Hoe El Kaouakibi vijanden maakte: ‘Neem maar ontslag, uw kop gaat rollen’

Het is haast niet meer bij te houden hoeveel subsidiegeld Sihame El Kaouakibi achterovergedrukt zou hebben. Haast dagelijks zijn er nieuwe beschuldigingen. Maar wie heeft al dat geld op tafel gelegd?

Voor de ondernemingsrechtbank in Tongeren hadden Antwerpse topadvocaten vorige week een eerste ronde moeten uitvechten in de zaak van Sihame El Kaouakibi, de stichtster van Let’s Go Urban (LGU) en Vlaams Parlementslid van Open VLD. Advocaat Kris Luyckx was paraat, namens drie LGU-bestuurders die met een erg belastende audit van het bureau i-Force naar de ondernemingsrechtbank van Antwerpen waren getrokken. Annemie Moens was er ook, de door die rechtbank aangestelde tijdelijke bewindvoerder. Ook de pers was naar Tongeren afgezakt. Nadat VTM het vernietigende rapport van Moens wereldkundig had gemaakt, verschenen artikels over een keuken en decoratie voor een slaapkamer van El Kaouakibi die betaald zouden zijn met subsidiegeld dat bedoeld was voor Antwerpse en Brusselse sociale initiatieven. ‘Ik betreur dat mijn vertrouwelijke nota is uitgelekt’, verklaarde Moens op afgemeten toon. Kris Luyckx vertrok geen spier.

Namens El Kaouakibi kwam er geen reactie en dat kon ook niet, want haar eigen verdediging was afwezig. Meester Joris Vercraeye lag met corona in het ziekenhuis. Haar andere advocaat, meester Omar Souidi, kwam voor een vraag tot uitstel niet zelf naar Limburg. Intussen hongerde de aanwezige pers naar uitleg. Eerst Moens en dan Luyckx hadden pittige en voor El Kaouakibi erg belastende commentaar. Toch hebben ze een andere functie. Moens treedt op namens de handelsrechtbank, terwijl Luyckx de advocaat is van de drie onafhankelijke LGU-bestuurders – ex-bestuurders, want na hun stap naar de rechtbank namen Michel Looyens, Tim Baart en Ann Maes meteen ontslag. Wat begon als een discussie over transparant bestuur is uitgemond in een erg persoonlijke strijd. ‘Er zijn geen winnaars, alleen maar verliezers’, zei Kris Luyckx. Toch is er één echte verliezer: Sihame El Kaouakibi. Dat is niet onlogisch. Als ze inderdaad subsidies die bedoeld waren voor jongerenprojecten in Molenbeek heeft gebruikt om de kast van haar slaapkamer in Berchem te veranderen van donker in wit, is dat tenenkrullend beschamend.

De zaak in Tongeren is een van de vele procedures waarvoor El Kaouakibi goede advocaten nodig heeft. Er lopen ook onderzoeken van het Antwerpse stadsbestuur, Binnenlandse Zaken, de Centrale Dienst voor de Bestrijding van Corruptie, de Bijzondere Belastinginspectie en het Vlaams Parlement. Open VLD-voorzitter Egbert Lachaert is van plan El Kaouakibi uit zijn partij te zetten.

Tot voor kort heette Sihame El Kaouakibi ‘de Vlaamse Beyoncé’. Haar succes begon toen Marleen Van Ouytsel (Open VLD) haar in 2009 bezig zag met jongeren. Zij zorgde ervoor dat LGU subsidies kreeg en onderdak vond in Trix, het cultuurcentrum in Borgerhout. Zelfs de LGU-boekhouding werd daar gedaan. El Kaouakibi kon zich concentreren op haar club, en op zichzelf. Want al van in dat prille begin was er een dubbele structuur. Naast de feitelijke vereniging Let’s Go Urban had El Kaouakibi voor zichzelf een btw-nummer. Zij verdiende de kost met lezingen (‘keynotes’) over LGU. De jonge onderneemster was in zekere zin haar eigen bedrijf.

In 2010 werd Let’s Go Urban toch een vzw, met Van Ouytsel als voorzitter. Andere bestuursleden waren Sihame El Kaouakibi, Rob De Donder van de Vlaamse Jeugdraad en de geëngageerde schooldirecteur Dirk Bicker. Toen Marleen Van Ouytsel ernstig ziek werd, nam Bicker over als voorzitter: ‘Het was een fijne maar erg bescheiden organisatie. We waren tevreden met 10.000 euro subsidie, we vergaderden over de aanwerving van één personeelslid. De werking draaide op de schouders van tientallen vrijwilligers.’

