

Het is een gouden regel in de financiële wereld: betalingen in een vreemde munt worden uitsluitend afgehandeld in het land waar de valuta vandaan komen. Gevolg: alle dollartransacties in de hele wereld moeten via Amerikaanse banken passeren. Dat is meteen ook de reden waarom de gelekte FinCEN Files een unieke inkijk bieden in verdachte geldstromen wereldwijd. Wanneer een Belgische bank een overschrijving in dollars doet, moet ze daarvoor dus aankloppen bij een Amerikaanse bank. Correspondent banking heet dat in het jargon.

‘ Correspondent banking maakt integraal deel uit van het wereldwijde betalingssysteem’, zegt Safia Yachou, woordvoerster van ING België. ‘Het bestaat uit betaaldiensten die banken elkaar aanbieden en die hen toelaten om internationale betalingen uit te voeren en te ontvangen vanwege of in opdracht van hun klanten.’

Wanneer een buitenlandse bank zelf géén directe relatie heeft met een Amerikaanse bank, kan ze dollartransacties laten passeren via een Belgische bank die dat wél heeft. Op die manier levert de Belgische bank dan correspondentdiensten aan de buitenlandse bank. En speelt als het ware tussenschakel in het internationale betalingsverkeer. Daar valt wat mee te verdienen – al wil geen enkele Belgische grootbank bekendmaken hoeveel het opbrengt.

Dat correspondent banking risicovol kan zijn, weet ING maar al te goed. In de periode 2006-2009 raakte de bank betrokken bij een groot witwasweb omdat ze als correspondentbank optrad voor Ukio Bankas in Litouwen.

Verhoogde waakzaamheid

‘Sinds 2005 al zijn banken verplicht om bij correspondent banking verhoogde waakzaamheid aan de dag te leggen’, zegt de Belgische antiwitwascel CFI (Cel voor Financiële Informatieverwerking). ‘Het voornaamste risico voor Belgische banken is dat ze afhankelijk zijn van de doeltreffendheid van de interne controles van de buitenlandse bank aan wie ze correspondentdiensten leveren. Ze zijn ook afhankelijk van het cliënteel én de activiteiten van die bank. Wanneer die bank bovendien opereert vanuit een risicovol land voor terrorismefinanciering en witwassen, dan verhoogt dat het risico nog meer. Belgische banken trachten dat op te vangen door vragenlijsten, en door due diligence te doen op die buitenlandse bank en haar bestuurders.’

Concreet moeten onze banken een volledig beeld krijgen van de aard, bedrijfsactiviteit en reputatie van de buitenlandse bank, én van de kwaliteit van het toezicht door die bank. ‘Maar het blijft iets moeilijks’, zegt de antiwitwascel. ‘Ook transactiemonitoring is héél complex. Voor je het weet, ben je betrokken in een witwasoperatie. Net daarom hebben veel banken de activiteit van correspondent banking afgestoten.’

BNP Paribas Fortis biedt sinds 2014 géén correspondentdiensten meer aan buitenlandse banken aan. Belfius nog slechts aan één bank. KBC geeft geen cijfers maar zegt ter zake een ‘zeer strikt beleid’ te hanteren. ING laat optekenen dat het tegen zijn ‘discretieplicht ingaat om aan te geven aan hoeveel banken we correspondent banking diensten leveren’.

Volgens de Nationale Bank is minder dan een op de vijf bankinstellingen in België nog actief in correspondent banking. Dat aantal daalt bovendien licht van jaar tot jaar. Ze onderhouden in totaal iets meer dan 2000 correspondentbankrelaties met klantenbanken, waarvan iets meer dan de helft buiten de EU is gevestigd. Tot in de verste exotische uithoeken van de planeet.

Bankrekeningen in Barbados

Heeft ING geen lessen getrokken uit het Ukio Bankas-schandaal? Uit de FinCEN Files blijkt alvast dat ING behalve aan de Litouwse witwasbank ook correspondentdiensten heeft geleverd aan andere buitenlandse banken die vragen oproepen.