Captains of industry

Voor men er erg in had, begon LGU aan een onstuitbare groei. Dat kwam door de figuur van El Kaouakibi. Blijkbaar was een deel van de Vlaamse publieke opinie uitgekeken op het klassieke middenveld en het traditionele inburgeringsverhaal. Anders dan de linkserige, immer kritische integratiesector straalde El Kaouakibi optimisme en ondernemingszin uit. SP.A’ers als Patrick Janssens maar ook N-VA’ers als Bart De Wever en Geert Bourgeois zochten toen al contact. Dirk Bicker: ‘Le tout Anvers wilde met Sihame op de foto. LGU kreeg van alle kanten lof. Dat zorgde voor een zeer goede vibe.’

Zo werd LGU snel groter. Dirk Bicker: ‘We waren volledig afhankelijk van subsidies. Als de uitbetaling ervan een paar maanden op zich liet wachten, zaten we meteen met een cashflow-probleem. Daarom zijn we andere inkomsten beginnen te zoeken. Sihame had in korte tijd erg veel ingangen bij bedrijfsleiders. Zelfs bij captains of industry. Want een hechte verwevenheid zat ingebakken in het model: El Kaouakibi was bekend geworden door LGU, LGU bleef hip en werd als waardevol aangezien, omdat ‘postervrouw’ El Kaouakibi al die kwaliteiten uitstraalde. Daardoor groeide de nood om de structuur op punt te stellen. Wat hoorde tot het domein van LGU? Waar begon de business van Sihame? Hoe moest zich dat onderling verhouden?’

LGU en El Kaouakibi kregen bijstand van het advieskantoor Deloitte-Laga.Daar werd in 2015 een structuur uitgetekend waarin LGU centraal stond. Ook werden er afspraken gemaakt over de relatie tussen LGU en de bedrijfjes van Kaouakibi en haar partner Erika Nguyen: transparantie was het uitgangspunt.

Ook in de nieuwe structuur bleef El Kaouakibi natuurlijk bijzonder belangrijk. Zij was én het uithangbord in de media, én de directeur van LGU, én bedrijfseigenaar. Met die nieuwe structuur veranderde ook de interne cultuur, de beleving. Dirk Bicker: ‘In het begin vergaderden we in een zaaltje in een cultureel centrum. Ineens kwamen we samen in de kantoren van Deloitte-Laga.’ Bicker nam afscheid. LGU was klaar voor een nieuwe fase, het was tijd voor andere bestuurders, zoals Tim Baart (Deloitte), Michel Looyens (Coca-Cola) en communicatieadviseur Ann Maes.

Hoge gunfactor

El Kaouakibi wilde al langer de over heel Antwerpen verspreide LGU-werking op één locatie samenbrengen. De nieuwe Antwerpse meerderheid, en vooral de grootste partij, de N-VA, had daar oren naar. Ze vonden elkaar in de gezamenlijke verbouwing van de oude stadsfeestzaal op het Kiel, die als ‘Urban Center’ de thuisbasis moest worden van LGU. De stad en vooral de N-VA konden uitpakken met een prestigieus project, El Kaouakibi kon haar droom waarmaken. De stad zou 3 miljoen euro aandragen, LGU 1 miljoen. Dat was een excessief hoog bedrag voor een vzw als LGU.

El Kaouakibi deed waarin ze excelleert: charmeren en overtuigen. Bedrijven – ‘stakeholders’ – stonden in rij met geld. Degroof Petercam was erbij, de Groep Van Roey, Vanbreda Verzekeringen et cetera. Tegelijk pompten Melexis, KBC en Ackermans & van Haaren honderdduizenden euro’s in WannaWork, een bedrijfje van El Kaouakibi dat zich sterk maakte ‘werkklaar talent’ in contact te kunnen brengen met het juiste bedrijf. El Kaouakibi’s ‘gunfactor’ lag bijzonder hoog.

De N-VA hielp haar niet alleen voor haar mooie krullen. ‘We waren ervan overtuigd dat El Kaouakibi zich bij ons zou aansluiten’, geeft een N-VA’er toe. Er waren nog andere gegadigden. Bij de SP.A viel haar naam als een ‘zeer interessant profiel’. Ook de Open VLD spande zich in. Vlaams minister van Cultuur en Jeugd Sven Gatz maakte honderdduizenden euro’s vrij voor het Urban Center, federaal minister van Economie Alexander De Croo voor WannaWork. El Kaouakibi liet zich het hof maken door wie zijn best deed. Zo werden zij en haar organisatie vetgemest. Ook Dirk Bicker zegt dat hij ‘soms schrikt’ als hij de hoge bedragen ziet waarmee LGU vandaag werkt. Op hetzelfde moment maakte minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon (N-VA) 200.000 euro vrij opdat El Kaouakibi ook in Brussel actief werd: vandaar de oprichting van ‘WeLoveBXL’. Het klassieke middenveld en de oude integratiesector waren stilaan purper van jaloezie en woede.

Kredieten opmaken

Te veel geld leidt ook tot problemen. Daarvan getuigen twee brieven van architect-ingenieur Jacques Spaas, die de bouw van het Urban Center begeleidde. De voorlopig bewindvoerder nam ze op in de dikke documentenbundel bij haar verslag. De financiering was zo getimed, schrijft Spaas, dat de nieuwbouw ‘uiterlijk in het voorjaar van 2018’ zou starten. Maar, zo voegt hij er in een speciale noot aan toe: ‘2018 was ook een verkiezingsjaar, een (voor-)opening of minstens een meiboomplanting in 2018 was “onder zachte dwang” zeer wenselijk.’ Door allerlei fouten liep de bouw echter in de soep.

De stad Antwerpen leverde de omgevingsvergunning een jaar te laat af. Maar de kredieten waren voorzien en er mocht dus best wat geld uitgegeven worden, zo was het consigne uit het stadhuis. Op 8 oktober 2018 – een week voor de gemeenteraadsverkiezingen! – stuurde Spaas een mail naar El Kaouakibi: ‘Enfin, ik hoop toch dat ‘de Stad’ niet zegt dat je nu nog 3.000 K. (drie miljoen) euro moet uitgeven of alles is weg. Dat kan toch niet?’ Spaas heeft ervaring zat en legde uit wat er te doen viel. Bouwmaterialen aankopen of de aannemer vooraf betalen ‘is het domste wat men kan doen’, zegt hij, ‘dus heb ik haar uitgelegd dat men het best opteert voor “afgewerkte technische producten”.’ Hij stelde een lijst op waaruit El Kaouakibi moest kiezen: verlichting, sanitair, en… een keuken.’ Inderdaad, de beruchte keuken waarover zo veel te doen is, kwam er initieel omdat de stad Antwerpen druk uitoefende op LGU om alvast (duur) materiaal aan te kopen. De operatie werd politiek gedekt door schepen van Jeugd Nabilla Ait Daoud (N-VA) en schepen van Financiën Koen Kennis (N-VA).

Kopen is één zaak, die aankoop veilig stockeren een andere. Vandaar dat Spaas LGU waarschuwde dat er ‘opslag’ moest zijn tot de nieuwbouw klaar zou zijn. Enter JJ House en horecabedrijf Point Urbain. El Kaouakibi’s partner Erika Nguyen, tevens de zaakvoerder, had grote zakelijke ambities getoond door vanaf 2017 JJ House te huren. JJ House is de hippe naam voor het historische huis van Jacob Jordaens. Het is een van de meest prestigieuze Antwerpse panden. De huur is navenant. Het financiële risico nam toe. Toeval of niet, in veel berichten over verdachte transacties was JJ House altijd de begunstigde partij. Ook de veelbesproken keuken staat daar.

Koude douche

Zo brak het cruciale jaar 2019 aan. Het jaar waarin het Urban Center feestelijk werd geopend. Als nieuwe schepen van Jeugd zou Jinnih Beels (SP.A) de honneurs waarnemen, maar binnen het college was het letterlijk dringen om mee op de foto te staan. Ait Daoud claimde het Urban Center bijna woordelijk als een N-VA-project. Dat El Kaouakibi in februari 2019 toch voor Open VLD koos, was dus een koude douche. Niet alleen voor Bart De Wever. Ook binnen LGU werd haar politieke keuze op gemengde gevoelens onthaald. Veel jongeren en personeelsleden stemmen (uiterst) links – men ziet de Open VLD als een rechtse partij, zonder veel nuance. Ineens werd El Kaouakibi op sociale media verrot gescholden.

Tijdens een ‘voetbalwedstrijd voor de vrede’ werd ze verbaal én fysiek bedreigd. Ze kreeg een opgestoken middenvinger in haar gezicht geduwd omdat ze in het Vlaams Parlement was opgekomen voor moslima’s die een sluier willen dragen. Dat tot woede van BOEH (‘Baas over eigen hoofd’): de organisatie voor de rechten van gesluierde vrouwen vond het ongepast dat El Kaouakibi ‘hun’ strijd had gekaapt.