Een daarvan is Amicorp Bank Trust op Barbados, het eiland in de Cariben dat tot 2019 op de EU-lijst van belastingparadijzen stond. De Amicorp-groep raakte de voorbije jaren betrokken bij verschillende financiële schandalen. Op de Britse Maagdeneilanden, bijvoorbeeld, kreeg Amicorp in 2014 een officiële waarschuwing van de overheid in verband met de naleving van de antiwitwasregelgeving. En in de Indiase pers wordt Amicorp Bank Trust op Barbados genoemd in een recent fraudeschandaal.

Uit de gelekte documenten blijkt dat een Cypriotische vennootschap minstens van 2012 tot 2016 een rekening had bij Amicorp in Barbados. Dollartransacties van en naar die rekening verliepen onder meer via ING België. Een van de Amerikaanse banken in de betalingsketen signaleerde de overschrijvingen aan FinCEN omdat het Cypriotische bedrijf ‘mogelijk betrokken is bij illegaal internetgokken’.

Een andere klant van Amicorp was een vennootschap op de Britse Maagdeneilanden (zie kader blz. 45) die in 2014 via tussenschakel ING België 4,4 miljoen op zijn Barbados-rekening zag toestromen. Ook die betalingen zijn aan FinCEN gemeld, onder meer vanwege de betrokkenheid van ‘landen met een hoog risico’ en omdat het bedrijf in de Verenigde Arabische Emiraten dat het geld overmaakte al eerder was opgedoken in witwasmeldingen.

Amerikaanse sanctielijst

ING België trad ook op als correspondentbank voor TBI Bank in Bulgarije. In 2015 berichtte onze Bulgaarse mediapartner Bivol.bg dat opbrengsten van oplichting arriveerden bij een offshorebedrijf met een bankrekening bij TBI. En in de gelekte FinCEN Files staat te lezen hoe meerdere Amerikaanse banken verdachte transacties opmerkten door TBI-klanten en hoe ook die overschrijvingen via ING België verliepen.

Zo verstuurde de Britse vennootschap M. in de periode 2013-2014 vanaf haar Bulgaarse TBI-rekening ruim 25 miljoen dollar, via ING België, onder meer naar een payment service provider. Dat laatste alleen al deed bij een betrokken Amerikaanse bank de wenkbrauwen fronsen want op die financiëledienstenleveranciers is er nog minder witwascontrole. Bovendien zat de payment service provider in Belize, een ‘hogerisicoplek kwetsbaar voor witwassen’. De bank die de witwasmelding deed, kon bovendien de herkomst van het geld niet achterhalen. En op de betalingsinstructies stond geen reden voor de overschrijvingen.

Een ander bedrijf dat bankierde bij TBI werd in september 2016 zelfs op de sanctielijst van de Amerikaanse overheid geplaatst. Het gaat om een Canadese aanbieder van betalingsdiensten aan online gokoperatoren. Voor dollartransacties gebruikte het bedrijf in 2015 zijn rekening bij TBI Bank, die vervolgens een beroep deed op de correspondentdiensten van ING België. Een Amerikaanse bank meldde de transacties aan FinCEN wegens ‘businessactiviteiten met een hoog risico’ en de betrokkenheid van ‘jurisdicties met een hoog risico’.

Sneller informatie

Amicorp reageerde niet op onze vragen in het kader van wederhoor. TBI Bank stelt dat ze steeds de nodige maatregelen heeft genomen – met inbegrip van meldingen aan de overheid en het afsluiten van rekeningen wanneer nodig. Sinds vijf jaar heeft de Bulgaarse bank bovendien nieuwe eigenaars, en hanteert ze een ‘zero tolerance’-beleid tegenover inbreuken.

ING België geeft geen commentaar op individuele klanten of transacties. De woordvoerster stelt dat ING ‘voortdurend maatregelen neemt om zijn strategie te versterken in de strijd tegen financiële criminaliteit’, ook wat correspondent banking betreft. ‘We beoordelen onze relaties met andere banken voortdurend. Dat heeft de afgelopen jaren en recentelijk geleid tot het stopzetten van een aantal relaties die niet voldeden aan onze controlenormen of die niet in overeenstemming waren met ons risicobeleid.’