Tegelijk wist iedereen dat veel N-VA’ers het zéér lastig zouden hebben met haar keuze voor de Open VLD – ook veel Antwerpse liberalen, trouwens. De politieke besognes kwamen ter sprake op de raad van bestuur van LGU. In het verslag van 2 april 2020 luidt vergaderpunt vier: ‘Kabinet Beels’. Voor de afwerking van het Urban Center was er nog altijd 400.000 euro te kort. De verslaggever noteerde: ‘400k is toegezegd geweest door Nabilla in meetings, maar nooit bevestigd op papier. Nieuw diensthoofd jeugd: via mailverkeer toegezegd dat de 400k niet kan gegeven worden. Nieuwe schepen: investeren in eigen projecten en LGU naar achtergrond…’ Verder leert het verslag dat de bestuurders zich bij voorkeur wendden tot N-VA’ers om het probleem op te lossen. In halve steno-taal: ‘Worstcasescenario: als Jinnih Beels niet meer geeft, kan Nabilla iets als schepen cultuur doen? Michel belt ook met Nabilla. Mogelijke gedachtegang van Jinnih Beels: Sihame als politieke concurrent. Moeten enorme bedragen geven en wie weet ga je je campagne vanuit het Urban Center voeren?’ Michel Looyens wierp op: ‘Subjectieve vrees wegnemen dat de campagne niet gevoerd wordt vanuit Let’s Go Urban en het Urban Center.’ Men denkt er ook aan om Annick De Ridder (N-VA) te vragen om Beels aan te porren. En waarom geen ‘werkbezoek [organiseren] voor haar en Jinnih Beels?’ Voor LGU was de inzet hoog. En weerom draait het, zoals zo vaak, om geld: ‘Twee vragen voor morgen: 400k voor de bouw van het UC. Jaarlijks van 300k naar 500k voor extra personeel.’ Dat was dus een vraag voor 600.000 euro extra: 400.000 eenmalig voor het gebouw, 200.000 recurrent voor het personeel.

Nog altijd kon de N-VA helpen. Looyens staat trouwens bij Bart De Wever op een goed blaadje. De Wever heeft hem al een man genoemd die hij blind vertrouwt en die hem alles mag vragen. Een dergelijke appreciatie reserveert de N-VA-voorzitter doorgaans voor de écht grote namen: DPG-baas Christian Van Thillo bijvoorbeeld, of Jim Ratcliffe van de petrochemiereus Ineos, die in Antwerpen drieduizend mensen werk verschaft.

Uit bovenstaande passage zou men kunnen afleiden dat de LGU-bestuurders nog aan één zeel trokken. Schijn bedriegt. Door haar parlementair mandaat kon Sihame El Kaouakibi haar centrale rol niet meer spelen. Er werd een nieuwe coördinator aangesteld, Mieke Dams. Al snel vond El Kaouakibi dat Dams onbekwaam was. Ze noemde haar een mislukte aanwerving. De drie andere bestuurders steunden Dams dan weer voluit. Zij begon hen in te lichten over wat zij beschouwde als belangenvermenging, en dat er op niet-transparante wijze geld werd verschoven van LGU naar bedrijven van El Kaouakibi. Zowel de bestuurders als El Kaouakibi claimden nadien dat zij zelf aangedrongen hebben op een grondige financiële doorlichting. Er werden audits besteld en afgezegd. Dat zorgde voor groeiende vijandigheid: van El Kaouakibi naar de nieuwe coördinator, van de drie onafhankelijke bestuurders naar de El Kaouakibi’s (ook broer Youssef is bestuurder).

De bom ontploft

Uiteindelijk ontplofte de bom bij LGU op de meest onwaarschijnlijke manier. Door Racha Mallat, een nieuw aangeworven personeelslid met een hevige antipathie voor klassieke politieke partijen. Op verkiezingsdag zelf schreef ze nog op Facebook onder de hashtag #theseelectionsareajoke een oproep die alleen gelezen kan worden om op de PVDA te stemmen: ‘All the others are a bunch of clowns who (…) might still get a chance to play in the remake of ‘Pinocchio”. Later zou ze uithalen naar schepen Tom Meeuws (SP.A) of burgemeester De Wever en de politici afdoen als ‘onbekwame, wereldvreemde en overbetaalde nitwits in pakjes’. Toen Mieke Dams na een jaar ontslag nam bij LGU, suggereerde ze zelf de naam van haar opvolger: Racha Mallat. El Kaouakibi was stomverbaasd.