Of ING inderdaad verhoogde waakzaamheid aan de dag heeft gelegd en voldoende informatie inzamelde over Amicorp op Barbados en TBI Bank in Bulgarije kan alleen de Nationale Bank controleren. De NBB is immers de toezichthouder van de banken op het stuk van antiwitwasverplichtingen.

Dat de witwasrisico’s bij correspondent banking een zeer actueel thema zijn, blijkt dan weer uit een nieuw project dat Febelfin, de beroepsfederatie van de financiële sector, in samenwerking met de Belgische antiwitwascel zal opzetten. Het is de bedoeling dat de informatiestroom van banken naar de antiwitwascel efficiënter wordt, met name de meldingen over correspondent banking. Op die manier kan de cel sneller informatie over witwassen delen met buitenlandse collega-diensten, zoals de Amerikaanse FinCEN.

Zwitserse bankrekeningen

De tweede reden waarom ING België opduikt in de FinCEN Files is haar tak in Genève, die tot juni 2020 nog onder ING België viel (en pas recent is ondergebracht onder ING Bank in Nederland). De Zwitserse tak telt 257 werknemers en bedient ruim 1300 zakelijke klanten, onder wie handelaars in grondstoffen.

In 2018 onthulden Knack, De Tijd en Le Soir op basis van de Panama Papers al dat zeker een dozijn offshorebedrijven uit Panama en de Britse Maagdeneilanden jarenlang een bankrekening had bij de Geneefse ING-tak. Het gros van die offshores was eigendom van Russen die rijk werden in de grondstoffensector. Na onze publicatie startte de Nationale Bank (NBB) daarover een onderzoek op. Dat zou nog steeds lopen maar noch de NBB, noch ING geeft commentaar over de zaak. Ook de Bijzondere Belastinginspectie (BBI) bestudeerde het dossier, maar kwam tot de vaststelling dat het exclusief ging om Russen en dus niet om belastingplichtige inwoners van België.

Dankzij de gelekte FinCEN Files krijgen we nu een nog beter zicht op het klantenbestand van ING Genève, en vooral ook de transacties van en naar hun Zwitserse bankrekeningen.

Een reeks overschrijvingen uit 2014 die door Amerikaanse banken als verdacht zijn aangegeven bij FinCEN vertrok onder meer vanaf rekeningen bij ING Genève op naam van offshorevennootschappen in Panama en de Britse Maagdeneilanden. De dollartransacties waren bestemd voor bedrijven in Bermuda en Belize die bankierden bij de Letse bank Aikraukles. Die bank, hernoemd tot ABLV, is sinds 2018 in ontbinding. De Verenigde Staten hadden immers ontdekt dat ze zaken deed met partijen die het Noord-Koreaanse raketprogramma steunen, en dat de bank betrokken was bij witwassen. Volgens FinCEN had de bank ‘witwassen als een pijler geïnstitutionaliseerd’.

Andere transacties die aan FinCEN zijn gemeld, gaan over twee bedrijven op de Britse Maagdeneilanden die bankierden bij ING Genève en eigendom zijn van een Kazachse oligarch. De man is eigenaar van een tiental gebouwen rond de bekende Piazza del Campo in het Italiaanse Siena. Volgens informatie uit open bronnen onderzoekt een Italiaans parket de herkomst van de fondsen die daarvoor gebruikt zijn. De Zwitserse justitie heeft recent zelfs het Zwitserse bankgeheim opgeheven om bij dat Italiaanse onderzoek te helpen. Zijn advocaat geeft geen commentaar.

Poortwachtersrol

‘Genève is een van de wereldwijde centra voor grondstoffenhandel’, reageert ING-woordvoerster Safia Yachou. ‘De ING-vestiging daar richt zich daar onder meer op. Door het internationale karakter van de bedrijven die er gevestigd zijn, zien we dat klanten meestal gebruik maken van meerdere banken in verschillende landen.’

Over individuele klanten of transacties geeft ING geen commentaar.

‘Zoals bekend heeft ING in de afgelopen jaren uitvoerige maatregelen in gang gezet om de invulling van de poortwachtersrol te versterken en te verbeteren’, zegt Yachou. ‘In 2017 is daartoe een intensief programma opgezet. Inmiddels werken wereldwijd meer dan 4000 collega’s – waaronder België – aan de bestrijding van financiële criminaliteit.’