Racha Mallat ging zelf op onderzoek uit – vandaar de klacht die El Kaouakibi later indiende tegen een hacking van haar pc door onbekenden. Blijkbaar vond Mallat wat ze nodig had, want op een avond belde ze naar El Kaouakibi: ‘Neem maar ontslag, uw kop gaat rollen, ik heb hier een bedrog ontdekt van 120.000 euro.’ Een emotionele El Kaouakibi belde daarna naar Tim Baart. Ze gaf toe dat er fouten waren gemaakt, beloofde alles goed te maken, en vroeg vooral om steun. Ze ving bot. De drie externe bestuurders vonden de bevindingen van Mallat voldoende belastend om een grondig onderzoek te eisen. El Kaouakibi is er sindsdien van overtuigd dat Mallat bewust ïnfiltreerde bij LGU om schade te berokkenen.

De andere bestuurders zagen een kans om het hele financiële bestuur te laten doorlichten. Dat gebeurde door een gespecialiseerd onderzoeksbureau, i-Force. Die audit draaide uit op een ongemeen kritisch rapport voor El Kaouakibi. De bestuurders gebruikten dat om totale openheid te eisen over contracten en rekeningen. El Kaouakibi beet steeds feller van zich af omdat ze een karaktermoord begon te vermoeden. De audit deed ze af als ondermaats, een eenzijdig en vooringenomen werkstuk. Het rapport moest daarom het liefst ‘in de onderste lade’ verdwijnen. De algemene vergadering steunde haar. Broer Youssef maakte duidelijk dat, zelfs als er fouten zouden zijn gemaakt, het niet aan bestuurders toekwam om die naar buiten te brengen. Problemen lost men intern op, dat is ’the law of the street’. Ann Maes: ‘Sinds de start van de interne en externe doorlichtingen zijn wij herhaaldelijk gevraagd om weg te kijken. Dat signaal is gegeven door de bestuurders en door de Algemene Vergadering.’

De vergadering van de raad van bestuur op 25 januari werd discreet opgenomen. De uitgetikte banden wijzen op twee diametraal tegenover elkaar staande bestuursculturen. Uiteindelijk werd afgesproken om er een nachtje over te slapen. De laatste woorden op tape zijn: ‘Ik wil vooruit. Voilà.’ (Sihame El Kaouakibi ). ‘Dat willen we allemaal.’ (Michel Looyens) ‘Alright. Fijne avond.’ (Sihame El Kaouakibi).

Het zijn de laatste woorden die ze zullen wisselen. Een week later trekken de drie onafhankelijke bestuurders de stekker eruit.Hun eigen ethisch kompas en nieuwe, strengere vzw-wetgeving dwongen hen daartoe. Die wetgeving bepaalt bijvoorbeeld dat bestuurders mogelijke misstanden waar ze op stuiten, moeten melden aan de ondernemingsrechtbank. En ook aan alle subsidiërende overheden. Wie subsidieerde LGU niet? Dus hebben ze één dag vroeger alle betrokken kabinetten gewaarschuwd, ‘discreet en zonder naar de pers te stappen’. In theorie klopt dat. In de praktijk begonnen in de Antwerpse politiek natuurlijk tientallen alarmsirenes tegelijk te loeien. Niemand lichtte Sihame El Kaouakibi in, ook geen partijgenoot. Daags nadien stapten ze naar de rechtbank met de audit van i-Force. De rechter stelde Annemie Moens aan als voorlopig bewindvoerder en gaf haar de uitdrukkelijke opdracht om wantoestanden op te sporen. Daarop namen de drie onafhankelijke bestuurders ontslag. Een dik uur later vernam Sihame el Kaouakibi van journalisten dat ze buitenspel stond in Let’s Go Urban. De niet-aflatende stroom van berichten over financieel gegraai laten geen spaander heel van haar reputatie. Vrienden sporen haar aan om te reageren, snel en to the point. Dat gebeurt niet.

Opnieuw beginnen

Racha Mallat noemt zich inmiddels ‘algemeen coördinator ad interim’. Uit een recente brochure blijkt dat zij en het team rond haar af willen van de naam LGU: ‘We hebben te veel dingen gezien die ethisch niet overeenkomen met hoe wij in de werking staan.’ Ze willen op zijn minst een nieuwe raad van bestuur en een nieuwe algemene vergadering – dus zonder Sihame en Youssef El Kaouakibi en medestanders – en zouden nog liever ‘de kans grijpen om met dit team en met de ondersteuning van de stad de mogelijkheid te krijgen om opnieuw te beginnen. Het liefst onder een nieuwe vzw en een nieuwe naam.’ Ze beschikken alvast over een gloednieuw Urban Center van ettelijke miljoenen euro’s.